Она-юртни куйламоқ ҳар бир ижодкор учун улуғ саодат. Ҳар қандай тузумда ҳам халқ манфаатини ўйлаб, адолатни тараннум этмоқ эса чинакам қаҳрамонликдир. Бундай шараф ҳамма ижодкорга ҳам насиб этавермайди.  Ўзбекистон халқ шоири, Ўзбекистон Қаҳрамони Абдулла Ориповнинг шеърларини ёд олмаган, сўзи куй-қўшиққа кўчганда юракдан тингламаган бирорта юртдошимиз топилмаса керак.

Абдулла Орипов
ВАТАН ҲАҚИДА ИККИ ШЕЪР

Абдулла Орипов (21.03. 1941 — 05.11.2016) Қашқадарё вилояти, Косон туманига қарашли Некўз қишлоғида туғилган. Ўзбекистон халқ шоири (1990). Ўзбекистон Қаҳрамони (1998). ТошДУнинг журналистика факултетини тугатган (1963). Илк шеърлар тўплами — «Митти юлдуз» (1965). «Кўзларим йўлингда» (1966), «Онажон» (1969), «Руҳим», «Ўзбекистон» (1971), «Хотирот», «Юртим шамоли» (1974), «Юзма-юз», «Ҳайрат» (1979), «Нажот қалъаси» (1981), «Йиллар армони» (1983), «Ҳаж дафтари», «Муножот» (1992), «Сайланма» (1996), «Дунё» (1999), «Шоир юраги» (2003), 4 жилдлик «Танланган асарлар» ва бошқа шеърий китоблари нашр этилган. Достонлар ҳам ёзган («Жаннатга йўл», 1978; «Соҳибқирон», 1996). «Соҳибқирон» (1998) шеърий драмаси республиканинг барча йирик театрларида саҳналаштирилган. Дантенинг «Илоҳий комедия»сини, А. Н. Некрасов, Л. Украинка, Т. Шевченко, Р. Ҳамзатов, Қ. Қулиев асарларини ўзбек тилига таржима қилган. Ўзбекистон Республикаси Давлат мадҳиясининг матнини ёзган (1992). Ҳамза (1983) ҳамда Алишер Навоий номидаги (1992) Ўзбекистон Республикаси Давлат мукофотлари лауреати.

МЕН НЕЧУН СЕВАМАН ЎЗБЕКИСТОННИ.. 

Мен нечун севаман Ўзбекистонни,
Тупроғин кўзимга айлаб тўтиё.
Нечун ватан, дея еру осмонин,
Муқаддас атайман, атайман танҳо.

Аслида дунёда танҳо нима бор?
Пахта ўсмайдими ўзга элда ё?
Ёки қуёшими севгимга сабаб?
Ахир қуёшли-ку, бутун Осиё.

Мен нечун севаман Ўзбекистонни,
Боғларин жаннат, деб кўз-кўз этаман.
Нечун ардоқларкан тупроғини мен,
Ўпаман, тупроғинг бебаҳо, Ватан!

Аслида тупроқни одил табиат,
Тақсим айлаган-ку, ер юзига тенг
Нечун бу тупроқ, деб йиғлади Фурқат,
О, Қашқар тупроғи, қашшоқмидинг сен?

Мен нечун севаман Ўзбекистонни?
Сабабини айтгин, десалар менга.
Шоирона, гўзал сўзлардан олдин,
Мен таъзим қиламан она халқимга:

Халқим, тарих ҳукми сени агарда,
Мангу музликларга элтган бўлсайди,
Қорликларни макон этган бўлсайдинг,
Меҳрим бермасмидим ўша музларга?

Ватанлар, Ватанлар, майли, гулласин,
Боғ унсин мангулик музда ҳам, аммо,
Юртим, сени фақат бойликларинг чун
Севган фарзанд бўлса, кечирма асло!

ЎЗБЕКИСТОН

Юртим, сенга шеър битдим бу кун,
Қиёсингни топмадим асло.
Шоирлар бор, ўз юртин бутун —
Олам аро атаган танҳо.
Улар шеъри учди кўп йироқ,
Қанотида кумуш диёри,
Бир ўлка бор дунёда, бироқ
Битилмаган достондир бори:
Фақат ожиз қаламим маним,
Ўзбекистон, Ватаним маним.

Юрмасман ҳеч беҳиштни излаб,
Тополмасам чекмасман алам.
Ўтирмасман эртаклар сўзлаб,
Мусалло деб йўнмасман қалам.
Кўкламингдан олиб сурурни,
Довруғ солди устоз Олимжон,
Ғафур Ғулом туйган ғурурни
Қилмоқ мумкин дунёга достон.
Олис тарих қадамим маним,
Ўзбекистон, Ватаним маним.

Кечмишинг бор чиндан ҳам узоқ,
Илғай олмас барчасин кўзим.
Мақтамасман мозийни бироқ,
Ўтмишингни ўйлайман бир зум.
Забтга олиб кенг Осиёни,
Бир зот чиқди мағрур, давонгир,
Икки аср ярим дунёни
Зир қақшатди Буюк жаҳонгир.
Айтгум, бу кун, у маним, маним.
Ўзбекистон, Ватаним маним.

Боболардан сўз кетса зинҳор,
Бир калом бор гап аввалида.
Осмон илми туғилган илк бор
Кўрагоний жадвалларида.
Қотил қўли қилич солди маст,
Қуёш бўлиб учди тилла бош.
Дўстлар, кўкда юлдузлар эмас,
У, Улуғбек кўзидаги ёш.
Ерда қолган, о, таним маним,
Ўзбекистон, Ватаним маним.

Кўз олдимдан кечар асрлар,
Кўз-кўз этиб нуқсу чиройин.
Сарсон ўтган неча насллар,
Тополмасдан туғилган жойин.
Америка — сеҳрли диёр,
Ухлар эди Колумб ҳам ҳали,
Денгиз ортин ёритди илк бор,
Берунийнинг ақл машъали.
Колумбда бор аламим маним,
Ўзбекистон, Ватаним маним.

Кўп жаҳонгир кўрган бу дунё,
Ҳаммасига гувоҳ эр ости.
Лекин, дўстлар, шеър аҳли аро
Жаҳонгири кам бўлар, рости.
Беш асрким, назмий саройни
Титратади занжирбанд бир шеър.
Темур тиғи этмаган жойни
Қалам билан олди Алишер.
Дунё бўлди чаманим маним,
Ўзбекистон, Ватаним маним.

Боболардан сўзладим, аммо
Бир зот борким, баридан суюк:
Буюкларга бахш этган даҳо,
Она халқим, ўзингсан буюк.
Сен ўзингсан, энг сўнгги нонин
Ўзи эмай ўғлига тутган.
Сен ўзингсан, фарзандлар шонин
Асрлардан опичлаб ўтган.
Она халқим, жон-таним маним,
Ўзбекистон, Ватаним маним.

