Ноқонуний муҳожирлар диққатига: Полицияга нима дейишни биласизми?
Кундалик турмушимизда полиция ходими тўхтатганда ёки савол берганда ўзини йўқотиб қўйиш ҳолатлари кўп учрайди.
Қуйида бундай вазиятларда қандай йўл тутиш кераклиги ҳақида ҳуқуқшунос маслаҳатларини берамиз.
ҲУҚУҚЛАРИНГИЗ:
• Сиз сукут сақлаш ҳуқуқига эгасиз. Агар шу ҳуқуқингиздан фойдаланмоқчи бўлсангиз, баланд овозда айтинг.
• Сиз ўзингизни, машинангизни ёки уйингизни титкилашларига розилик бермаслигингиз мумкин.
• Агар сиз ҳибсга олинмаган бўлсангиз, ортиқча қўпол ҳаракатларсиз бемалол кетишингиз мумкин.
• Агар ҳибсга олинган бўлсангиз, адвокат ёллашга ҳаққингиз бор. Шунинг учун зудлик билан шуни талаб қилинг.
• Сиз иммиграция ёки фуқаролик мақомингиздан қатъи назар конституциявий ҳуқуқларга эгасиз.
МАЖБУРИЯТЛАРИНГИЗ:
• Хотиржам ва хушмуомала бўлинг.
• Полиция ишига қаршилик ҳам қилманг, аралашманг ҳам.
• Ёлғон гапирманг ва қалбаки ҳужжатлар кўрсатманг.
• Агар ҳибсга олишиш эҳтимоли бўлса, ўзингни ва оилангни бунга тайёр тут.
• Учрашувнинг барча тафсилотларини ёдда сақланг.
• Агар сизнинг ҳуқуқларингиз поймол қилинаётганини сезсангиз, ёзма шикоят қилинг ёки адвокатингизга қўнғироқ қилинг.
АГАР СИЗНИ СЎРОҚ УЧУН ТЎХТАТИШСА:
Хотиржам бўлинг. Қочманг. Сиз айбдор бўлмасангиз ёки полиция ҳуқуқларингизни поймол этаётган бўлса ҳам унинг ишига аралашманг, қаршилик кўрсатманг ва ҳақлигингизни исботлашга уринманг. Қўлларингизни полиция кўрадиган жойда тутиб туринг.
Агар кетишингиз мумкин бўлса, сўранг. Агар полиция ходими “ҳа”, деб жавоб берса, хотиржам ва жимгина кетинг. Агар сиз ҳибсга олинган бўлсангиз, нима учун эканлигини сўрашга ҳаққингиз бор.
Сизга сукут сақлашга ёки гапирмасликка ҳаққингиз бор. Саволларга жавоб бермаганлигингиз учун жавобгарликка тортилмайсиз. Агар сиз сукут сақлашни маъқул кўрсангиз, офицерга буни баланд овозда айтинг. Баъзи штатларда сизнинг кимлигингизни аниқлаш учун исмингизни, сўрашса, айтинг.
Сиз ўзингизни ва ўзингизга тегишли бўлган буюмларни текшириб кўришга розилик бермаслигингиз керак. Бироқ полиция агар сизда қурол борлигига шубҳаланса, кийим ичига қараб кўриши мумкин. Жисмоний қаршилик кўрсатманг, лекин сизга бошқа ҳар қандай текширувга розилик бермасликка ҳуқуқингиз бор. Агар текширишга розилик берадиган бўлсангиз, у кейинчалик судда сизга таъсир кўрсатиши мумкин.
АГАР МАШИНАНГИЗНИ ТЎХТАТИШСА:
Имкон қадар тезроқ машинани қулайроқ жойда тўхтатинг. Машинани ўчириб, ички чироқни ёқиб, ойнани қисман туширинг, қўлингизни рўль устига қўйинг.
Талабга мувофиқ, полиция ходими ҳайдовчилик гувоҳномасини, регистрация ва суғурта ҳужжатини кўрсатинг.
