Аҳмад Турон: Олий Мажлиснинг Биринчи Мажлисини кўриб
Мамлакатда миллионлаб одамлар, ёш болалар совуқ ва чироқсиз уйларда, печкаларда ёнаётган таппининг, кўмирнинг тутунини ҳидлаб-ҳидлаб ўтирган бир вақтда мухташам, ёруғ ва иссиқ кошонада, юмшоқ креслода ўтириб чиройли гаплар эшитиб мажлис қуриш қандай яхши. Ҳатто Британия парламентининг кичик пастак хонаси бизникининг олдида камбағалнинг кулбаси каби.
Биринчи мажлис айтиш мумкинки жуда намунали мажлис бўлди-ки, бундан бутун халқимиз, шахсан Президентимиз Шавкат Мирзияев ҳам бемалол аниқ ва тиниқ хулосалар чиқариб олса бўлади.
Энг биринчи хулоса шуки, барча халқимиз деб айтиб бўлмас, лекин янги депутатлар Президент ва хукумат атрофида жипслашиб бир тан ва бир жон бўлди. Президент ва депутатлар халқ томонидан нима учун сайланганини ҳам эсдан чиқариб бир-бирларига чексиз меҳр-мухаббат ва садоқатларини изхор этдилар.
Ҳазилдан энди чинга ўтcак.
1. Олий мажлис скипери ва ўринбосарлари Президент таклифи билан ҳеч бир музокара ёки тортишувларсиз, бир овоздан сайланди, яъни тайинланди. Энди буларнинг қайси бири Президент райъига қарши гапира олади? Xукуматга ва Президентнинг ўзига унинг ишларидаги, сиёсатидаги камчиликларини айтиб хақиқий маънода ёрдам бера оладими? Аслида, Олий Mажлис рахбариати фракциялар таклифи билан овозга қўйиб сайланиши керак эди. Президент Олий Мажлисга эмас, Олий Мажлис Президентга таклифлар беради, йўл йўриқ кўрсатади. Чунки Президент битта калла билан ўйлайди, Олий мажлисда эса 250 та мустақил фикрли каллалар бўлиши керак эди. Афсуски шундай мустақил фикрли Олий Мажлис тузилмади.
2. Президент нутқида бир-икки йил аввалги прогрессив фикрларидан қайтганга ўхшади вa замонамизнинг энг баттол диктатори Ислом Каримов билан бирга қийин ишларни шараф билан бажардик, мамлакатда тинчлик сақлаб қолинди деган маънода гапирди. Камчиликларни қайтармайлик деди, лекин бу камчиликлар нима эканлигини айтмади. Каримов мамлакатда қандай тинчликни ва ниманинг хисобига сақлаб турганини, бунинг оқибатида мамлакат ва миллат қандай зарар кўрганини Мирзияев унутгандай кўринди ёки спичрайтери атайлаб шундай доклад тайёрлаб берган.
3. Мирзияев Абдулла Қодирийга ҳурматини, уни ва унга ўхшаганлар қатағон қилинмаганда халқимиз “қандай-қандай” буюк ишлар қилишини айтдию, аввалроқ Каримов даври 37-йиллардан, яъни Абдулла Қодирий давридан ёмонроқ бўлганини тан олдию, лекин 3 йилдан буён Каримов даврига ва Каримовга сиёсий баҳо бермасдан келмоқда. У қатағон қилган, мамлакaтдан қочиб кетишга мажбур бўлган ва қувилган миллионлаб одамларни реабилитация қилмасдан, уларни ватанга қайтишига йўл бермай келмоқда. Лекин бу аввало мамлaкатнинг ўзига, миллатнинг тикланиши, моддий ва маънавий бойишига жуда катта зарар келтирмоқда. Ўтган ҳар бир йил миллатнинг зарарига ишламоқда. Хақиқат шуки Президент мамлакатни шаклан юмшоқ, мазмунан эса Каримов йўли билан бошқармоқда. Каримов даври меъморлари Иноятов, Алматов, Акмал Саидов, Хайдаровларга давлат тизгинини бериб қўйди. Президент ўзининг икки йил аввалги гапларига қарши иш қилаётгандай. Наҳотки янги Ўзбекистонни эски йўл ва кадрлар билан қуриб бўлмаслигини 3 йилда ҳам тушуниб бўлмаса.