Бош устингдан ўтди кўп замон,
Ўтди Будда, ўтди Зардушти.
Ҳар учраган нокасу нодон,
Она халқим, ёқангдан тутди.
Сени Чингиз ғазабга тўлиб
Йўқотмоқчи бўлди дунёдан.
Жалолиддин самани бўлиб
Сакраб ўтдинг Амударёдан.
Сенсан ўшал саманим маним,
Ўзбекистон, Ватаним маним.

Толеингда бор экан яшаш,
Гоҳ қон ичдинг, гоҳида шароб.
Этмоқ бўлиб юртим хомталаш,
Бош устингга келди инқилоб.
Чора истаб жанг майдонидан
Самоларга учди унларинг,
Шаҳидларнинг қирмиз қонидан
Алвон бўлди қора тунларинг.
Қонга тўлган кафаним маним,
Ўзбекистон, Ватаним маним.

Лекин офтоб пойимол ўлмас,
Кавакларда қолмас ой нури,
Одил ҳакам — ҳақ бор, беғараз,
Мазлумларнинг буюк ғамхўри.
Қилич серпаб толе тонгида
Ўзлигингни таниб қолдинг сен.
Ўғлонларнинг қатра қонида
Ўзбекистон номин олдинг сен.
Номи қутлуғ гулшаним маним,
Ўзбекистон, Ватаним маним.

Тинч турарми бу кўҳна олам,
Тинч турарми доғули замон.
Оромингни бузди сенинг ҳам
Фашист деган ваҳший оломон.
Қоним оқди Данцигда маним,
Собир Раҳим йиқилган чоғда.
Лекин, юртим, кезолмас ғаним.
Ўзбекистон аталган боғда.
Сенсан номус ва шаъним маним,
Ўзбекистон, Ватаним маним.

Кеч куз эди, мен сени кўрдим,
Деразамдан боқарди биров.
У сен эдинг, о, деҳқон юртим,
Турар эдинг ялангтўш, яёв.
— Ташқарида изиллар ёмғир,
Кир, бобожон, яйрагил бир оз.
Дединг: — Пахтам, қолди-ку ахир,
Йиғиштирай келмасдан аёз.
Кетдинг, умри маҳзаним маним,
Ўзбекистон, Ватаним маним.

Сен кетарсан балки йироққа,
Фарғонада балки, балқарсан.
Балки чиқиб оқарган тоққа,
Чўпон бўлиб гулхан ёқарсан.
Балки устоз Ойбекдек тўлиб
Ёзажаксан янги бир достон.
Балки Ҳабиб Абдулла бўлиб,
Саҳроларда очажаксон кон.
Тупроғи зар, маъданим маним,
Ўзбекистон, Ватаним маним.

Майли, юртим, кезсанг ҳам дунё,
Фазоларга қўйсанг ҳам қадам,
Ўзлигингни унутма асло,
Унутма ҳеч, онажон ўлкам.
Бир ўғлингдек мен ҳам бу замон
Кечмишингни қилдим томоша.
Иқболингни кўролдим аён
Истиқлолнинг уфқлари оша.
Иқболи ҳур, шўх-шаним маним.
Ўзбекистон, Ватаним маним.

Завол кўрма ҳеч қачон, ўлкам,
Завол билмас шу ёшинг билан.
Музаффар бўл, ғолиб бўл, ўктам,
Дўсту ёринг, қардошинг билан.
Асрларнинг силсиласида
Боқий тургай кошонанг сенинг.
Улуғ башар оиласида
Мангу ёруғ пешонанг сенинг.
Мангу ёруғ масканим маним,
Ўзбекистон, Ватаним маним.

МЕН НЕЧУН СЕВАМАН ЎЗБЕКИСТОННИ?..
Устоз Абдулла Орипов билан суҳбат
Адиба Умирова суҳбатлашди

— Абдулла ака, чинакам шоир доим замондан илгари содир бўлажак воқеаларни бошқалардан кўра теранроқ англаб, ўз вақтида муносабат билдиради. Анча йиллар бурун «Мен нечун севаман Ўзбекистонни» номли шеърингизни ёзгансиз. Бу халқимизнинг бугунги ҳурриятли кунларига етишини орзу қилиш ҳисси туфайли дунёга келган бўлса керак?

— Халқимизнинг, Ватанимизнинг бардавом келажагини, нурли истиқлолини менимча мантиқ белгилайди. Аслида адолатнинг оёқ ости бўлиши мантиқнинг бузилишидир. Мантиқан Ўзбекистон ўз ҳурриятига эга бўлишга ҳақли эди. Инсоният генетикасида шундай ғалати туйғулар мавжудки, бу туйғулар яхлит армон ва умид устига қўйилиши ҳам мумкин. Шўро тузумида бизнинг қалбимиздаги армон яхлит шундай эди. Ватанни озод кўриш эди биздаги истак. Ўша даврда бу ҳақида ўйлаш учун ўткир оптимист бўлиш керак бўлгандир, лекин ҳар ҳолда юрагимизда умид, ҳаракатимизда шашт бор эди. Сиз юқорида таъкидлаган “Мен нечун севаман Ўзбекистонни” шеъри бундан 35 йил илгари ёзилган. У даврда Ўзбекистоннинг пахтаси учун, олтини учунгина “ҳурмат” қилишган. Ҳолбуки, ўша пахта ҳам меники, олтин ҳам. Аммо мен нима учун севаман Ўзбекистонни! Агар музликларда яшаган бўлсанг ҳам, халқим, мен чукча ё ёқутга ўхшаган бўлганимда ҳам сен учун жонимни берар эдим-ку, деган мухолиф кайфият билан ёзилган эди-да.
Халқимизнинг буюк ўғлонларини, неча-неча алломаларини қурбон қилган у тузум ҳақида гапириш аянчли. Мустақил ватанимизнинг ялови бутун дунё узра ҳилпираётган ушбу кунда шаҳидларни ёд этиш — қарз.

Тарихдан маълумки, Соҳибқирон бобомиз асос солган салтанат ҳам, аввало Ватан озодлиги йўлида фидойиликка ундайдиган, халқимизнинг барқарорлигини таъминлайдиган эзгу сиёсатга асослангани учун барқарор ва қудратли бўлган. Улуғ бобомиз васиятига бир эътибор қилинг, “Миллатнинг улуғ мартабасини, саодатини сақламоқ, унинг дардларига дармон бўлмоқ вазифангиздир”.

Бу хитоб ўзини таниган, ўзини англаган ҳар қандай инсонга, шу юрт фарзандига беқиёс масъулият юкламайдими? Шу маънода, комил инсон, озод ва обод Ватан, Ўзбекистон — келажаги буюк давлат ғоялари барчамизнинг манфаатларимизни ўзида ифода этиб, эзгу интилишларимизда бизга қанот бўлади, деб ўйлайман.

– Аммо… собиқ шўро тузумида истиқлол орзуси ила юрт қадрини шарафлаган кўп ижодкорларга осон бўлмаган. Жумладан, сизнинг ҳам “Она тилимга” шеърингизни муҳокама қилишганда қандай аҳволга тушгансиз?