Агар офицер ёки иммиграция агенти машинангиз ичини кўришни сўраса, сиз розилик бермаслигингиз мумкин. Аммо полиция ходими сизнинг машинангизда жиноят унсурларини кўрса, уни сизнинг розилингизсиз ҳам текшириб кўриши мумкин.
Ҳайдовчи ҳам, йўловчи ҳам сукут сақлашга ҳаққи бор. Агар сиз йўловчи бўлсангиз, кетишингиз мумкинлигини сўранг. Агар офицер “ҳа” деб жавоб берадиган бўлса, хотиржам ва жимгина кетинг. Офицер “йўқ” деб жавоб берган тақдирда ҳам, сукут сақлашга ҳаққингиз бор.
АГАР СИЗДАН ИММИГРАЦИЯ МАҚОМИНГИЗНИ СЎРАШСА:
Сиз сукут сақлашга ва иммиграция ёки фуқаролик мақомингиз ҳақида полиция, иммиграция ёки ҳар қандай расмий шахс билан муҳокама қилмасликка ҳаққингиз бор. Сиз “қаерда туғилгансиз?”, “АҚШ фуқаросимисиз?”, “Мамлакатга қандай келгансиз?” деган саволларга жавоб бермаслигингиз керак (Халқаро чегарларда, аэропортларда, шунингдек, турист ва бизнес бўйича келган иммигрант бўлмаган шахсларга алоҳида тартиб қўлланилади);
Сиз АҚШ фуқароси бўлмасангиз ва иммиграция агенти сиздан иммиграция ҳужжатларини талаб қиладиган бўлса, агар улар ёнингизда бўлса, кўрсатинг. Сиз 18 ёшдан ошган бўлсангиз, иммиграция ҳужжатларининг барчасини ўзингиз билан олиб юришингиз керак бўлади. Агар бундай ҳужжатлар бўлмаса, сукут сақлашингизни айтинг.
Ўз фуқаролик мақомингиз ҳақида ёлғон гапирманг ва қалбаки ҳужжатларни кўрсатманг.
АГАР ПОЛИЦИЯ ЁКИ ИММИГРАЦИЯ АГЕНТИ УЙИНГИЗГА КЕЛСА:
Полиция ёки иммиграция агенти уйингизга келса, агар уларда санкция борлигини билмагунингизча, ичкарига киритманг. Офицердан санкцияни эшик тагидан беришни ёки деразада ўқиш учун кўрсатишни сўранг. Текшириш санкцияси офицерларга унда кўрсатилган манзилдаги уйга кириш ҳуқуқини бериб, улар санкцияда кўрсатилган ҳудуд ва буюмларнигина текшириш ваколатига эга. Ҳибсга олишга берилган санкция полицияга агар улар санкцияда кўрсатилган шахс уйда бўлишига тўлиқ ишонишсагина, унинг уйига кириш ҳуқуқини беради. Мажбурий чиқариш ёки депортацияга санкция сизнинг розилигингизсиз уйга киришга ҳуқуқини бермайди. Офицерларда санкция бўлган тақдирда ҳам, сиз сукут сақлаш ҳуқуқига эгасиз. Агар гаплашмоқчи бўлсангиз, ташқарига чиқиб, эшикни ёпиб гаплашинг.
АГАР ФЕДЕРАЛ ТЕРГОВ БЮРОСИДАН (FBI) СИЗГА АЛОҚАГА ЧИҚИШСА:
ФТБ агенти уйингизга ёки иш жойингизга келадиган бўлса, бирон-бир саволга жавоб беришингиз шарт эмас. Агар сиздан ФТБ агенти билан интервью учун учрашишни сўрашса, интервью беришни хоҳламаётганингизни айтишга ҳуқуқингиз бор. Интервью беришга розилик берсангиз, адвокат ҳам ёнингизда бўлсин. Жавоб бериш ноқулай бўлган ҳар қандай саволга жавоб бермаслигингиз керак.
