Исмат Хушев: Ёнаётган олий даргоҳ – “Дунё ўзбеклари” редакция нашри архивидан

---

 Исмат Хушев: Ёнаётган олий даргоҳ – “Президентга мактублар” туркумидан

---

Ёнаётган олий даргоҳ – “Ўзбекистон Президентига мактублар” туркумидан

Суратда: Журналист Исмат Хушев Ўзбекистон Президенти Ислом Каримов билан…

Олий ўқув юртларидаги порахўрлик ва коррупцияга биринчи навбатда Ўзбекистон олий раҳбарияти айбдор

 

1.

Ҳурматли Ислом Абдуғаниевич!

Ҳадемай Ўзбекистон олий ўқув юртларига қабул бошланади.

Тошкентдан келаётган хабарларга қараганда, ҳар йилгидай бу йил ҳам ўқишга кириш учун ҳар бир олий ўқув дагоҳининг ўз “такса”си, яъни “кириш нархи” белгилаб қўйилган.

Одатда, Ўзбекистон ҳуқуқни ҳимоя қилиш органлари  ҳар йили қабул арафасида “хўжам кўрсин” учун бир икки шов шувли ҳибсга олишларни амалга оширишади.

Бу билан улар “мана, кўриб қўйинг, биз ишлаяпмиз” деб ваҳима қилишади да, сўнг яна ҳамма нарса ўз изига тушиб кетаверади.

Пора олмоқчи бўлган омадсиз домлалар қамалиб кетади. Лекин бу “олди берди” амалининг энг тепасида ўтирганлар ҳар доим сувдан қуруқ чиқиб кетишади. Олий ўқув юртларидаги ҳаёт яна ўшандай ҳеч бир ўзгаришсиз давом этаверади.

 

2.

Яқинда етмишлардан ошган тошкентлик танишим билан яқинлашиб келаётган олий ўқув юртларига қабул масаласида гаплашиб қолдик.

– Худога шукр қиламан болаларимнинг ҳаммаси уйли жойли бўлиб кетишган. Уларни ўқишга киритиш ташвишидан қутулганман. Лекин ҳадемай набираларим катта бўлиб қолишади. Ишонасизми, йўқми, Исматжон, худонинг ўзи кечирсину, лекин улар ўқишга кирадиган ёшга етгунча яратган эгам омонатини олса ҳам рози эдим… – деб қолди.

“Нега бундай дейсиз”, десам, ҳар йили боласини ўқишга киритиши керак бўлган одамларнинг қарз олиб, пора кўтариб, домлаларнинг кетидан югуриб юрганига гувоҳман. Шундай шармандали ва ночор дамларда дунёга келганингга пушаймон қилиб кетасан. Худо сақласин бу азобдан… – дейди…

Аслида танишимнинг шу даҳшатли гапидан кейин Сизга хат ёзишга қарор қилган бўлсм, не ажаб!

 

3.

Ислом ака!

Биз оилада етти фарзанд эдик.

Отам умр бўйи қишлоқ мактабида математикадан дарс берган, бизни муаллимликнинг аччиқ нони билан катта қилиб, доим ҳалолликка ва тўғриликка ўргатган зиёли, лекин камбағал бир одам эди.

Ажабки, отамнинг тарбиясига амал қилиб, биз мактабда яхши ўқидик ва еттовлон ҳам ўз кучимиз билан Тошкентдаги олий ўқув юртларига кириб ўқиш шарафига муяссар бўлдик.

Совет даврида бизга ўхшаб ўз кучи ва билими билан олий ўқув юртига кириб, талаба бўлган, диплом олиб ҳаётда ўз ўрнини топган оилалар сон саноқсиз эди…

Лекин нега энди мустақил бўлганимиздан кейин олий илм даргоҳларига кириш бу қадар коррупциялашиб кетди?

Бугун олис қашқадарёнинг Китобида туғилиб ўсган мендек шоиртабиат бир йигит ўз кучи ва қобилияти билан пулсиз ва порасиз аввал Тошкент давлат университетига, сўнг унга ҳам қаноат қилмай Ломонсонов номидаги Москва давлат университетининг журналистика факультетига кириб ўқиши мумкинми?

