Алишер Айматли: Устоз Абдулла Орипов хотирасига («Ўтганлар ёди» туркумидан)

---

Алишер Айматли: Устоз Абдулла Орипов хотирасига (“Ёднома”)

---

Ismatjon O’zbekiston uchun katta yo’qotish bo’ldi.

Sizning, bizning, hammamizning ustozimiz olamdan o’tdilar.

Shu qayg’u munosabati bilan yozilgan she’rni va ustoz hayotiga bog’liq xotiralarni yuborayapman.

Lozim topsangiz chop etarsiz.

Hurmat bilan Alisher.

 

Устоз Абдулла Орипов хотирасига

— Осмон, ноланг кўкка етмишдир,
Йиғлаяпсан кимни ахтариб.
— Офтобимни олиб кетмишдир,
Ўзи билан Абдулла Ориф.

— Мунча синдинг, тўкилдинг, Кузак,
Рангу рўйинг зафарон, зариф.
— Бизлар эдик гўё эгизак,
Ташлаб кетди Абдулла Ориф.

— Бағри ганжим, уммоним, чиндан –
Безовтасан, қолдингми ҳориб.
— Бағриганжлик бобида мендан,
Улкан эди Абдулла Ориф.

— Шайтон энди қилавер байрам,
Ноғорангни чалавер ҳариф.
— Камситмангиз, бизлар ҳақда ҳам,
Шеьр ёзгандир Абдулла Ориф.

— Она-замин, куйиндинг кимга,
Кўринасан мустар ва ғариб.
— Ғариб дема, шодман, бағримга,
Келаётир Абдулла Ориф!

Алишер АЙМАТЛИ,
Нью Йорк, 5 ноябрь 2016 йил.
_______________________________________

ДЎСТНИ… СОТИШ МУМКИН

Ажойиб кунларнинг бирида чошгоҳ маҳали ишхонам

(«Халқ сўзи» газетаси)га қўнғироқ бўлиб қолди. «Аббосхон

борми?» – сўради кимдир. «Бош муҳарриримиз Вазирлар

Маҳкамасида эди, кечирасиз, у кишини ким йўқлаяпти?» –

деб сўрадим.

– Мен Абдулла акангизман, бу ким?

Шунда телефоннинг нариги чеккасидаги одам улуғ шо-

иримиз Абдулла Орипов эканлигини англадим ва шош –

ганимдан: «Абдулла ака, мен Эсиргапман (гувоҳномамдаги

исмим), нима хизмат?» – дедим.

– Э, бу сенмисан, яхшимисан? – бирдан сенсирашга ўтди

Абдулла ака. – Больницадан телефон қиляпман, салгина ша-

моллабман, шекилли, янги шеърларимни обормоқчи эдим.

– Об келинг, Абдулла ака, – дедим, – эртагаёқ берворамиз.

Дарҳақиқат, Тўра Сулаймоннинг ибораси билан айтган-

да, ўша пайтларда мен ҳам таҳририятда «катта итлардан

бири» эдим. Қолаверса, у дамлар Абдулла ака қили-

чининг дами жуда ўткир эди. Ҳеч бир бош муҳаррир унинг

олдига кўндаланг чиқа олмасди.

Орадан ярим соатлар ўтгач, компьютерхонадалигим-

да айтишдики, хонамда мени Абдулла ака кутяпти экан.

Борсам, шоири замон қўлини манглайига қўйиб, узун хо-

нанинг у четидан бу четига бориб келаётган экан. Салом-

лашиб, ҳол-аҳвол сўрашгач Абдулла ака қўлини деворга

ниқтаб манавинг яхши гап экан деди.

Мен хонамга ҳар хил ҳикматларни ёзиб қўяр ва уларни

тез-тез алмаштириб турардим. Бу сафар деворда «Дўстни

сотиб олиб бўлмайди, аммо… сотиш мумкин» деган ҳикмат

ёзилганди. Абдулла акани безовта қилаётган фикр шу экан.

Хуллас, шеърларни газетага эртага чоп этиш учун олиб

қолдим, Абдулла ака кетаётганида телефонингни ёзиб бер

деди.

Орадан бир соатлар ўтгач у киши телефон қилиб қо-

ғоз-қалам олишимни сўради ва қуйидаги тўртликни айтиб

турди:

Дунё кенг, шаталоқ отиш мумкиндир

Ёки харсангтошдай ётиш мумкиндир.

Эсиргап айтгандай, ҳақиқий дўстни

Сотиб олиб бўлмас… сотиш мумкиндир.

Нима дейишимни билмай, бир муддат қотиб қолдим.

