Ислом Ҳамро: Коррупция – келажак кушандаси
Коррупция – келажак кушандаси
Ўзбекистон Республикаси Бош прокурори Ниғматилла Йўлдошевнинг коррупцияга қарши курашиш бўйича идоралараро йиғилишдаги нутқи тугаб бораётган ҳафтада том маънода шов–шувга айланди.
Кимнинг оғзига қарама, бир гап, “Эшитдингизми, молиячилар бунча миллион ўмарган экан”, “Адашдингиз, миллион эмас, миллиард”, “Банкирларни айтмайсизми, банкирларни, нафси ўпқон экан–ей”, “Ҳокимлик мутасаддилари–чи, давлатнинг ерини отасидан қолган меросдай кимошдига чиқариб юборишган экан шоввозлар”, “Қурувчилар–чи, қурувчилар…”
Хуллас, ҳафта давомида чойхона–ю майхоналарда ана шу ва шунга ўхшаш “еб кетибди”, “ичиб кетибди” қабилидаги гап–сўзлар, замонавий тилда айтганда ТРЕНДга айланди. Блогерлар, ижтимоий тармоқлару турли-туман сайтларга ҳам худо берди…
Шу ўринда кишининг кўнглида оғриқли бир савол уйғонади.
Хўш, биз банк, молия, қурилиш, соғлиқни сақлаш… ва бошқа-бошқа соҳаларнинг коррупциялашиб кетганини мамлакат Бош прокурори кун тартибига олиб чиққунига қадар билмасмидик?! Таълимни-чи? Қай биримиз боламизни, қайсимиз неварамизни яхшироқ боғчага ёки мактабга жойлаштириш учун кимнингдир қошида сарғайганимиз, тарбиячиларга, ўқитувчиларга киши билмас совға-салом берганимиз ёлғонми?! Олий таълим масаласида-ку, умуман гап йўқ! Мамлакатнинг энг чекка ҳудудидаги чўпон ҳам “Нархоз”нинг, “Молия”нинг, “Юрфак”нинг нархини биларди. Лекин айрим мутасаддиларгина бурнилари тагида рўй бераётган воқеа-ҳодисалардан “бехабар” эди. Аниқроғи, улар бу нарсаларни кўриб кўрмасликка, билиб билмасликка олишарди. Бош прокурор ўша йиғилишда баъзи соҳа мутасаддилари олдига тўғри савол қўйди.
— Хўш, сиз бурнингиз тагида бўлаётган “ўйин”лардан ростдан ҳам бехабармисиз ёки?..
Бир бозорни ўмариб судланган, жиноий жазога тортилган кимса эрта бир кун бошқа бозорга раҳбар бўлиб қолса, “ўрганган кўнгил ўртанса қўймас” мақолига амал қилмаслигига ким кафолат беради? Албатта, тўғри топдингиз, ҳеч ким. Унда аввал судланган бозорқўм орадан ҳеч қанча вақт ўтмай уч-тўрт бозорга “хўжайин” бўлиб олишини қандай тушуниш керак? Йиғилишда Бош прокурорнинг саволига “билмабман, билмай қолибман…” қабилида чайналиб-чайналиб жавоб берган соҳа мутасаддилари рост гапираётганига ҳам ишониб бўлмайди. Ахир танимаган, билмаган одамингга бутун бошли бозорни ишониб топшириб қўймайсан-ку, барака топкур…
Ўша йиғилишда Маданият вазирлиги бош ҳисобчисининг “ўйин”лари ҳақида ҳам гап борди. Рости гап, муқаддам ўғирлик ва талон-торож жиноятлари учун 7 йилга озодликдан маҳрум этилган (!) И. 2019 йил февраль ойида вазирлик бош ҳисобчиси лавозимига тайинланган ва ўтган озгина фурсатда 12 миллиард (!) сўм бюджет маблағини жиғилдонига урган. 12 миллиард-а?! Айтар оғизга осон. Ёрилиб кетмабди ҳам бу бош ҳисобчи деганлари. Ахир бу пулга қанча камбағалнинг қора қозони қайнаган бўларди…
Камбағалларни қўя турайлик. Ахир қанча-қанча машҳур, элнинг эътиборидаги, катта-кичик роллари билан халқнинг, қолаверса, ҳукуматнинг ҳам назарига тушган Халқ артистлари, Хизмат кўрсатган артистлар арзимаган маошга қаноат қилиб, амал-тақал кун кечириб юрган бир пайтда вазирликда бош ҳисобчига ўхшаш юлғичларнинг “яллама ёрим” қилиб юриши қайси қонун-қоидага тўғри келади?!