Бугун менинг отамдек умри қишлоқ мактабида муаллимлик қилиб ўтган математика ўқитувчиси бир эмас, икки эмас – еттита фарзандини ҳам бирин- кетин Тошкентдаги олий ўқув юртларига бепул ва бесовға ўқишга киритишини тасаввур қилиш мумкинми?

Нега советлар даврида, ҳали Москвага қарам бўлиб юрган “бахтсиз” кунларимизда оз бўлса-да бор бўлган олий ўқув юртларига қабул тизимидага адолат ва диёнат мустақил бўлганимиздан кейин биз “бахтли” инсонлардан тамоман юз ўгирди? Нима учун?!

Нега Сиздек адолатпарвар ва фидойи йўлбошчиси бўлган мустақил Ўзбекистон бугун “бахтли ва келажаги порлоқ” фарзандларини пулсиз ва порасиз олий илм даргоҳларига йўллаш ва қўллаш имкониятидан маҳрум?

Нега?!

 

 

4.

Олий ўқув юртларига қабул қилишда ҳануз йўл қўйилаётган коррупция ҳолатлари, умуман илм даргоҳларига талабаларни қабул қилиш механизми мукаммал эмаслиги бугун бизни Сизга мурожаат қилишга мажбур этди.

Ҳурматли Ислом Абдуғаниеич!

Мен Сизнинг бир пайтлар бу соҳани тартибга солиш борасида амалга оширган кўплаб хайрли ва савобли ишларингизни ҳанузга қадар ажиб бир соғинч ва армон билан эслаб юраман.

Ўзбекистон раҳбарлигига эндигина келган дамларингиз эди.

Ўшанда Сиз ростдан ҳам олий ўқув юртларига талабаларни қабул қилиш соҳасини ислоҳ қилишга астойдил бел боғлаган, шижоат билан ишга киришган эдингиз.

Агар ёдингизда бўлса 1990-йилларнинг бошларида Сиз Вазирлар Маҳкамасининг кичик залида Тошкентдаги олий ўқув юртлари ректорларини йиғиб, бир йиғилиш ўтказган эдингиз. Унда мен ҳам иштирок этган эдим.

Ўшанда Сиз: “Қандай қилсак олий ўқув юртларига ҳалол ва билимли болаларни қабул қилишимиз мумкин? Нима қилсак илм даргоҳларида коррупция ва порахўрлик иллатларини йўқотиши мумкин” деб олий ўқув юртларига қабул масаласида чин дилдан қайғуриб, куйиб–пишиб маърўза қилган эдингиз.

Мен ўшанда Тошкент қишлоқ хўжалиги институти ректори Эркин Турдиевич Шайхов ва Тошкент халқ хўжалиги институти ректори Саидаҳрор Саидахмедович Ғуломовлар билан бир стол атрофида ўтирган эдим.

Сизнинг оташин нутқингиз таъсирида ва хусусан ректорларга қарата: “Мен Сизлардан сўраяпман, қандай қилсак порахўрликнинг олдини олиш мумкин?” деб қайта, қайта қўйган кескин саволингизга жавобан, беихтиёр ўрнимдан ирғиб туриб: “Мана шу ректорларнинг баъзи бирларини қамаш керак, Ислом ака!” деб авоб берганим ҳануз ёдимда.

Ҳолбуки, ўшанда Сиз менга сўз бермаган ва бу “кашфиётим” Сизнинг ўта ҳаяжонли ва оташин нутқингиз таъсирида юрагимдан беихтиёр отилиб чиққанини билганингиз учун ҳам менинг бу ноўрин шаккоклигимни кечирган ва гўё ҳеч нарса бўлмаганидек яна ўз сўзингизда давом этиб кетган эдингиз…

Ажабки, ўшанда мендан бошқа бирор киши Сизнинг бу тўғри ва ҳаққоний саволларингизга жавоб беришга журъат этмаган эди…

Ҳатто бу борадаги дастлабки қадам сифатида йиғилишдан сўнг кўп ўтмай, Бош вазир ўринбосари Муҳаммаджон Қорабоев бошчилигида Ўзбекистон Олий ўқув юртлари раҳбарларидан иборат қирқ икки кишилик нуфузли ҳайъатни Тест тизимини ўрганиб келиш учун Туркия давлатига сафарбар қилган эдингиз.