4. Президент гапирганда ҳамма депутатлар конспект ёзиб ўтирди, гўёки университетнинг одобли талабалари каби. Бу ҳам Каримовдан қолган йўлнинг сақланиб қолаётганидан эмасми? Ҳамма cир шундаки конспект қилиш бахона депутатларнинг eрга қараб ўтиришида тобъелик, қарамлик, нимадандир тилининг қисиқлик аломати бор. 21 асрнинг 20 йилида дунёнинг ҳеч бир эркин парламентида бундай пастлик, тобъелик холатини кўрмайсиз.
5. Барча депутатлар, фракция рахбарлари Президентга бор ва йўқ ишлари учун асосли ва асоссиз миннатдорчилик билдиришда, мақташда мусобақага киришиб кетдилар. Бу – Каримов даври асоратидан қутила олмаганлигимиз ва сайланган Олий Мажлиснинг жиддий эмаслигидандир.
6. Бир депутат чет эл қонунчилигини ўрганиш учун шароит қилиб берсангиз, мамлакатимизда тадбиқ этардик демоқда. Шу мисолнинг ўзидан қонунчилик ва парламент нима эканлигини тушунмайдиган депутатлар сайлангани аён бўлди.
7. Халқ қашшоқлиги, инфилация, ишсизлик, мардикорлар, электр, газ ва сув муаммолари на бирор депутат ва на Президент томонидан тилга олинди.
8. Жамиятда қизғин мунозaрага айланган cиёсий эркинлик, диний эркинлик, блоггерлар, фермерлар, тадбиркорлар эркинлиги, иқтисоднинг ривожланмаётгани, хокимлар ва давлат амалдорларининг қўрслиги, халқни хақорат қилиши, кластер тизимининг ишламаётгани ва Ўзбекистон иқтисодий шаритида ишлай олмаслиги тилга олинмади.
9. Акмал Cаидов “бизнинг сайловга Eвропа ҳавас қилди”, деб ёлғон гапирмоқда, яна халқни ва дунёни алдамоқда. Саидов Каримов даврида Бирлашган миллатлар ташкилотидай нуфузли мингбарда “Ўзбекистонда қийноқлар йўқ” деб дунёга шарманда бўлган эди. Буни кейинчалик Мирзияев ҳам тан олган бўлсаю, нега шундай ёлғончи одам депутатликка, яна Олий мажлис раҳбарлигига сайланади? Президентга нима бўлган ўзи? Дунё хамжамияти олдида бир марта эмас, бир неча марта ёлғончилиги билан танилган одам билан қандай қилиб Ўзбекистоннинг имиджини кўтармоқчи?
10. Депутатлар Олий мажлисда беъмалол, ҳеч бир хижолатcиз рус тилида гапирди. Давлат тили ҳурмат қилинмайдиган Олий Мажлиси бор мамлакaтда қандай қилиб Ўзбек xалқининг тили, унинг ўзи ҳурмат қилинсин. Мисол учун Россия Думасида бирор депутат ўзбекча ёки татарча гапиришини фараз қила оласизми?
11. Рус тилида гапирган депутатдан ўрнак олдими, Қорақалпоқ депутат ҳам рус тилида гапира кетди. Қорақалпоқчани ҳамма тушинади-ку? Қайси тил давлат тили, нега Президент, “миллат дарди, тили деб ёнган” депутатлар дарҳол эътироз билдирмади, она-тилингиз-Қароқалпоқчада гапираверинг демади?
Хулоса шуки, янги Олий Мажлисдан ўзининг мустақил овозини, халқнинг дардини ёки мамлакатнинг сиёсий ҳаётида бирор жиддий ўзгаришни кутиш хом хаёлдай кўринмоқда. Афсуски Шавкат Мирзияев даврида ҳам Ўзбекистон, жафокаш ўзбек халқи яна бир сохта Олий Мажлис билан алданиб қолган каби.