— Ўтган у даврларда ижодкорларни тузумнинг буюртмалари бошқарарди. Қолипга тушмаганларга ҳеч қачон осон кечмаган. “Она тилимга” (1965 йил ёзган) шеърининг тарихи жуда узун. Саккиз қаторлик шу шеър бошимга маломат тоши бўлиб тушишини туш кўрибманми?

Шеър чиққач “Ҳали сенинг она тилинг борми?», — деган бир дунё саволлар остида қолганман. Ҳар қандай миллатда ҳам холис ва улуғ сиймолар, албатта учрайди. Шундайлардан бири рус халқининг буюк шоири Александр Твардовский эди. Ушбу инсон ўша маҳалларда менинг уч-тўртта шеърим атрофидаги можарони эшитгач, дунёга донғи кетган устозлар аралашгач, шу шеърларимнинг русча таржимаси “Новый мир” журналида эълон қилинган. Катта миннатдорчилик билан бир гапни айтиб ўтишим керак. Ўша уч-тўртта шеърим, яъни “Она тилимга”, “Минораи калон тепасидаги лайлак”, “Тилла балиқча” каби тизмалар Александр Твардовский ҳамда Қайсин Қулиев ёрдами билан марказий нашрларда босилиб чиқилмаганда эди, ўша тақдир чархпалаги қаёққа қараб айланиб кетиши мумкинлигини мен ҳозир ҳатто тасаввур ҳам қила олмайман. Эҳ-ҳе, гапираверсанг гап кўп…

– Аввалги шеърларингиз билан бугунги шеърларингиз ўртасида қандай тафовут бор?

— Ҳозир ижодимизнинг мавзу соҳасида ҳам, талқин қилиш борасида ҳам чегара йўқолди. Айниқса, руҳий таҳлилга кенг йўл очилди. Мен мана шу қутлуғ, шукуҳли йиллар оралиғида мустақиллик, ҳаж сафарлари ҳақида шеърлар ёзиб, тўпламлар чоп эттирдим. Бу мустақилликнинг беқиёс туҳфаси.

– Энди халқимиз асрий орзуси – Ҳурликка эришганда, истиқлол ҳақида мангуликка дахлдор асарлар яратиш учун зиёлилар, шоиру ёзувчилар қанақа муаммоларни кўтариш шарт деб ўйлайсиз?

— Инсон муаммоси ҳамиша долзарб бўлиб келган. У истиқлол даврида ҳам ўз қадр-қийматини йўқотган эмас. Адабиёт олдида турган улкан саволлардан бири – замона қаҳрамони ким ва у қандай хислатларга эга? Бу масалани бир хил ижтимоий-сиёсий тузумда яшаб турган қўшни қардош адабиёт вакиллари қандай тасаввур этяптилар? Шу маънода истеъдоднинг катта-кичиклиги ҳеч қачон унинг халқининг сони билан белгиланмайди. Катта халқнинг ғоят истеъдодсиз ва нисбатан кичик халқнинг буюк адиблари бўлиши мумкин. Шу ўринда, Расул Ҳамзатов, Чингиз Айтматов асарларини бошқа халқлар адабиётига таъсири ҳақида ҳам баралла сўзлаш мумкин.

— Ҳаётингизда улуғ ижодкорлар билан кечган унутилмас адабий ва абадий гурунглардан гапириб берсангиз?

— Бир умрга татигулик учрашувлардан бири ҳаёт ва ижод тажрибаси ҳали ниҳоятда кам, тирик ёзувчини кўрса ҳайратга тушадиган мен қатори ёшлар учун 60-йилларда Ойбек каби улуғ зотлар билан учрашиб мулоқотда бўлиш фавқулодда бахт эди. Биз ахир мактаб партасидан тортиб, дорилфунун аудиториясида ҳам ўша мумтоз ёзувчиларимиз асарларини ўқиб савод чиқарганмиз. Талабалик пайтларимиздан кўча-кўйдами, Ёзувчилар уюшмасидами, оммавий йиғинлардами, улуғ адибларимизни узоқдан кўриб, ана Ғафур Ғулом, ана Ойбек, ана Абдулла Қаҳҳор дея бир-биримизни туртиб шивирлашар эдик. Ётоқхонага қайтгач, қолганларга мақтанардик. Қаранг, йиллар ўтибди…

Мен Ойбек домла билан у кишининг хонадонида икки марта учрашганман. Икки сафар ҳам домланинг уйларига ўзларининг йўқловлари туфайли борганман. Илк дафъа, Ойбек романларининг муҳаррирларидан бири марҳум Рустам Комиловга ҳамроҳ бўлиб бордим. Ўша йиллар мен Ғафур Ғулом номидаги Адабиёт ва санъат нашриётида ишлаб юрардим. Эсимда, нашриётда Рустам ака бир куни, терлаб-пишиб, “Сени Ойбек ака йўқлаяпти”, деб қолди. Эндигина уч-тўрт нарсаси эълон қилинган, ҳали ўз қаламига ишониб-ишонмай юрган ёш шоирга бу ташриф қанчалик таъсир қилганини тасаввур қилиш қийин эмас.

… Уйга кираверишдаги залда деворга тақаб қўйилган мўъжаз стол атрофида домланинг рўпарасида анқайиб ўтирган ўша дақиқаларимни бир умр унутмасам керак. Рустам ака мени таништиргач, домла машаққатли талаффуз билан исмимни такрорлади. Кейин улар Зарифа опа иштирокида “Навоий” романининг қайта нашри билан боғлиқ баъзи тузатишларни муҳокама қилиб олишди. Мен бўлсам, бу мўътабар даргоҳда дафъатан нечун пайдо бўлиб қолганимни тушунолмай ҳайрон бўлиб ўтирардим.

Шу орада Зарифа опа “Ойбек адабиётимизнинг кенжа авлоди билан қизиқаётганини, баъзи бирларимизнинг машқларимизни ўқиганлигини, мени ҳам шу сабабдан йўқлатганини” яхши бир кайфиятда айтиб қолди. Домла ниҳоятда тийраклик билан, кўпчилик номдор инсонларда жуда кам учрайдиган самимият ва болаларча беғуборлик билан опанинг гапларини тасдиқ этди. Ўша кунги қисқагина суҳбат адабий ижод заҳмати ҳақида бўлди. Эсимда, Зарифа опа “Ойбек сизларнинг ёшингизда китоб ўқишдан бошқа нарсани билмасди. Навоий, Пушкин, Гёте, Дантеларни жуда кўп мутолаа қиларди. Кинога кам кирарди”, деганида бутун вужудимдан муздек тер чиқиб кетган эди. Мен гарчан кинотеатрларга ҳадеб кираверишни ёқтирмаган бўлсам-да, бу ўгитда вақтингни, ёшлигингни беҳуда ўтказма, деган писанда-маслаҳатни илғаган эдим. Ойбек домла бу ўгитни азбаройи таъкид билан тасдиқлади. Мен кейинчалик жуда узоқ вақт ўша суҳбат таъсирида юрдим…
Мен Ойбек домла, Абдулла Қаҳҳор билан кечган хотиралар ҳақида гапирсам, йирик бир асарга айланади. Улар жуда кўп…

— Сизнинг бир неча китобларингиз дунёнинг турли чет тилларига таржима қилинган. Умуман… бугунги таржимачилик борасида ҳам фикрингизни билмоқчи эдик?

