Исмат Хушев: Насриддин Муҳаммадиев бошқача эди («Ўтганлар ёди» туркумидан)

---

Наҳотки яхши одамлар узоқ яшамайди…

Қашқадарё юлдузларидан бири бевақт сўнди…

 Хориждаги ўзбек журналисти таъзияси

1.

Насриддининг аканинг кутилмаган вафотини хабар қилишганида бир лаҳзада кўз олдим қоронғулашиб қолди. Юрагим сиқилиб, бўғзимга нимадир келиб тиқилгандай бўлди. Уйдагиларга билдирмай, ташқарига чиқдим. Ҳовлимиз ёнидаги ёлғизоёқ йўлдан ўтиб, кимсасиз стадионга туташ дарахтзорга бурилдим. Боя кўксимга келиб тиқилган нарса аччиқ ва аламли кўз ёшга айланиб, ўксиб ўксиб йиғлай бошладим.

Одам ёши ўта боргани сайин ёш боладек кўнгли бўш ва тез таъсирланадиган  бўлиб қоларкан. Одам қанча кўп яшаса — айрилиқ ва жудоликлар, йўқотишларни шунча кўп кўраркан.

Насриддин ака менга ҳам жуда қадрдон, акамдек азиз ва меҳрибон инсон эдилар. У кишининг ҳамиша ажиб бир табассум балқиб турувчи нурли чеҳралари, ўзига хос кулгичлари, мунис сиймолари кўз олдимга келиб, энди уни қайта кўролмасликни ўйлаб, йиғидан ўзимни тўхтатолмасдим…

2.

Насриддин ака Китобга қўшни бўлган Яккабоғда туғилиб ўсган эдилар. У кишининг раҳматли оталари Мисриддин Муҳаммадиев ҳам асли журналист бўлиб, Қашқадарёнинг таниқли ва машҳур одами бўлган. У киши салкам қирқ йил Яккабоғ район газетасида ишладилар. Узоқ йиллар унга муҳаррирлик қилдилар. Насриддин ака ҳам ўз оталари касбига меҳр қўйиб, матбуот ва ижод соҳасини танлаган эди.

Тошкент давлат университетининг филология факультетини тамомлаб, дастлаб  «Тошкент оқшоми» газетасида иш бошлаганлар. Бир муддат Эронда яшаб, таржимонлик қилганлар. У кишининг ана шу даврдан қолган ёдгорликлари — кўк рангли «Газ 24» Волга машиналари бор эди.

У пайтларда Тошкентда «Волга»си бор киборлар саноқли эди. Насриддин ака киборлар сирасига кирмаса-да, лекин ўз меҳнати, ижоди ва таржимонлик маҳорати билан чет элда ишлаб топган пулига яп-янги «Волга» олиб, қашқадарёлик ижодкорларнинг яхши маънода ҳавасини келтирган, тил ўрганишга руҳлантирган инсон эдилар…

3.

Эрондан қайтиб келганларидан сўнг Насриддин ака «Ёшлик» журналида масъул котиб лавозимида ишладилар. Ўшанда мен Ўзбекистоннинг биринчи Президентига яқин бўлиб, гуриллаб юрган даврим эди. Бош муҳаррир эдим, тагимда хизмат машинаси бор эди. Бир гал қайсидир ёзувчининг эрталабки ошига бориб, Мурод Хидир билан Насриддин Муҳаммадиевларни учратиб қолдим. Уларни ошга олиб келган машина кетиб қолган экан. Бирга қайтадиган бўлдик.

Мурод Хидир менинг ҳамиша орқа ўриндиқда ястаниб ўтиришимни билгани учун, эпчиллик билан шофёрнинг ёнидан жой олди. Насриддин ака эса қаерга ўтиришларини ҳам билмай, бир муддат шошиб қолдилар. Шу қадар камтар ва камсуқум одам эдилар. Мен ўзим ўтирадиган орқа эшикни очиб, Насриддин акани одоб билан ўтирғиздим-да, сўнг Мурод Хидирни ҳам зўрлаб орқага —  Насриддин аканинг ёнларига чорладим. Ўзим шофёрнинг ёнидан жой олдим.

Манзилга етгач, Насриддин ака қўлларини ёзиб: «Доим шундай камтар бўлиб юринг. Сиз қашқадарёликларнинг фахрисиз!» деб астойдил дуо қилдилар. У киши бу гапни чин юракдан, самимий айтганлари шундоққина кўриниб турарди. Шунда у кишининг Қуръон сураларини ёд билишларига, ислом ақида ва аҳкомларини мукаммал ўзлаштирганларига ҳавас қилдим…

4.