Не бахтки, ўша расмий сафар гуруҳи аъзолари орасига ўз кўзи билан кўриб келиб, мақола ёзсин деб журналистлардан Исмат Хушев билан Карим Баҳриевни ҳам киритган эдингиз.

Биз кўп эмас оз эмас салкам бир ой давомида Туркия олий ўқув юртларида бўлиб, у ерда аллақачон ўз ижобий самарасини бера бошлаган абитуриентларни талабаликка қабул қилувчи – Тест тизими асослари ва унинг тафсилотларини баҳоли қудрат ўрганиб қайтган эдик…

 

5.

Ислом ака!

Ўтган қатор йиллар: “Порахўрликни йўқотиш учун ректорларни қамаш керак!” деб Сизга ақл ўргатмоқчи бўлиб, енгилтаклик билан айтган гапларим муаммо ечими эмаслигини исбот қилди.

Орадан ўтган йиллар ҳатто биз Туркиядан ўрганиб келган Тест тизими ҳам номукаммал эканини кўрсатди.

Чунки бу йиллар давомида Ўзбекистонда қанчадан қанча ректорлар, олий ўқув юрти домлалари айнан пора олганликлари учун ҳибсга олиниб, маҳкамага тортилдилар.

Лекин олий ўқув юрти тизимидаги абитуриентларни ўқишга қабул қилиш аҳволи ва механизми ҳамон ўша ўша – ночор ва номукаммаллигича қолиб келмоқда.

Ўтган йили Сиз Тошкент давлат юридик институтини ўн икки йил бошқарган Мирзаюсуф Рустамбоевни айнан кириш имтиҳонлари арафасида вазифасидан бўшатдингиз.

Бу билан гўё энди бу олий даргоҳда ҳамма ишлар рисоладагидек бўлади деб ўйладингиз. Лекин  бундай бўлмади.

Хуфия хизматидаги ёрдамчиларингиз ва мамлакатнинг миллий хавфсизлигига бевосита масъул  мулозим ва генералларингиз Сизга етказишганми ё йўқ, билмадим-у, лекин Тошкент давлат юридик институтига кириш нархи ўтган йили ўрта ҳисобда 35-40 минг доллар атрофида белгиланган эди.

Шунча пулни берган киши ҳеч бир муаммосиз бу олий даргоҳга қабул қилинади.

Катта маблағ эвазига юридик институтига кирган одам бу соҳага ишга ўтганидан сўнг қанча тақдирларни фалаж қилади.

Кейинчалик хизмат фаолияти давомида унинг икки кўзи чўнтакка қараган бўлади. Адолат посбониман деб умри давомида минглаб одамлар тақдирини ҳам фалаж ҳолга келтиради. Жамият хароб бўлади…

Олий ўқув юртларидаги “Скрытий камера” деган нарсалар ишламайди. Кўрсатмайди. Прокуратура, суд ва милиция эшикларида олий ўқув юртларига қабул борасида очиқ савдо, порахўрлик ва коррупция авж олган.

Матбуотнинг оғзини мумлаб, бу ҳам етмагандек устидан яна тикиб ташлашган. У лом- мим дея олмайди.

Матбуотнинг ҳолатидан келиб чиқиб жамиятдаги эркинлик даражасини ҳам бемалол билиш ва фараз қилиш мумкин.

Памлет, фелеьтеон, текшириш деган гаплар матбуот саҳифаларидан мутлақо олиб ташланди.

Бу бош оғриқларга энди муҳаррирлар дош беролмайди.

Порахўр судьялар ишлаб турса матбуот ва жамият ҳеч нарсани исбот қилолмайди.

Ҳозирги қонун посбонлари, ҳуқуқни ҳимоя қилиш соҳаси ходимларининг адолат ҳимояси билан мутлақо иши йўқ.