— Таржимага таржимон ўзини буткул бағишлаши керак деб ўйлайман. Шу билан бирга муаллиф билан таржимоннинг савияси яқин бўлиши шарт. Кейин таржимоннинг эркинлиги, менинг назаримда қатъий чегараланган бўлиши зарур. Мен шундай эркинлик тарафдориманки, таржима қилинган асарни уни аслия­тида ўқиган киши дарҳол танийдиган бўлсин. Эркинликнинг чегараси ана шу. Бу эркинлик чегарасидан чиққан ҳамоно исталган нарса юз бериш — ўртача асар бўлиши, яхшиси эса расвога айланиши мумкин. Бизда “қозонда бори чўмичга чиқади” дейишади. Таржимон “қозонда йўқ” нарсани бор қилса, бу ёмон. Лекин қозонда борини чиқара олмаслик минг чандон ёмонроқдир. Агар таржимада вазн, оҳанг ва услуб сақланмас экан, асар ўзининг миллий қиёфасини бутунлай йўқотади. Ҳар бир ижодкор албатта, ўз асарини бошқа тилга ўгирилишини хоҳлайди. Умидли дунё дейдилар. Аммо ростини айтганда барча ёзувчиларни ҳам бунга лойиқ деб бўлмайди.
Энди асарларимизнинг бўш, умри қисқа таржималарини чоп қилдирилишига лоқайд бўлмаслигимиз керак. Ёш ва иқтидорли таржимонларни тайёрлаш, уларнинг сафини кенгайтириш тўғрисида жиддий бош қотириш жуда зарур.

– Шеърларингизда кўп бор ҳасад, лаганбардорликни қоралагансиз. Бундай иллатлардан ўзингиз ҳам қаттиқ азият чеккансиз чоғи?..

— Афсуски, бундай иллатлар сиёсий тузум ёки мафкураларга боғлиқ эмас. Уларни умуман одамзотга хос деб айтиш мумкин. Афсуски, бу ҳолат руҳан қашшоқ шахсларда очиқ-ойдин намоён бўлади. Мен бир вақтлар:

Дейдилар: ит ҳурар, ўтади карвон,
Ранжу балолардан ёнмасин жонинг.
Лекин алам қилар бир умр гирён,
Итлар орасида ўтса карвонинг.

деб ёзган эдим. Ҳасислик, таъмагирлик, виждонсизлик, иккиюзламачилик, қабиҳлик, сотқинлик, Навоий даврида ҳам, Данте замонида ҳам бўлган.

— Буюк ижодкорлар ҳамиша ўз ижод маҳсулларидан кўнгли тўлмаган. Сизнинг ҳам ўзингиздан, ижодингиздан қониқмаган пайтларингиз бўлганми?..

— Руҳий тўлғоқларимни тўлалигича ҳали қоғозга туширишга улгурганим йўқ. Ёзилган шеърларимдан ёзилмаганлари кўпроқ.

– Ёшлар шеърияти ҳақидаги мулоҳазаларингиз билан ўртоқлашсангиз?..

— Албатта, бугунги ёш ижодкорлар ўта саводли. Илғор адабиёт лабораториясидан хабардор. Фақат ёзганларида миллийлик кўпроқ бўлиши керак. Ёш адабиётимиз вакилларига миллий руҳда ўлмас асарлар ёзишини тилайман.

– Мустақиллик олтин пиллапояларида қалбингиздан не туйғулар кечмоқда?

– Ижод аҳлининг олий мақсади, бурчи маънавиятга хизмат қилишдир. Ифтихор туйғуси эса миллат кўкрагини тоғдай кўтарадиган, ўз ери ва озод осмони билан фахрланишдек баланд кайфиятга ошна этадиган муборак туйғу. Мустақиллик шарофати билан халқимиз руҳига руҳ, орзу-умидларига қанот бағишлайдиган қутлуғ тадбирлар изчил амалга ошириб келинмокда. Юртимизда бундай байрамлар бўлишини илҳақ кутган неча авлодлар бу кунларга етмай, армон билан кетдилар. Энди уларнинг руҳини шод этиб, озод юртимизни шарафлаб, ёшлар қалбига Ватан ва эркинлик қадрини муҳим жойлаб катта тантаналар, байрамлар ўтказсак ярашади.

Мустақиллик байрами — халқимизнинг табаррук байрамига айланиб қолди. Уни чинакам миллий ифтихор шодиёнасидай нишонлашга бурчлимиз. Чунки бу — бизнинг муқаддас ва улуғ байрамимиз!
Буюк олмон шоири Иоганнес Бехер бундай деган экан: «Киши фикрлари ўлмаслиги учун ҳар куни, ҳар доимо фикрлаб, тафаккурини чархлаб турмоғи шарт». Бу, албатта, ибратли гап. Шу сабабли биз яшаб турган давримиз ҳақида адолатли, холис, жўяли фикрлар айтмоғимиз учун даврнинг ўй-хаёллари билан яшамоғимиз лозим бўлади. Шу маънода Ватанимиз озодлиги, мустақиллигини эслатувчи ҳар бир лавҳа ёинки суҳбат бизнинг руҳимизни, фикрий оламимизни жунбушга солиши табиий.

2007

Мақола жузъий қисқартиришлар билан берилмоқда.

Ona-yurtni kuylamoq har bir ijodkor uchun ulug’ saodat. Har qanday tuzumda ham xalq manfaatini o’ylab, adolatni tarannum etmoq esa chinakam qahramonlikdir. Bunday sharaf hamma ijodkorga ham nasib etavermaydi. O’zbekiston xalq shoiri, O’zbekiston Qahramoni Abdulla Oripovning she’rlarini yod olmagan, so’zi kuy-qo’shiqqa ko’chganda yurakdan tinglamagan birorta yurtdoshimiz topilmasa kerak.