Сўнгра тасаннолар айтиб, бу тўртликни нима қилиш ке-

раклигини сўрадим. Бошқа шеърлар билан биргаликда

газетага бервор деди шоир. Худди шундай бўлди. Газета

босмахонага топширилгунча Абдулла ака, адашмасам, 5-6

маротаба қўнғироқ қилди ва ҳар сафар шеърларига туза-

тишлар киритди. Ҳозирги тўртликка ҳам «Мутойиба» деб

сарлавҳа қўйдирди ва изоҳ берди:

– Янганг ўқиб одамлар чиндан ҳам дўстни сотса бўлар-

кан-да, мана, Абдулла шоир фатво берибди-ку деб ўйлаши

мумкин деяпти. Халқ билади-да, халқ билади, халқ доно!

Хаёлимдан Абдулла ака «халқ» билан ҳам маслаҳатла-

шиб турар экан-да деган фикр ўтди ва дарҳол тузатишни

киритдим.

Ҳаммаси эртасига бошланди. Телефоним ўша куни ти-

нимсиз жиринглади; таниш-билиш, дўст-биродарлар таб-

риклашар ҳамда улуғ шоирнинг эътиборига тушганим би-

лан қутлашарди. Айримлар энди «ўсиб» кетишим ҳақида

кароматлар ҳам қилишарди. Албатта, бу камина учун жуда

ёқимли эди. Шу куни бўйим бир газ ўсди. Ташаккур билди-

риш учун Абдулла акага роса телефон қилдим, аммо гўшак-

нинг нариги томонида сукунат ҳукмрон. Чамамда, Абдулла

ака касалхонадаги муолажалар билан банд эди.

Хуллас, кечга томон Абдулла аканинг ўзи телефон қи-

либ қолди. Овозидан кайфияти чоғ эди.

– Қалайсан, шоир, одамлар безовта қилмаяптими?

– Э, Абдулла ака, бормисиз? Раҳмат, ака, одамни машҳур

қивордингиз. Тарихда қоп кетадиган бўлдим. (Дарҳақиқат,

бу шеър кейинчалик шоирнинг китобларидан ҳам ўрин

олди). Бугун телефоним дам олмади.

– Қўявер, бу яхши, бу ёғини айтсанг, бу ёқда мен ҳам

дам олганим йўқ, телефонлар, йўқловчилар, табрик устига

табрик. Демак, биз яхши иш қилибмиз. Фақат бир нарсага

кулгим қистайди. Ҳол сўрагани келган министрлар, ака-

демиклар сўрашяпти: «Эсиргап ким бу? Қайси асрда яшаб

ўтган аллома?» – Абдулла ака мириқиб кулади ва қўшимча

қилади: – Мен уларга Эсиргап замонамиз файласуфлари-

дан бири деб айтдим, қалай?

– Раҳмат, Абдулла ака.

Шу пайт хаёлимга яна бир фикр келди ва устозга муро-

жаат этдим:

– Яқинда Хоразмга боргандим, бир мақол ўрганиб кел-

дим. Айнан сизбоп экан, яхши нарса чиқиши мумкин.

– Нима экан у, айт-чи.

– Етти марта эмас, етмиш марта ўлчагин, аммо… Ёшулли

айтган жойидан кес!

Абдулла ака мазза қилиб кулди. Ёнимда ушбу суҳбатга

гувоҳ бўлиб турган таниқли журналист Шуҳрат Жабборов

ҳам қаҳқаҳа отиб юборди.

Кулиша-кулиша Абдулла ака билан хайрлашдик.

Эртаси куни Абдулла ака яна телефон қилди ва қўлимга

қоғоз-қалам олишимни айтди. Оҳиста диктовка қила бош-

лади:

Келинга:

Мана, ўтиб олдинг асал ойидан,

Энди сув ичгайсан турмуш сойидан.

Етти ўлчаб бир кес, етмиш ўлчаб кес,

Аммо кес… Ёшулли айтган жойидан.

– Офарин, Абдулла ака, офарин! – дедим. – Жуда ажо йиб!

Нима қиламиз, газетага босворайми?

– Шошма, тўрт-бешта бўлсин, бирга берамиз.

Абдулла ака шундай деди-ю, аммо тўртлик бу куниси-

га «Ўзбекистон овози»да чиқиб кетди. Маълум бўлишича,

Абдулла аканинг «айби» янги шеърни касалхонага келган

Сафар Остоновга ўқиб бергани, холос.

Бу тўртлик орадан бир ойлар ўтгач Ўзбекистон Респу-

бликаси Олий Мажлиси Сенатининг биринчи очилиш

йиғилишида ҳам улуғ шоиримиз томонидан ўқиб берилди.

Албатта, бу ерда урғу келинга эмас, Ёшуллининг маслаҳа-

тига амал қилишга қаратилган эди!

Шу воқеалардан кейин биламанки, Абдулла Орипов қа-

рийб бир йил жуда кўп тўртликлар ёзди ва шоирнинг бу

жавоҳирларини «Ўзбекистон овози» ҳар бир сонида битта-

лаб бериб борди.

“Дунё ўзбеклари” учун махсус

МАҚОЛАНИ ДЎСТЛАР БИЛАН БАҲАМЛАШИНГ