Куни кеча эса Сиз биз юқорида бир оз таърифлаган  юридик институтни унверситетга айлантириш ҳақилаги Фармонга имзо чекдингиз.

Хуллас, Ўзбекистон олий ўқув юртларига қабул имтиҳонлари арафасида Тошкент Давлат Юридик институтини Университетга айлантириш ҳақидаги Фармон билан бу йилги мавсум ҳам бошланди.

Лекин шунга қарамай бу йил ҳам оддий ва пулсиз ёшларнинг Ўзбекистон олий ўқув юртларига кириши муаммолигича қолмоқда.

Давлат раҳбарининг Олий ўқув юртларига эътибор ва ғамхўрлигини қани энди шу олий даргоҳ раҳбарлари, ректорлари, мутасаддилари тўғри тушуниб, шунга муносиб бўлишса эди.

Қўли ва кўнгли пок раҳбарлар, афсуски, олий ўқув юрти сарҳадларида жуда кам…

 

6.

Ҳар йили Ўзбекистонда ўқувчиларни талабаликка қабул қилиш арафасида кўз кўриб қулоқ эшитмаган порахўрлик ва коррупция ҳолатлари эътироф этилади. Ҳар йили аҳвол шу.

Узоқ йиллар Ўзбекистон ҳукуматида абитуриентларни студентликка қабул қилиш бўйича масъул бўлган Мирмуҳсин Акбаров мана неча йилки, ҳибсда қолмоқда.

Мен Мирмуҳсин акани яхши танирдим. У асли қўқонлик бўлиб, жуда камтар ва самимий, бағри кенг ва яхши инсон эди. У аслида раҳбарлари учун жазо олди.

Бош вазир ўринбосарлари бўлиб, ҳукуматда ижтимоий соҳа, фан ва таълим тизимини бошқарган  Ҳамидулла Караматов, Рустам Қосимов ва Абдулла Ариповларнинг жиноятлари ва порахўрликлари учун ҳамма айбни Мирмуҳсинга тўнкаб, уни қамашди.

Аслида, олий ўқув юртларига қўшимча квоталарни у эмас, Бош вазир ўринбосарлари беришарди. Бу квоталар унинг қўлидан ўтарди, холос.   Лекин у бирорта ҳам одамни Бош вазир ўринбосарлари рухсати ва кўрсатмасисиз ўқишга қабул қилинг деб ректорларга айта олмасди.

Рус тилида айтганда, у бир оддий “стрелочник ” – доллар ортилган поездни кузатувчи эди, холос. Машинистрлар, оғир ва “қимматбаҳо” тепловозни юргизадиган полвонлар панада қолди…

Конкрет ҳал қилувчи куч ва йиғилган порани ҳазм қилувчилар юқорида – сирли парда ортида эди. Мирмуҳсинга ўхшаш ўртадаги  “ “регулировщик” лар вақти вақти билан қамалиб, лекин юқоридагилар ҳануз шу сирли ва сеҳрли парда ортида соғ саломат туришибди. Улар ҳануз Сизга ва Ўзбекистонга садоқат билан хизмат қилиб юришибди…

 

7.

Сизнинг атрофингиздаги – олий раҳбариятдаги амалдорлар ҳам ўз илтимосларини бевосита юқорида номлари келтирилган  вице-премьерларга айтишар ва бу илтимослар ўша заҳотиёқ амалга ошириларди.

Мен бу билан абитуриентларни олий ўқув юртига қабул қилиш муаммосининг мавжудлигига биринчи ўринда атрофингиздагилар, ишончингизни суистеъмол қилиб, халқнинг нонини туя қилаётган ёнингиздаги мулозимлар айбдор деб айтмоқчи эдим.

Қолаверса, ҳуқуқни ҳимоя қилиш тизими мутасаддилари ҳам ҳар йили ўз “квоталари”ни олий ўқув юрти раҳбарларига етказиб туришади…

Рус тилида “круговая порука” деган бир гап бор, Ислом ака. Сиз буни яхши билсангиз керак.