Насриддин ака яхши ният билан дуо қилган «қашқадарёликларнинг фахри» — Исмат Хушев кўп ўтмай урилиб, ҳибсга олинди. Қамоқдан чиқиб, ишсиз юрган кунларимнинг бирида Насриддин акани учратиб қолдим. У киши энди Ўзбекистон Ахборот Агентлиги (ЎзА)да халқаро ахборот бўлимини бошқарардилар. Қайсидир ёзувчининг маъракаси эди. Кетиб қолманг, гап бор, дедилар. Ҳамма мендан ўзини олиб қочиб юрган бир пайтда, Насриддин аканинг бу илтифотидан қувониб, алланечук бўлиб кетдим.

Энди у кишининг хизмат машиналарига ўтириб, биргалашиб қайтдик. Олдинда ҳайдовчи, орқада иккимиз анча пайтгача жим кетдик. У киши мени Герман Лопатин кўчасидаги — Ички Ишлар вазирлиги ёнидан ўтиб борадиган уйимга кузатиб қўймоқчи бўлдилар. Машинамиз «Мовий гумбазлар» кафеси ёнидан ўтаётганда, шофердан тўхташини сўрадилар. Ҳайдовчига жавоб бериб, яёв кетамиз дедилар. Шундагина шофернинг олдида атай гапирмай келаётганларини тушундим.

У пайтларда давр ёмон эди. Каримовга яқин бўлиб гуриллаб юрган Исмат Хушев энди Президентнинг қаҳрига йўлиққани учун у билан ҳамсуҳбат бўлганлар ҳам жазоланарди. Лекин Насриддин ака бундан қўрқмай, мени ўз хизмат машинасига миндириб, уйимга олиб бориб қўйишни ният қилдилар.

«Мовий гумбазлар» ёнидан яёв ўтаётганимизда шу ерга кирайлик деб, таклифимни ҳам кутмай, ичкарига бошладилар. Ташқаридаги баҳаволи жойга ўтириб, буюртма бердилар.

Ўша куни у киши мени меҳмон қилдилар. Умидсизликка тушмаслигимни, ҳали ҳаммаси яхши бўлиб кетишини айтиб, кўнглимни кўтардилар. Хайрлашар пайти, ишсиз юрибсиз деб, қўярда қўймай чўнтагимга пул тиқдилар. Ростдан ҳам ишсиз ва ростдан ҳам пулсиз эдим. Кўзларимда ёш халқаланди.

Уйга келиб қарасам, оз эмас, кўп эмас — нақ 100 доллар пул берган эканлар. Уни кўриб, энди ростакамига йиғлаб юбордим…

Бу 1993-1994 йиллар эди. Унда мен ҳали Тошкентда, Ўзбекистонда эдим…

5.

Бугун 2017 йилнинг 5 июль куни у кишининг бевақт вафотини эшитиб, юрак бағрим эзилиб кетди.

Насриддин аканинг вафотини билиб, бўғзимга нимадир келиб тиқилгани ўшандан бўлса керак.

Болаларим кўрмасин деб, йиғидан зўрға ўзимни тутиб, кўчага, табиат қўйнига отиларканман, Тошкентдаги «Мовий гумбазлар» кафесидаги ўша мулоқот, у киши берган ўша юз доллар пул — кўз ўнгимда, шууримда худди кино лентасидек абадий видо бўлиб гавдаланиб турарди…

6.

Насриддин ака хориж тилларини яхши ва мукаммал билганлари боис бир муддат Ташқи ишлар вазирлиги матбуот хизматининг биринчи котиби бўлиб ишладилар. Сўнг Ўзбекистоннинг Туркиядаги элчихонасига ишга ўтиб, у ерда ҳам биринчи котиб бўлиб ишладилар. Ўз касбига бўлган садоқат, Ватани ва халқига бўлган чексиз муҳаббатни кўриб, уни Президент девонига ишга олишди. Насриддин Муҳаммадиев 2005 йилга қадар Президент девони матбуот хизматининг етакчи консультанти лавозимида меҳнат қилдилар.

Сўнг ўн йил давомида Республика байналмилал маданият марказини бошқардилар. Бу марказга илгари раҳбарлик қилган собиқ Давлат маслаҳатчиси Тимур Алимов уни тамомила хонавайрон этиб, талон тарож қилган эди. Насриддин ака бу ерда адолат ва ҳалолликни ўрнатиш, халқлар дўстиги қадриятларини тиклаш учун астойдил меҳнат қилди. Обрў эътибор топиб, Марказ нуфузини ҳам юксалтирди.

2017 йилнинг май ойида Президент Шавкат Мирзиёев Фармони билан мазкур Марказ — Миллатлараро муносабатлар ва хорижий мамлакатлар билан дўстлик алоқалари қўмитасига айлантирилди.