Abdulla Oripov
VATAN HAQIDA IKKI SHE’R

Abdulla Oripov (21.03. 1941 — 05.11.2016) Qashqadaryo viloyati, Koson tumaniga qarashli Neko’z qishlog’ida tug’ilgan. O’zbekiston xalq shoiri (1990). O’zbekiston Qahramoni (1998). ToshDUning jurnalistika fakultetini tugatgan (1963). Ilk she’rlar to’plami — «Mitti yulduz» (1965). «Ko’zlarim yo’lingda» (1966), «Onajon» (1969), «Ruhim», «O’zbekiston» (1971), «Xotirot», «Yurtim shamoli» (1974), «Yuzma-yuz», «Hayrat» (1979), «Najot qal’asi» (1981), «Yillar armoni» (1983), «Haj daftari», «Munojot» (1992), «Saylanma» (1996), «Dunyo» (1999), «Shoir yuragi» (2003), 4 jildlik «Tanlangan asarlar» va boshqa she’riy kitoblari nashr etilgan. Dostonlar ham yozgan («Jannatga yo’l», 1978; «Sohibqiron», 1996). «Sohibqiron» (1998) she’riy dramasi respublikaning barcha yirik teatrlarida sahnalashtirilgan. Dantening «Ilohiy komediya»sini, A. N. Nekrasov, L. Ukrainka, T. Shevchenko, R. Hamzatov, Q. Quliev asarlarini o’zbek tiliga tarjima qilgan. O’zbekiston Respublikasi Davlat madhiyasining matnini yozgan (1992). Hamza (1983) hamda Alisher Navoiy nomidagi (1992) O’zbekiston Respublikasi Davlat mukofotlari laureati.

MEN NECHUN SEVAMAN O’ZBEKISTONNI.. 

Men nechun sevaman O’zbekistonni,
Tuprog’in ko’zimga aylab to’tiyo.
Nechun vatan, deya yeru osmonin,
Muqaddas atayman, atayman tanho.

Aslida dunyoda tanho nima bor?
Paxta o’smaydimi o’zga elda yo?
Yoki quyoshimi sevgimga sabab?
Axir quyoshli-ku, butun Osiyo.

Men nechun sevaman O’zbekistonni,
Bog’larin jannat, deb ko’z-ko’z etaman.
Nechun ardoqlarkan tuprog’ini men,
O’paman, tuprog’ing bebaho, Vatan!

Aslida tuproqni odil tabiat,
Taqsim aylagan-ku, yer yuziga teng
Nechun bu tuproq, deb yig’ladi Furqat,
O, Qashqar tuprog’i, qashshoqmiding sen?

Men nechun sevaman O’zbekistonni?
Sababini aytgin, desalar menga.
Shoirona, go’zal so’zlardan oldin,
Men ta’zim qilaman ona xalqimga:

Xalqim, tarix hukmi seni agarda,
Mangu muzliklarga eltgan bo’lsaydi,
Qorliklarni makon etgan bo’lsayding,
Mehrim bermasmidim o’sha muzlarga?

Vatanlar, Vatanlar, mayli, gullasin,
Bog’ unsin mangulik muzda ham, ammo,
Yurtim, seni faqat boyliklaring chun
Sevgan farzand bo’lsa, kechirma aslo!

O’ZBEKISTON

Yurtim, senga she’r bitdim bu kun,
Qiyosingni topmadim aslo.
Shoirlar bor, o’z yurtin butun —
Olam aro atagan tanho.
Ular she’ri uchdi ko’p yiroq,
Qanotida kumush diyori,
Bir o’lka bor dunyoda, biroq
Bitilmagan dostondir bori:
Faqat ojiz qalamim manim,
O’zbekiston, Vatanim manim.

Yurmasman hech behishtni izlab,
Topolmasam chekmasman alam.
O’tirmasman ertaklar so’zlab,
Musallo deb yo’nmasman qalam.
Ko’klamingdan olib sururni,
Dovrug’ soldi ustoz Olimjon,
G’afur G’ulom tuygan g’ururni
Qilmoq mumkin dunyoga doston.
Olis tarix qadamim manim,
O’zbekiston, Vatanim manim.

Kechmishing bor chindan ham uzoq,
Ilg’ay olmas barchasin ko’zim.
Maqtamasman moziyni biroq,
O’tmishingni o’ylayman bir zum.
Zabtga olib keng Osiyoni,
Bir zot chiqdi mag’rur, davongir,
Ikki asr yarim dunyoni
Zir qaqshatdi Buyuk jahongir.
Aytgum, bu kun, u manim, manim.
O’zbekiston, Vatanim manim.

Bobolardan so’z ketsa zinhor,
Bir kalom bor gap avvalida.
Osmon ilmi tug’ilgan ilk bor
Ko’ragoniy jadvallarida.
Qotil qo’li qilich soldi mast,
Quyosh bo’lib uchdi tilla bosh.
Do’stlar, ko’kda yulduzlar emas,
U, Ulug’bek ko’zidagi yosh.
Yerda qolgan, o, tanim manim,
O’zbekiston, Vatanim manim.

Ko’z oldimdan kechar asrlar,
Ko’z-ko’z etib nuqsu chiroyin.
Sarson o’tgan necha nasllar,
Topolmasdan tug’ilgan joyin.
Amerika — sehrli diyor,
Uxlar edi Kolumb ham hali,
Dengiz ortin yoritdi ilk bor,
Beruniyning aql mash’ali.
Kolumbda bor alamim manim,
O’zbekiston, Vatanim manim.

Ko’p jahongir ko’rgan bu dunyo,
Hammasiga guvoh er osti.
Lekin, do’stlar, she’r ahli aro
Jahongiri kam bo’lar, rosti.
Besh asrkim, nazmiy saroyni
Titratadi zanjirband bir she’r.
Temur tig’i etmagan joyni
Qalam bilan oldi Alisher.
Dunyo bo’ldi chamanim manim,
O’zbekiston, Vatanim manim.

Bobolardan so’zladim, ammo
Bir zot borkim, baridan suyuk:
Buyuklarga baxsh etgan daho,
Ona xalqim, o’zingsan buyuk.
Sen o’zingsan, eng so’nggi nonin
O’zi emay o’g’liga tutgan.
Sen o’zingsan, farzandlar shonin
Asrlardan opichlab o’tgan.
Ona xalqim, jon-tanim manim,
O’zbekiston, Vatanim manim.

Bosh ustingdan o’tdi ko’p zamon,
O’tdi Budda, o’tdi Zardushti.
Har uchragan nokasu nodon,
Ona xalqim, yoqangdan tutdi.
Seni Chingiz g’azabga to’lib
Yo’qotmoqchi bo’ldi dunyodan.
Jaloliddin samani bo’lib
Sakrab o’tding Amudaryodan.
Sensan o’shal samanim manim,
O’zbekiston, Vatanim manim.

Toleingda bor ekan yashash,
Goh qon ichding, gohida sharob.
Etmoq bo’lib yurtim xomtalash,
Bosh ustingga keldi inqilob.
Chora istab jang maydonidan
Samolarga uchdi unlaring,
Shahidlarning qirmiz qonidan
Alvon bo’ldi qora tunlaring.
Qonga to’lgan kafanim manim,
O’zbekiston, Vatanim manim.

Lekin oftob poyimol o’lmas,
Kavaklarda qolmas oy nuri,
Odil hakam — haq bor, beg’araz,
Mazlumlarning buyuk g’amxo’ri.
Qilich serpab tole tongida
O’zligingni tanib qolding sen.
O’g’lonlarning qatra qonida
O’zbekiston nomin olding sen.
Nomi qutlug’ gulshanim manim,
O’zbekiston, Vatanim manim.