Лекин Сиз ишонган ва салтанатнинг барча ҳуқуқларини топшириб қўйган атрофингиздагилар олий ўқув юртларидаги коррупцияга бевосита алоқадорлигини билмаслигингиз мумкин…

 

8.

Ўзбекистон олий раҳбариятидагиларнинг олий ўқув юртларидаги коррупцияга бевосита алоқадорлигини айтарканман, шу ерда Сизга бир таклифим бор, Ислом ака!

Мен Тошкентда Сизнинг назарингизда туриб, Бош муҳаррир бўлган йилларимда ҳам, ундан кейин ҳам миллий хавфсизлик хизматидаги кўплаб мулозимлар билан яқин ва дўстона алоқада, ишончли ва яхши   муносабатда бўлганимни бугун ошкор айтишим керак бўлади.

Аслида журналистика билан бу идора манфаатлари муштаракдир.

Чунки, МХХ Ўзбекистон Президенти, давлати ва халқининг хавфсизлигини ҳимоя қилса, журналистлар матбуот ва маънавият хавфсизлигини, унинг дахлсизлигини ҳимоя қилишади.

Мен ҳали Ўзбекистонда эканимда ҳам бу тизимнинг оддий ходимлари эмас, балки мулозимлари (мен бу ўринда МХХнинг энг нуфузли Бошқарма Бошлиғларини назарда тутяпман) ҳам менга ўз дардини айтиб, “биз кўп гапни биламиз, лекин ҳаракат қилишимиз учун Раиснинг рухсатини олишга мажбурмиз” дер эдилар.

Раис эса, не тонг ва не ажабки, Ислом ака, Президент девони кўрстмаси ва рухсати асосидагина бу ишларни текшириш ва тергов қилиш ҳуқуқига эга экан…

Агар мени тўғри тушунган бўлсангиз, Ислом ака, МХХ ҳам баъзи пайтларда худди журналистлардек қўли боғланган ва ночор ҳолда қоляпти.

Мен аминманки,  агар Миллий Хавфсизлик Хизмати шуғулланса, Ўзбекистон олий ўқув юртларидаги порахўрлик ва коррупция таг-томири билан қўпориб ташланади.

Бунинг учун эса  бу хизматга эмин эркин ҳаракат қилиш учун Имкон ва Фармонни бериш керак бўлади…

 

9.

Ислом ака!

Агар эътибор қилган бўлсангиз, Грузияда Михаил Саакашвили ҳукумат тизимидаги порахўрлик ва коррупцияни аллақачон таг-томири билан қўпориб ташлади.

Нега бизда ҳам шуни қилиш мумкин эмас, Ислом ака?

Ўтган йили ҳам домлаларнинг анчасини қамаб, қабул имтиҳонларидан олдинги одатдаги ваҳимани бошлаб беришган эди.

Ҳар йилгидек бу йил ҳам олий ўқув юртларига қабулдан олдинги қама-қама яна кенг авж олса керак.

Лекин қатор ўтган йиллар бу иш самара бермаслигини кўрсатди.

Тизимни тузатиш керак, соҳани ислоҳ қилиш керак, Ислом ака!

 

10.

Тест жуда чекланган, махинацияга жуда қулай.

Агар бирорта талабанинг “билими саёз-ку, бу ўқишга қандай кирди?” десангиз: “Мана, тест жавоблари тўғри ёзилган” деб жавоб беришади…

Унинг калитини сотиб олиш жуда осон.

Шу кеча кундузда тест марказида бўлаётган ажаб савдоларни олис Канададан туриб ҳам кўриб билиб турибмиз.

Бу «ажаб савдо»лар асосан тунда бошланиб, тонггача давом этади.  Масалан, кечга яқин тест «калит»ларининг баҳоси 300 доллар атрофида бўлади. Тонгга бориб эса улар 2000 долларга чиқиб кетади…

Ҳолбуки, тест маркази қаттиқ қўриқланади. У ерга бегона одамларнинг кириши қатьий назоратга олинган. Демак ҳаммасини ўзлари қилишяпти…

Қабулдан кейин ҳеч ким таҳлил ўтказмаяпти.