2015 йилдан буён Насриддин Муҳаммадиев содиқ ва садоқатли шогирдлари, таниқли ўзбек журналисти Амирқул Карим раҳбарлик қилаётган Халқаро “Олтин мерос” хайрия жамоат фондининг Васийлик Кенгаши раиси ҳам эдилар…

7.

Насриддин Муҳаммадиев том маънодаги давлат ва жамият арбоби эди. У киши ҳамиша одамлар орасида бўлар, уларнинг орзу умидлари билан яшашни ўзлари учун ажиб бир саодат ва бахт деб биларди.

Кейинги пайтларда Насриддин ака командировка ва хизмат сафарларидан толиқиб, ҳолсизланиб қайтадиган бўлди. Жонкуярлик ва фидойилик,  халқлар дўстлиги фаровонлиги учун кечаю кундуз елиб югуриш, ўзини аямай, бировлар учун қайғуриш каби олий фазилатлар ҳам инсонга баъзан қимматга тушади, саломатлигига таъсир қилади.

Етмиш йиллик тинимсиз меҳнат, эл-юрт саодати учун чекилган ранжу заҳмат ва баъзан келадиган ноҳақ маломат, ниҳоят, ўз кучини кўрсатди. Юрак ҳолсизлана бошлади. Намангандан келганидан кейин йиқилди ва қайтиб турмади…

8.

Қашқадарёдан чиққан машҳур кишилар Ўзбекистонда жуда кўп.

Насриддин ака одамга жуда садоқатли инсон эдилар. Баъзан етти ёт бегона ҳам сенга олис қишлоқдаги аканг ва ё оғангдан ҳам яқинроқ бўлиб қоларкан. Ана шундай азиз ва муқаддас бир инсон энди бу дунёда йўқлигини ҳис қилиб яшаш қанчалар оғир ва азобли эканини бошидан ўтказганлар яхши билишади.

Кейинги йилларда Қашқадарёдан чиқиб, Тошкентга келган, пойтахтда ўзини ва ўзлигини топган бир қатор таниқли зиёли ва ижодкорлар, адабиёт ва санъат вакиллари бизни ташлаб кетишди. Абдулла Орипов, Жуманиёз Жабборов, Нормурод Нарзулаев, Муҳаммаджон Раҳмонов, Маҳмуд Сатторов, Анвар Жабборов, Ўлмас Саиджонов, Назар Шукур…

Уларнинг барчаси нафақат менга, балки бутун ўзбек халқига, Ўзбекистон давлатига хизмати сингган, меҳнати татиган улуғ ва муборак инсонлар эди. Лекин уларнинг орасида Насриддин аканинг алоҳида ўрни ва нуфузи бор.

Насриддин Муҳаммадиев қашқадарёликлар орасида Абдулла Ориповдан кейинги энг таниқли инсон эди десам, муболаға бўлмаса керак. У кишидаги салоҳият ва одамгарчилик ҳеч кимда йўқ эди. Абдулла ака буюк шоир. Лекин Насриддин ака барибир бошқача эди. Буюк инсон эди.

Жуманиёз Жабборов, Нормурод Нарзуллаевлар яхши ва улуғ одам эдилар. Лекин улар бировни кўпам ўйлайвермас эдилар. Насриддин ака бошқача эди.

Маданият вазири бўлиб, фожеали ўлим топган Анвар Жабборов, «Ўзбекконцерт» бирлашмаси ва филармониясига раҳбарлик қилиб, ноҳақ ишдан олинганидан сўнг миясига қон қуюлиб, олдинги раҳбариятнинг раҳмсизлик ва золимлиги қурбони бўлган Ўлмас Саиджоновлар фидойи ва ажойиб инсон эдилар. Лекин Насриддин ака бирибир бошқа эдилар.

Насриддин ака куй авжига чиққанда бехосдан узилган тор каби бевақт орамиздан кетиб қолдилар. Ҳаммамизни ғафлат ва аросатда, ҳайрат ва намодатда қолдириб,  зор йиғлатиб кетдилар.

Бугун бу улуғ ва бетакрор инсон вафотидан азият чеккан, юраги оғриган сон саноқсиз ҳамюртларининг бошлари хам, кўзларида ёш, қалбларида мотам.

Қашқадарёлик ижодкорлар бугун том маънода етиб бўлиб қолдилар.

Насриддин Муҳаммадиев бошқача эди…

 

Исмат Хушев,

«Дунё ўзбеклари» Бош муҳаррири,

5-16 июль, 2017 йил, Торонто шаҳри, Канада…

МАҚОЛАНИ ДЎСТЛАР БИЛАН БАҲАМЛАШИНГ