АГАР ҲИБСГА ОЛИНСАНГИЗ:
Агар ҳибсга олиш адолатсиз бўлаётганига ишонсангиз ҳам, қаршилик кўрсатманг.
Сукут сақлашингизни айтинг ва адвокат сўранг. Ҳеч қанақа тушунтириш берманг. Агар адвокатга тўлашга маблағингиз бўлмаса, бепул адвокат хизматидан фойдаланиш ҳуқуқига эгасиз. Ҳеч нарса гапирманг, адвокатсиз ҳеч қандай қарорга келманг ва бирон ҳужжатга имзо чекманг.
Маҳаллий тармоқда қўнғироқ қилишга ҳуқуқингиз бор. Агар сиз адвокатга телефон қилсангиз, полиция уни эшита олмайди.
Ҳибсга олиниши эҳтимоли бўлганда ўзингни ва оилангизни тайёрлаб қўйинг. Оила ва адвокатингизнинг телефон рақамини ёдда сақлаб қолинг, болаларингиз бўлса ёки дори қабул қилишингиз керак бўлса, тезкор режалар тузиб олинг.
Фуқаролиги бўлмаган шахслар учун алоҳида жиҳатлар:
• Адвокатингиздан жиноий айблов ёки ҳукмнинг сизнинг иммиграция мақомингизга қандай таъсир кўрсатиши мумкинлигини сўранг;
• Ўз иммиграция мақомингизни адвокатдан бошқа ҳеч ким билан муҳокама қилманг;
• Сизга қамоқда пайтингизда олдингизга иммиграция агенти ташриф буюриши мумкин. Адвокат билан маслаҳатлашмасдан туриб унга ҳеч нарса деманг ва бирон қоғозга имзо чекманг.
• Барча ҳужжатларни тўлиқ ўқиб чиқинг. Агар тилни тушунмасангиз ёки ўқий олмасангиз, офицерга сизга таржимон кераклигини айтинг.
АГАР ИММИГРАЦИЯ ҲИБСХОНАСИГА ОЛИБ БОРИЛСАНГИЗ:
Сиз адвокат ёллаш ҳуқуқига эгасиз. Лекин давлат сизни адвокат билан таъминлаб бермайди. Шунинг учун агар адвокатингиз бўлмаса, бепул ёки арзон ҳуқуқий хизматлар листини сўранг.
Сиз мамлакатингиз консули билан мулоқот қилишингиз ёки сизнинг ҳибсга олинганингиз хусусида офицер консулга маълум қилиши мумкин.
Иммиграция агентига сукут сақлашингизни айтинг. Иммиграция мақомингизни адвокатдан бошқа ҳеч ким билан муҳокама қилманг.
Ҳеч қандай ҳужжатга имзо чекманг.
АГАР ҲУҚУҚЛАРИНГИЗ ПОЙМОЛ ҚИЛИНАЁТГАНИНИ СЕЗСАНГИЗ:
Ёдда тутинг: полиция ходимининг ноқонуний хатти-ҳаракати бўйича кўчада тортишманг. Офицерларга жисмоний қаршилик кўрсатманг ёки шикоят қиламан, деб таҳдид қилманг.
Ёдингизга келган барча нарсаларни, чунончи, офицерлик нишони, патруль машинаси рақами – барчасини ёзинг. Гувоҳлар ҳақида маълумот йиғинг. Агар жароҳатланган бўлсангиз, жароҳатни суратга олинг (биринчи ўринда, тиббий муолажа қилдиринг).
Ёзма мурожаатни агентликнинг ички ишлар бўлимига ёки фуқаролар мурожаатлари комиссиясига топширинг. Аксарият ҳолатларда, агар хоҳласангиз, шикоят аризасини аноним ҳам топшириш мумкин.
Манба: «Ватандош»
МАҚОЛАНИ ДЎСТЛАР БИЛАН БАҲАМЛАШИНГ