“Қандай кирган бу талаба ўқишга?” деган саволга биров жавоб бермайди. “Кирганидан кейин ўқиши керак!” дейди…

Бюджетга кирганларнинг аксарияти бўш, фикри саёз.

Қабулдан кейин уларнинг билим даражаси ва савиясини текшириб, олти ойдан кейин талабга жавоб бермаса – нобюджетга ўтказиш керак.

Лекин ҳеч ким бу ҳақда ўйлаб кўрмайди. Ўйлаб кўришни истамайди ҳам…

Бизда бюджет билан котракт 60 – 40 эканини яхши биламиз. 40 – бюджет. 60 – контракт.

Агар талаба “икки” баҳо олса, уни бюджетдан тушириб қолдириш керак…

Биламиз, бюджетга асосан Ватан ва халқ олдида хизмати борлар, камбағал ва кам таъминланган, асосан мактабда аъло ўқиганлар қабул қилиниши керак.

Лекин бугун Ўзбекистонда бу қоида ва умуминсоний ақидаларга иутлақо амал қилинмаяпти!

Бунинг хато ва нотўғрилигини даврнинг ўзи исбот қилди.

Менинг назаримда, Ислом ака, қабул борасида ҳозиргидек юз фоиз тестга ўтиб кетиш ҳам нотўғри экан!

Бизда ҳам аллақачон хориж давлатларидаги каби синалган ва йиллар давомида ўзини оқлаган олий илм даргоҳларидаги қабулга оид усул ва методларни йўлга қўйиш керак.

Бунинг учун раҳбарларда халққа меҳр, камбағал ва ночор одамларга нисбатан ачиниш ҳисси бўлиши керак…

Нега Ўзбекистон олий даргоҳларида ҳануз давом этиб келаётган қабул борасидаги бу ҳақсизлик ва зулмдан Сизни олис Канададан туриб биз огоҳлантиришимиз керак?

Ёнингизда бурнининг тагидан бошқа нарсани кўра олмаётган лўттибоз мулозимлар нима иш қилади?

 

11.

Дарвоқе, таҳлил ҳақида.

Текширув ва назорат усуллари ҳақида икки оғиз сўз .

Агар хабарингиз бўлса, Ислом ака, 2013 йилдан бошлаб, Россия ўрта    ўтказилди. ягона давлат имтиҳони тизими (ЕГЭТ) га ўтдилар.

Шу муносабат билан юз фоиз балл олган барча ўқувчилар Президент Путин кўрсатмаси асосида қайтадан имтиҳон қилиндилар.

Ва улардан ҳеч бири бутун Россия бўйича ўзининг олдинги абсолют натижаси (100 фоизлик балл) ни такрорлай олмади.

Натижада, шу муносабат билан Россия олий даргоҳларидаги ўнлаб назоратчилар, олий таълим муассаси вакиллари устидан жиноий иш очилди.

Афсуски, Ўзбекистон олий таълим вакиллари учун  яхшигина ибрат ва сабоқ бўлиши мумкин бўлган Россиядаги бу воқеа  ўзбек матбуотида  мутлақо ёритилмади. Бу нимани кўрсатади?

Бу бизда текширув ва назорат усулларига ҳожат йўқ, бизда шундоғам ҳамма иш жойида дегани бу.

Афсуски, ўзимиз ҳам текширмаймиз. Бунинг устига ўзгаларнинг ижобий тажрибасидан фойдаланишга ор қиламиз!

Агар Россиядаги қайта текширув бизда бўлганида эди, илгари 100 фоиз балл олганлар кейинги сафар 101 балл олишига шубҳа қилмаса ҳам бўларди…

 

12.

Ривожланган Европа давлатлари, Америка Қўшма Штатлари ва Канададаги илм даргоҳларига қабул қоида ва тажрибаларини нега ўрганиб кўрмаслик керак?

Масалан, Францияда бошқача қабул системаси бор. Уларда имтиҳон йўқ.

Франция фуқароси истаган институтига кириб ўқишга ҳаққи бор.