Tinch turarmi bu ko’hna olam,
Tinch turarmi dog’uli zamon.
Oromingni buzdi sening ham
Fashist degan vahshiy olomon.
Qonim oqdi Dantsigda manim,
Sobir Rahim yiqilgan chog’da.
Lekin, yurtim, kezolmas g’anim.
O’zbekiston atalgan bog’da.
Sensan nomus va sha’nim manim,
O’zbekiston, Vatanim manim.

Kech kuz edi, men seni ko’rdim,
Derazamdan boqardi birov.
U sen eding, o, dehqon yurtim,
Turar eding yalangto’sh, yayov.
— Tashqarida izillar yomg’ir,
Kir, bobojon, yayragil bir oz.
Deding: — Paxtam, qoldi-ku axir,
Yig’ishtiray kelmasdan ayoz.
Ketding, umri mahzanim manim,
O’zbekiston, Vatanim manim.

Sen ketarsan balki yiroqqa,
Farg’onada balki, balqarsan.
Balki chiqib oqargan toqqa,
Cho’pon bo’lib gulxan yoqarsan.
Balki ustoz Oybekdek to’lib
Yozajaksan yangi bir doston.
Balki Habib Abdulla bo’lib,
Sahrolarda ochajakson kon.
Tuprog’i zar, ma’danim manim,
O’zbekiston, Vatanim manim.

Mayli, yurtim, kezsang ham dunyo,
Fazolarga qo’ysang ham qadam,
O’zligingni unutma aslo,
Unutma hech, onajon o’lkam.
Bir o’g’lingdek men ham bu zamon
Kechmishingni qildim tomosha.
Iqbolingni ko’roldim ayon
Istiqlolning ufqlari osha.
Iqboli hur, sho’x-shanim manim.
O’zbekiston, Vatanim manim.

Zavol ko’rma hech qachon, o’lkam,
Zavol bilmas shu yoshing bilan.
Muzaffar bo’l, g’olib bo’l, o’ktam,
Do’stu yoring, qardoshing bilan.
Asrlarning silsilasida
Boqiy turgay koshonang sening.
Ulug’ bashar oilasida
Mangu yorug’ peshonang sening.
Mangu yorug’ maskanim manim,
O’zbekiston, Vatanim manim.

MEN NECHUN SEVAMAN O’ZBEKISTONNI?..
Ustoz Abdulla Oripov bilan suhbat
Adiba Umirova suhbatlashdi

Ona-yurtni kuylamoq har bir ijodkor uchun ulug‘ saodat. Har qanday tuzumda ham xalq manfaatini o‘ylab, adolatni tarannum etmoq esa chinakam qahramonlikdir. Bunday sharaf hamma ijodkorga ham nasib etavermaydi.

O‘zbekiston xalq shoiri, O‘zbekiston Qahramoni Abdulla Oripovning she’rlarini yod olmagan, so‘zi kuy-qo‘shiqqa ko‘chganda yurakdan tinglamagan birorta yurtdoshimiz topilmasa kerak.

O‘zbekiston Yozuvchilar uyushmasi raisi, sevimli shoirimiz Abdulla aka bilan suhbatimiz ham Vatanimizning Eng ulug‘, eng aziz bayrami — mustaqillik arafasida bu dorilomon kunlar xal­qimiz hayotida nechog‘li ahamiyatga ega ekanligi, hurriyatning buyuk qadr-qimmati haqida kechdi…

— Abdulla aka, chinakam shoir doim zamondan ilgari sodir bo‘lajak voqealarni boshqalardan ko‘ra teranroq anglab, o‘z vaqtida munosabat bildiradi. Ancha yillar burun «Men nechun sevaman O‘zbekistonni» nomli she’ringizni yozgansiz. Bu xalqimizning bugungi hurriyatli kunlariga yetishini orzu qilish hissi tufayli dunyoga kelgan bo‘lsa kerak?

— Xalqimizning, Vatanimizning bardavom kelajagini, nurli istiqlolini menimcha mantiq belgilaydi. Aslida adolatning oyoq osti bo‘lishi mantiqning buzilishidir. Mantiqan O‘zbekiston o‘z hurriyatiga ega bo‘lishga haqli edi. Insoniyat genetikasida shunday g‘alati tuyg‘ular mavjudki, bu tuyg‘ular yaxlit armon va umid ustiga qo‘yilishi ham mumkin. Sho‘ro tuzumida bizning qalbimizdagi armon yaxlit shunday edi. Vatanni ozod ko‘rish edi bizdagi istak. O‘sha davr­da bu haqida o‘ylash uchun o‘tkir optimist bo‘lish kerak bo‘lgandir, lekin har holda yuragimizda umid, harakatimizda shasht bor edi. Siz yuqorida ta’kidlagan “Men nechun sevaman O‘zbekistonni” she’ri bundan 35 yil ilgari yozilgan. U davr­da O‘zbekistonning paxtasi uchun, oltini uchungina “hurmat” qilishgan. Holbuki, o‘sha paxta ham meniki, oltin ham. Ammo men nima uchun sevaman O‘zbekistonni! Agar muzliklarda yashagan bo‘lsang ham, xalqim, men chukcha yo yoqutga o‘xshagan bo‘lganimda ham sen uchun jonimni berar edim-ku, degan muxolif kayfiyat bilan yozilgan edi-da.

Xalqimizning buyuk o‘g‘lonlarini, necha-necha allomalarini qurbon qilgan u tuzum haqida gapirish ayanchli. Mustaqil vatanimizning yalovi butun dunyo uzra hilpirayotgan ushbu kunda shahidlarni yod etish — qarz.

Tarixdan ma’lumki, Sohibqiron bobomiz asos solgan saltanat ham, avvalo Vatan ozodligi yo‘lida fidoyilikka undaydigan, xalqimizning barqarorligini ta’minlaydigan ezgu siyosatga asoslangani uchun barqaror va qudratli bo‘lgan. Ulug‘ bobomiz vasiyatiga bir e’tibor qiling, “Millatning ulug‘ martabasini, saodatini saqlamoq, uning dardlariga darmon bo‘lmoq vazifangizdir”.

Bu xitob o‘zini tanigan, o‘zini anglagan har qanday insonga, shu yurt farzandiga beqiyos mas’uliyat yuklamaydimi?

Shu ma’noda, komil inson, ozod va obod Vatan, O‘zbekiston — kelajagi buyuk davlat g‘oyalari barchamizning manfaatlarimizni o‘zida ifoda etib, ezgu intilishlarimizda bizga qanot bo‘ladi, deb o‘ylayman.

– Ammo… sobiq sho‘ro tuzumida istiqlol orzusi ila yurt qadrini sharaflagan ko‘p ijodkorlarga oson bo‘lmagan. Jumladan, sizning ham “Ona tilimga” she’ringizni muhokama qilishganda qanday ahvolga tushgansiz?

— O‘tgan u davrlarda ijodkorlarni tuzumning buyurtmalari boshqarardi. Qolipga tushmaganlarga hech qachon oson kechmagan.