Шу ўринда яна бир гап. Телевизорни қўясизми, радионинг қулоғини бурайсизми ёки газета-журнал варақлайсизми, театрлар таназзули ҳақида гап кетса, битта баҳона бор. Шу соҳанинг олими ҳам, уламоси ҳам бир гапни айтади. “Яхши асар йўқ. Чунки ёшларнинг орасидан яхши драматурглар чиқмаяпти”. Ҳеч ким айтмайдики, “Ҳей, барака топкурлар, кўпнинг ичидан яхши драматург ҳам чиқади. Аввал уларнинг қорнини тўйғазиш керак”, деб. Соҳани анча яқин билганим учун айтмоқчиман, ёшларни қўя туринг, ҳатто катта ёшдаги драматурглар ҳам саҳналаштирилган асарлари учун беш-ўн йиллаб қалам ҳақи олишолмайди. Шундай экан, ёшларни “яхши асар ёзмайди ёки ёзолмайди” деб ёзғиришдан аввал уларни иқтисодий томондан қўллаб-қувватлайлик десангиз, “кўриб турибсиз-ку, молиявий аҳвол чатоқ”, деган жавоб оласиз…
Бу ёқда эса бош ҳисобчи жаноби олийлари миллиардларни туя қилиб ётибди. Драматургларнинг арзимас қалам ҳақига келганда маблағ топилмайди…
Яна бир мисол. Молия вазирлиги тизимидаги Бюджетдан ташқари Пенсия жамғармасининг 22 нафар ходими пенсия учун ажратилган маблағларни талон-тарож қилганликлари ва бошқа суииистеъмолчиликлари учун жиноий жавобгарликка тортилибди. Ушбу жамғарманинг Пскент тумани бош инспектори М. “Халқ банки”нинг туман филиали кассири Х. билан тил бириктириб, кўз кўриб, қулоқ эшитмаган ишга қўл уришибди. Улар бир эмас, икки эмас, нақд бир юз қирқ икки нафар вафот этган фуқароларнинг номига пенсия расмийлаштириб, жиғилдонларига уришибди. Бу гапни эшитиб на йиғлашни биласан, на кулишни. Одам ҳам шунчалик тубан кетадими? Ота-боболаримиз бизга тишимиз чиққандан бошлаб “ўзганинг ҳақини ема”, деб тарбия беради. Тириклар қолиб, ўликларнинг ҳам номини сотган, шунинг орқасидан бойлик орттирган кимсаларни ким деб аташ мумкин?..
Энг ишонган тоғларимиз, мамлакатимиз сарҳадларининг эгалари — Божхона тизими ходимлари-чи? Уларнинг орасидаги бузилиш қачон ва қай нуқтадан бошланди? Фарзандларимиз қачондан бошлаб божхона хизматига эл-юрт фаровонлигига ҳисса қўшай деб эмас, чўнтагимни қаппайтирай, деб кира бошлашди? Улар кимдан ўрнак олишаяпти? Сизданми? Менданми? Ёки…
Бош прокурорнинг таъкидлашича, “Арк булоқ” божхона пости бошлиғи Ж. раҳбарлигидаги бир гуруҳ божхона ходимлари пора эвазига турли субъектлар томонидан импорт қилинган товарлар қийматини пасайтириб кўрсатиб, давлат манфаатларига қарийб 9 миллиард (!) сўм зарар етказган. Тергов жараёнида Ж.нинг уйида ўтказилган тинтувда пора сифатида олинган нақд 311 минг (!) доллар топилган. Шунингдек, бойвачча божхоначи жиноий йўл билан топилган пулларга Бўстонлиқ туманидан 8 сотихли данғиллама дала ҳовли қурганлиги, “Тошкент сити” мажмуасидан 2 та хонадон ва 1 та нотураржой объекти ҳамда “Каптива” машинаси харид қилганлиги аниқланган. Хўш, бу тизимда Ж. каби бойваччалар биттами ёки…
Шу ўринда ўзимни анчадан бери ўйлантириб келаётган бир масалага ҳам тўхталиб ўтсам. Кейинги пайтларда ижтимоий тармоқларда, ТВ ва босма ОАВ саҳифаларида таркибида гиёҳванд моддалар бор, инсон саломатлиги учун ўта хавфли “Лирика”, “Трамадол” ва бошқа шунга ўхшаш мамлакатимизда эркин сотилиши таъқиқланган дори воситалари сотувчиларининг ҳали у шаҳар, ҳали бу шаҳарда катта миқдорларда оғу сотаётганда қўлга олингани ҳақида хабарлар пайдо бўла бошлади. Хўш, бу тақиқланган дори воситалари Ўзбекистонда ишлаб чиқилмаса, юртимизга қай йўллар билан кириб келмоқда? Ҳар қутиси фалон минг сўм турувчи, бир неча юз миллион сўмлик (балки уларни ҳам қўшсак, миллиардларга айланар) бу заҳри қотиллар жамият осудалигига путур етказиб, ёшларимизнинг келажагини заҳарлаяпти-ку! Назаримда, биз қўлга тушган оғу сотувчини жазолаяпмиз-у, олиб келувчи, янаям аниқроғи, бу заҳри қотилни мамлакат чегарасидан олиб кирувчилар парда ортида қолиб кетаётгандек…
Аслида коррупцияга қарши курашни ана ўшалардан бошлаш керак эмасми?!