У ўқишга кирганидан кейин олти ой ўтиб унинг билим даражасини текшира бошлашади.

Биринчи семестрда индашмайди.

Унинг билими саёз, фикрлаш доираси тор бўлса аввал имкон бериб, ҳеч ижобий ўзгариш кузатилмасагина кейинги семестрдан бошлаб унинг талабалар сафида қолиш ва ё қолмаслигин ҳал қилишлари мумкин…

Франциянинг нуфузли (“престижний”) институт ва университетларига ҳам бу адолатли талаб ва қоидалар борлиги боис бизникига ўхшаб одам тўлиб кетмайди.

Олти ойдан кейин биз юқорида айтган синов имтихонлари борлиги учун ҳам Францияда талабалар ярим йил умрини беҳуда ўтказмайди.

Агар ўқиб тортиб кетолса, марҳамат, ўқисин…

Бизнинг Канадага келиб яшаётганимизга ҳам ўн йил бўлибди.

Биласиз, менинг ҳам фарзандларим бор. Улар ҳам камолга етиб қолишди.  Лекин Канадада, ажабки, мен Ўзбекистондаги муаммоларга дуч келмадим.

Бу ерларда билимли ёшлар олий таълим даргоҳларидан ҳеч қачон ноумид қайтмайди…

 

13.

Ўзбекистонда тест – ҳозирги босқичда жуда катта коррупция ва бозор савдосига айланиб кетди.

Бизда ҳар бир институт ва университетнинг белгиланган нархи бор.

“Ключ” яъни тестнинг калити ҳам – нарх белгиловчининг қўлида.

Ҳар бир аудитория олдида ўқишга кирувчининг “оптовый ” нархи алоҳида қилиб белгиланган ва буни ҳамма билади.

Бугун Ўзбекистонда бу ҳол очиқ савдога айланиб қолган. Пулингиз бўлса, марҳамат, истаган олий ўқув даргоҳига киришингиз мумкин!

Мулозимлар учун пора олишнинг энг афзал ва қулай усули бўлиб қолди бугун олий даргоҳлар.  Атрофингиздаги порахўрларга жуда қўл келиб қолди бу.

Ўтган қатор йилларда Ўзбекистонда қанчадан қанча Олий таълим вазирлари, ректорлар алмашди.

Лекин олий даргоҳдаги порахўрлик ва коррупция тугатилмади. Бунинг сабаби эса оддий: Олий раҳбариятдагилар истамади унинг тугашини. Агар улар исташганида, биз бугунги шармандали ва айтиш мумкинки, фожеали  ҳолга етиб келмаган бўлардик.

Бу ўзини Қонун ва Конституция гаранти, яъни ҳимоячиси деб билган Ўзбекистон Президенти учун шармандалик ва уят, энг катта иснод эмасми, Ислом ака!

Бу қаллобликнинг асосий намоёндалари ҳеч қачон қўлга тушмайди.

Уларнинг кимлигини атрофингиздагилар ҳам яхши билишади ва унга “вақти – соати келгунча” индашмайди.

Ҳар йили мавсум олдидан бир икки “индивидуальный” иш олиб борадиганларни топиб, Сизга “рапорт” бериш учун қамашади, холос.

Ислом ака, давлат ва жамият учун бу жуда катта ва оғриқли муаммо!

Миллатнинг тақдирига дахлдор бўлган муаммо!

Агар истасангиз – биринчи даражали муаммо!

 

14.

Ислом ака, ўзбек жамиятидаги абитуриентларни талабаликка қабул қилиш ҳолатини бир сўз билан айтадиган бўлсак, Сиз қўйни бўрининг ўзига бериб қўйгансиз.

Расво қилишди бу тизимни Сизнинг “бўриларингиз”…

Хўш, шундай қалтис бир вазиятда нима қилиш керак? Менинг таклифларим қуйидагилардан иборат.

Агар бирор нарсани ҳатто шу соҳа пайғамбарининг қўлига берсангиз ҳам, унинг жамоат назорати бўлмаса, Сиз ҳеч нарсага эриша олмайсиз.