“Ona tilimga” (1965 yil yozgan) she’rining tarixi juda uzun. Sakkiz qatorlik shu she’r boshimga malomat toshi bo‘lib tushishini tush ko‘ribmanmi?

She’r chiqqach “Hali sening ona tiling bormi?», — degan bir dunyo savollar ostida qolganman. Har qanday millatda ham xolis va ulug‘ siymolar, albatta uchraydi. Shundaylardan biri rus xal­qining buyuk shoiri Aleksandr Tvardovs­kiy edi. Ushbu inson o‘sha mahallarda mening uch-to‘rtta she’rim atrofidagi mojaroni eshitgach, dunyoga don­g‘i ketgan ustozlar aralashgach, shu she’rlarimning ruscha tarjimasi “Novыy mir” jurnalida e’lon qilingan. Katta minnatdorchilik bilan bir gapni aytib o‘tishim kerak. O‘sha uch-to‘rtta she’rim, ya’ni “Ona tilimga”, “Minorai kalon tepasidagi laylak”, “Tilla baliqcha” kabi tizmalar Aleksandr Tvar­dovskiy hamda Qaysin Quliev yordami bilan markaziy nashrlarda bosilib chiqilmaganda edi, o‘sha taqdir charxpalagi qayoqqa qarab aylanib ketishi mumkinligini men hozir hatto tasavvur ham qila olmayman. Eh-he, gapiraversang gap ko‘p…

– Avvalgi she’rlaringiz bilan bugungi she’rlaringiz o‘rtasida qanday tafovut bor?

— Hozir ijodimizning mavzu sohasida ham, talqin qilish borasida ham chegara yo‘qoldi. Ayniqsa, ruhiy tahlilga keng yo‘l ochildi. Men mana shu qutlug‘, shukuhli yillar oralig‘ida mustaqillik, haj safarlari haqida she’rlar yozib, to‘plamlar chop ettirdim. Bu mustaqillikning beqiyos tuhfasi.

– Endi xalqimiz asriy orzusi – Hurlikka erishganda, istiqlol haqida mangulikka daxldor asarlar yaratish uchun ziyolilar, shoiru Yozuvchilar qanaqa muammolarni ko‘tarish shart deb o‘ylaysiz?

— Inson muammosi hamisha dolzarb bo‘lib kelgan. U istiqlol davrida ham o‘z qadr-qiymatini yo‘qotgan emas. Adabiyot oldida turgan ulkan savollardan biri – zamona qahramoni kim va u qanday xislatlarga ega? Bu masalani bir xil ijtimoiy-siyosiy tuzumda yashab turgan qo‘shni qardosh adabiyot vakillari qanday tasavvur etyaptilar? Shu ma’noda iste’dodning katta-kichikligi hech qachon uning xalqining soni bilan belgilanmaydi. Katta xalqning g‘oyat iste’dodsiz va nisbatan kichik xalqning buyuk adiblari bo‘lishi mumkin. Shu o‘rinda, Rasul Hamzatov, Chingiz Aytmatov asarlarini bosh­qa xalqlar adabiyotiga ta’siri haqida ham baralla so‘zlash mumkin.

— O‘zbekiston Yozuvchilar uyushmasi raisi sifatida shoir va Yozuvchilarimizning uyushmaga taqdim etayotgan asarlaridan qoniqasizmi?

— Negadir izlanishlar uzoq davom etayotir… Bugun astoydil ijod qilayotgan shoir, Yozuvchilar qatori shunchaki yozib yurganlar ham yo‘q emas. Bundaylar ko‘pincha ma’naviy boqimandalikka berilib, unvonu yubileylar tashvishi bilan yashaydilar. Bular, albatta, adabiyot olamida o‘tkinchi yo‘lovchilardir.

— Hayotingizda ulug‘ ijodkorlar bilan kechgan unutilmas adabiy va abadiy gurunglardan gapirib bersangiz?

— Bir umrga tatigulik uchrashuvlardan biri hayot va ijod tajribasi hali nihoyatda kam, tirik Yozuvchini ko‘rsa hayratga tushadigan men qatori yoshlar uchun 60-yillarda Oybek kabi ulug‘ zotlar bilan uchrashib muloqotda bo‘lish fav­qulodda baxt edi. Biz axir maktab partasidan tortib, dorilfunun auditoriyasida ham o‘sha mumtoz Yozuvchilarimiz asarlarini o‘qib savod chiqarganmiz. Talabalik paytlarimizdan ko‘cha-ko‘ydami, Yozuvchilar uyushmasidami, ommaviy yig‘inlardami, ulug‘ adiblarimizni uzoqdan ko‘rib, ana G‘afur G‘ulom, ana Oybek, ana Abdulla Qahhor deya bir-birimizni turtib shivirlashar edik. Yotoqxonaga qaytgach, qolganlarga maqtanardik. Qarang, yillar o‘tibdi…

Men Oybek domla bilan u kishining xonadonida ikki marta uchrashganman. Ikki safar ham domlaning uylariga o‘zlarining yo‘qlovlari tufayli borganman. Ilk daf’a, Oybek romanlarining muharrirlaridan biri marhum Rustam Komilovga hamroh bo‘lib bordim. O‘sha yillar men G‘afur G‘ulom nomidagi Adabiyot va san’at nashriyotida ishlab yurardim. Esimda, nashriyotda Rustam aka bir kuni, terlab-pishib, “Seni Oybek aka yo‘qlayapti”, deb qoldi. Endigina uch-to‘rt narsasi e’lon qilingan, hali o‘z qalamiga ishonib-ishonmay yurgan yosh shoirga bu tashrif qanchalik ta’sir qilganini tasavvur qilish qiyin emas.

… Uyga kiraverishdagi zalda devorga taqab qo‘yilgan mo‘’jaz stol atrofida domlaning ro‘parasida anqayib o‘tirgan o‘sha daqiqalarimni bir umr unutmasam kerak. Rustam aka meni tanishtirgach, domla mashaqqatli talaffuz bilan ismimni takrorladi. Keyin ular Zarifa opa ishtirokida “Navoiy” romanining qayta nashri bilan bog‘liq ba’zi tuzatishlarni muhokama qilib olishdi. Men bo‘lsam, bu mo‘’tabar dargohda daf’atan nechun paydo bo‘lib qolganimni tushunolmay hayron bo‘lib o‘tirardim.