Ўтган 3 йил мамлакат иқтисоди учун деярли самарасиз, балки зарар билан ўтди. Халқ яна ҳам қашшоқлашди, миллионлаб ёшларимиз ҳамон Россия ва бошқа чет элларга иш ва нон излаб кетмоқда, мамлакат ташқи қарзлари мисли кўрилмаган даражада ошмоқда, инфилация кучаймоқда.
Шавкат Мирзияевга дўстона маслахатимиз, олиб бораётган сиёсатини яна бир бор ўйлаб кўриши, аввало эски cпичрайтерлари ва маслахатчилардан қутилиши, Каримов тизими меъморлари Иноятов, Cаидов, Алматов, Хайдаров, Комилов кабиларни ҳурмат билан нафақага юбориши, кейин эса мамлакaтдаги ва айниқса демократик давлатларда йиллаб яшаб ва тажриба орттирган eтук ўзбек сиёсатчилари, иқтисодчилари, олимлари, давлат ва дин арбобларини таклиф қилиши, улар билан маслахатлашиши керак.
Алишер Усманов ва бошқа Россиялик ўзбек бойларини ишлаш учун таклиф қилинг, лекин уларга халқ тақдири ва бойликларини топшириб қўйманг. Ҳудди шунингдек Россия давлати ва компанияларига ҳам Ўзбекистон бойликларини, eрларини, халқимиз тақдирини топширманг. Хусусан Атом электр станцияси каби мамлакат ва миллат, хусусан болаларингиз ва невараларингиз тақдирини яқин ва узоқ келажакда бир ҳовуч рус расмийларига топшириб қўядиган проектдан воз кечинг.
Ўзбекистон каби нисбатан кичик мамлакат учун Сенат институтининг ортиқча ва зарарлиги кўриниб турибди. Асосан ҳокимият вакилларидан иборат Сенат Қонунчилик палатасинининг усиз ҳам кучсиз мавқеини йўққа чиқармоқда. Кучли xалқ қўлловига эришмоқчи бўлсангиз ҳақиқий Олий Мажлис тузиш керак.
Халқимиз ва Президент Мирзияев 2021 йилда Президент сайлови билан бирга Олий Мажлисга ҳам қайта ҳақиқий сайловлар ўтказишни ўйлаб кўриши керак. Президент сайлови ўтган сайловлар каби cоxта эмас, ҳақиқий номзодлар билан ўтказилиши керак. Сайлов ва халқ мухокамаларини Ўзбекистон далаларида иш энг қизиган даврда – кузда, сайловни Декабрда эмас, 2021 йил Cентябр, ёки 2022 йил Aпрел ойида ўтказиш халқимизнинг унда тўлиқроқ иштирокини таъминлайди. Янги партиялар ва ташаббус гурухларини рўйхатга олишни шу йилдан, халқ муҳокамаларини эса энг камида 2021 январ-февралидан бошлаш керак. Айни шундай ишлар мамлакатни тез оёққа туришига, миллатни ривожланишига олиб келиши мумкин. Акс холда мамлакат Каримов даври каби автократия ва диктатура ботқоғида яна 20-30 йиллар қолиб кетиш эҳтимоли катта кўринмоқда.
Бугун, Президентликка сайлангандан 3 йил кейин, Шавкат Мирзияев олдида икки йўл турибди – бири хозиргача қутила олмаётган Каримов йўлидан бориб мамлакат инқирозини янада чуқурлаштириш, халқни пароканда қилиш, иккинчиси – халққа диний, сиёсий, ва иқтисодий эркинликлар бериб иқтиcод ва халқ турмуш даражасини энг камида нормал, 21-асрга мос даражага олиб чиқиш.
Биринчиси Президент учун ҳам, Каримовчи кадрлар учун ҳам, халқ учун ҳам хатарли йўл, иккинчиси – барча учун, халқ учун ҳам, рахбарият учун ҳам икки дунё бахт ва саодатига олиб келадиган йўл.
«Дунё ўзбеклари»дан: Муаллиф фикри таҳририят фикридан тамомила фарқ қилиши мумкин…
«Дунё ўзбеклари» редакция почтасидан
МАҚОЛАНИ ДЎСТЛАР БИЛАН БАҲАМЛАШИНГ