Албатта, бу борада гапириладиган гаплар кўп. Лекин қимматли вақтингизни олиб, яна бир масалага эътиборингизни тортмоқчи эдим. Биз барча дунё мамлакатлари каби 2020 йилда жуда оғир синовларга дуч келдик. Пандемия деган кутилмаган офат ҳаётимизни издан чиқариб юборишига оз қолди. Юзлаб қурбонлар бердик. Лекин бошимизда ундан ҳам ёмонроқ бир бало турибдики, назаримда, у пандемиянинг ортига бекиниб олгандек. Адашмадингиз, йил бошидан буён пандемия 600 нафарга яқин юртдошимизни орамиздан олиб кетган бўлса, ўтган 9 ой мобайнида автоҳалокат деган бало 1 300 га яқин хонадонга ўлим нафасини олиб кирди…
ХЎш, бунга ким айбдор?!
Очиқ айтиш керак, автоҳалокатларнинг асосий қисмига ўқимай ҳайдовчилик гувоҳномаси олгани боис йўл ҳаракати қоидаларини тушунмайдиган ва ёки амалдор отаси олиб берган қимматбаҳо машинада гердайиб юриб, 5-6 миллион сўм жаримани сариқ чақага ҳам олмайдиган эркатойлар сабаб бўлишмоқда.
Хўш, ҳеч нарсадан тап тортмай ҳайдовчилик гувоҳномасини сотиб пул топаётган, бу қилмиши оқибатида минглаб юртдошларимиз ҳаётдан бевақт кўз юмишига сабаб бўлаётган валломатлар қачон қонун олдида жавоб беради? Ўзи беш-ўн миллион сўм ойлик маош олиб туриб, 18-20 ёшдаги фарзандларига беш юз миллион, бир миллиард сўм турадиган қимматбаҳо машина олиб бераётган бойвачча амалдорларчи?! Улар ҳолатни қандай изоҳлаб, ўзларини қандай оқлашар экан?
Мана, коррупциянинг илдизи қаерларга бориб тақалади.
Хулоса ўрнида айтмоқчи бўлганимиз, Бош прокурор ўтказган коррупцияга қарши идоралараро йиғилишда янги “Америка очилгани” йўқ. Коррупция деган бало бор эди, уни ҳаммамиз билардик. Фақат Бош прокурор яна бир марта юзимизга ойна тутди. Бош прокурорнинг чиқиши Ўзбекистонда коррупцияга қарши том маънода аёвсиз кураш бошланганидан далолат беради. Энди сизу биз, давлату нодавлат идоралар қўлни қўлга бериб, коррупцияга қарши курашга бел боғлашимиз, уни таг-томири билан қўпориб ташлаганча тин олмаслигимиз лозим. Унутмайлик, коррупция фарзандларимиз, келажагимизнинг кушандасидир. Коррупция бор жойда адолат бўлмайди, коррупция бор жойда тараққиёт бўлмайди. Биз Янги Ўзбекистонни коррупциядан буткул холи, пок, ҳалол, тоза жамият сифатида кўрмоқдамиз, шундай салтанатда яшашни орзу этмоқдамиз. Кўраётганларимизни воқеликка айлантириш, орзумизга эришиш эса ҳар биримизнинг ва ҳаммамизнинг ҳалоллик йўлидаги фаолиятимизга бевосита ва билвосита боғлиқдир. Шу ақидани унутмайлик, унга амал қилайлик.
Ислом Ҳамроев,
“Адолат” газетаси Бош муҳаррири
“Дунё ўзбеклари” редакция почтасидан
МАҚОЛАНИ ДЎСТЛАР БИЛАН БАҲАМЛАШИНГ