Shu orada Zarifa opa “Oybek adabiyotimizning kenja avlodi bilan qiziqayotganini, ba’zi birlarimizning mashqlarimizni o‘qiganligini, meni ham shu sababdan yo‘qlatganini” yaxshi bir kayfiyatda aytib qoldi. Domla nihoyatda tiyraklik bilan, ko‘pchilik nomdor insonlarda juda kam uchraydigan samimiyat va bolalarcha beg‘uborlik bilan opaning gaplarini tasdiq etdi. O‘sha kungi qisqagina suhbat adabiy ijod zahmati haqida bo‘ldi. Esimda, Zarifa opa “Oybek sizlarning yoshingizda kitob o‘qishdan bosh­qa narsani bilmasdi. Navoiy, Pushkin, Gyote, Dantelarni juda ko‘p mutolaa qilardi. Kinoga kam kirardi”, deganida butun vujudimdan muzdek ter chiqib ketgan edi. Men garchan kinoteatrlarga hadeb kiraverishni yoqtirmagan bo‘lsam-da, bu o‘gitda vaqtingni, yoshligingni behuda o‘tkazma, degan pisanda-maslahatni il­g‘agan edim. Oybek domla bu o‘gitni azbaroyi ta’kid bilan tasdiqladi. Men keyinchalik juda uzoq vaqt o‘sha suhbat ta’sirida yurdim…

Men Oybek domla, Abdulla Qahhor bilan kechgan xotiralar haqida gapirsam, yirik bir asarga aylanadi. Ular juda ko‘p…

— Sizning bir necha kitoblaringiz dunyoning turli chet tillariga tarjima qilingan. Umuman… bugungi tarjimachilik borasida ham fikringizni bilmoqchi edik?

— Tarjimaga tarjimon o‘zini butkul bag‘ishlashi kerak deb o‘ylayman. Shu bilan birga muallif bilan tarjimonning saviyasi yaqin bo‘lishi shart. Keyin tarjimonning erkinligi, mening nazarimda qat’iy chegaralangan bo‘lishi zarur. Men shunday erkinlik tarafdorimanki, tarjima qilingan asarni uni asliya­tida o‘qigan kishi darhol taniydigan bo‘lsin. Erkinlikning chegarasi ana shu. Bu erkinlik chegarasidan chiqqan hamono istalgan narsa yuz berish — o‘rtacha asar bo‘lishi, yaxshisi esa rasvoga aylanishi mumkin. Bizda “qozonda bori cho‘michga chiqadi” deyishadi. Tarjimon “qozonda yo‘q” narsani bor qilsa, bu yomon. Lekin qozonda borini chiqara olmaslik ming chandon yomonroqdir. Agar tarjimada vazn, ohang va uslub saqlanmas ekan, asar o‘zining milliy qiyofasini butunlay yo‘qotadi. Har bir ijodkor albatta, o‘z asarini boshqa tilga o‘girilishini xohlaydi. Umidli dunyo deydilar. Ammo rostini aytganda barcha Yozuvchilarni ham bunga loyiq deb bo‘lmaydi.

Yozuvchilar uyushmasi qoshida “Yosh tarjimonlar” to‘garagi faoliyat ko‘rsatib turibdi. Endi asarlarimizning bo‘sh, umri qisqa tarjimalarini chop qildirilishiga loqayd bo‘lmasligimiz kerak. Yosh va iqtidorli tarjimonlarni tayyor­lash, ularning safini kengaytirish to‘g‘risida jiddiy bosh qotirish juda zarur.

– She’rlaringizda ko‘p bor hasad, laganbardorlikni qoralagansiz. Bunday illatlardan o‘zingiz ham qattiq aziyat chekkansiz chog‘i?..

— Afsuski, bunday illatlar siyosiy tuzum yoki mafkuralarga bog‘liq emas. Ularni umuman odamzotga xos deb aytish mumkin. Afsuski, bu holat ruhan qashshoq shaxslarda ochiq-oydin namoyon bo‘ladi. Men bir vaqtlar:

Deydilar: it hurar, o‘tadi karvon,
Ranju balolardan yonmasin joning.
Lekin alam qilar bir umr giryon,
Itlar orasida o‘tsa karvoning.

deb yozgan edim. Hasislik, ta’magirlik, vijdonsizlik, ikkiyuzlamachilik, qabihlik, sotqinlik, Navoiy davrida ham, Dante zamonida ham bo‘lgan.

— Buyuk ijodkorlar hamisha o‘z ijod mahsullaridan ko‘ngli to‘lmagan. Sizning ham o‘zingizdan, ijodingizdan qoniqmagan paytlaringiz bo‘lganmi?..

— Ruhiy to‘lg‘oqlarimni to‘laligicha hali qog‘ozga tushirishga ulgurganim yo‘q. Yozilgan she’rlarimdan yozilmaganlari ko‘proq.

– Yoshlar she’riyati haqidagi mulohazalaringiz bilan o‘rtoqlashsangiz?..

— Albatta, bugungi yosh ijodkorlar o‘ta savodli. Ilg‘or adabiyot laboratoriyasidan xabardor. Faqat yozganlarida milliylik ko‘proq bo‘lishi kerak. Yosh adabiyotimiz vakillariga milliy ruhda o‘lmas asarlar yozishini tilayman.

– Mustaqillik oltin pilla­poyalarida qalbingizdan ne tuyg‘ular kechmoqda?

– Bu yil Yurtboshimizning «Yuksak ma’naviyat — yengilmas kuch» deb nomlangan kitobi nashr etildi. Unda ma’naviyatning qadri, bahosi, kuchi betimsol ekanligi aytiladi. Zero, biz ijod ahlining oliy maqsadi, burchi ham ana shu — ma’naviyatga xizmat qilishdir.

Iftixor tuyg‘usi esa millat ko‘kragini tog‘day ko‘taradigan, o‘z yeri va ozod osmoni bilan faxrlanishdek baland kayfiyatga oshna etadigan muborak tuyg‘u. Mustaqillik sharofati bilan xalqimiz ruhiga ruh, orzu-umidlariga qanot bag‘ishlaydigan qutlug‘ tadbirlar izchil amalga oshirib kelinmokda. Yurtimizda bunday bayramlar bo‘lishini ilhaq kutgan necha avlodlar bu kunlarga yetmay, armon bilan ketdilar. Endi ularning ruhini shod etib, ozod yurtimizni sharaflab, yoshlar qalbiga Vatan va erkinlik qadrini muhim joylab katta tantanalar, bayramlar o‘tkazsak yarashadi.

Mustaqillik bayrami — xalqimizning tabarruk bayramiga aylanib qoldi. Uni chinakam milliy iftixor shodiyonasiday nishonlashga burchlimiz. Chunki bu — bizning muqaddas va ulug‘ bayramimiz!

Buyuk olmon shoiri Iogannes Bexer bunday degan ekan: «Kishi fikrlari o‘lmasligi uchun har kuni, har doimo fikr­lab, tafakkurini charxlab turmog‘i shart». Bu, albatta, ibratli gap. Shu sababli biz yashab turgan davrimiz haqida adolatli, xolis, jo‘yali fikrlar aytmog‘imiz uchun davrning o‘y-xayollari bilan yashamog‘imiz lozim bo‘ladi. Shu ma’noda Vatanimiz ozodligi, mustaqilligini eslatuvchi har bir lav­ha yoinki suhbat bizning ruhimizni, fikriy olamimizni junbushga solishi tabiiy.

Manba: “Hurriyat” gazetasidan olindi (2008).

Abdulla Oripov. Tanlangan Asarlar. 1-Jild. She’rlar va dostonlar by Khurshid Davron on Scribd