Каттакон бир давлат раҳбари бўла туриб, олий ўқув даргоҳларидаги бугунги асл ҳолатни била туриб (хуфия идораларингиз яхши ишлашади, биламан) бунинг олдини олмаслик Сизнинг номингиз ва шаънингизга мутлақо тўғри келмайди, Ислом ака!

Ўзбекистон олий ўқув юртларидаги қабулни ота-оналар Қўмитаси ва энг аввало матубот ўз назоратига олиши керак.

Бир пайтлар Убайдулла Тожихонов Тошкент Олий Милиция мактабида ўрнатган  жамоатчилик назоратини Ўзбекистонда қайта тиклаш керак!

Жамоатчилик назорати деганда қабул имтиҳонларини бутун бир идора назорат қилади деб тушунмаслик керак. Ўша идора ва жамоатчилик номидаги вакиллар имтиҳонларда иштирок этишади, холос.

“Мингта ҳаракатсиз ва беҳол одамдан, битта ҳаракатчан ва фаол одам афзал” деган эдингиз бир пайтлар.

Убайдулла Тожихонов Сизнинг бу сўзларингизга амал қилиб, Тошкент Олий Милиция мактабида ана шу технологияни муваффақит билан жорий этган эди. Бу метод 15 йил ўша ерда яхши иш берди.

Убайдулла Тожихонов аслида Сизнинг адолатпарвар ғояларингизга амал қилиб бир пайтлар ота-оналар вакилларини имтиҳонларга кириб ўтиришларига рухсат берганди.

У Тошкент Олий Милиция мактабининг қабул фаолияти устидан 14 ота онани назоратчи қилиб қўйган эди. Ҳар бир областдан келган абитуриентлар ота оналари гуруҳидан биттадан назоратчи қабул имтиҳонларида иштирок этиб, адолатни назорат қилган эди.

Шу 15 йилда жуда кўп ёшлар Тошкент милиция мактабига ўз кучи ва билими билан ўқишга киришди. Буни бутун Ўзбекистон билади. Улар бугун юртимизда бор ва ўша кунларни ажиб бир энтикиш ва армон билан эслаб юришибди.

Бугун бундай нарсаларни фақат орзу қилиш мумкин, холос…

 

 

15.

Энди икки оғир сўз матбуот ҳақида.

Ўзбек журналистлари ойлаб, йиллаб бирорта мустақил нарса ва муаммони матбуотда кўтариб чиқолмайдилар.

Бизда танқидий материалларни асосан кассацион шикоятдан кейингина ёзиш мумкин.

Матбуот Қонуни қабул қилинган дамларда мен бунинг жамият учун бу қадар катта фожеа эканини тушунмагандим.

Энди билсам, бу Қонун атай шундай фалаж ҳолда қабул қилинган экан.

Узоқни кўзлаб, жамиятдаги коррупцияга йўл очиш учун. Жамиятни ҳам фалаж қилиш учун…

Америка қонунларида, унинг Конституциясида шундай бир гап бор.

Агар жамият фойдасига ишлайдиган ҳар қандай танқид обьектив ҳолатга тўғри келмаса ҳам уни тушунишга ва қўллаб қувватлашга ҳаракат қилишади.

Бу учун бизга ўхшаб журналистга танбеҳ берилмайди.

Бу ерларда ижтимоий адолат биринчи ўринда туради.

Бизда эса бунинг мутлақо тескариси.

Матбуотга бошқачароқ кўз билан қараш керак, Ислом ака!

Унинг қўл оёғини ечиб юбориш керак.

Унга мустақиллик даврига қадар бўлган ўз эркинлиги ва ҳуқуқини қайтариб бериш керак…

Бир йилда судлар ўн минг иш кўрса, матубот миллионлаб ишни кўриши ва кўтариб чиқиши мумкин.

Матбуотнинг ўрнини ҳеч қайси орган, ҳеч қайси маҳкама босолмайди!

 

16.

Бир сўз билан айтганда, пора ва коррупцияни йўқотиш учун Ўзбекистон олий ўқув юртларида Тожихонов технологиясини қўллаш керак. Менинг назаримда бу технология ўзбекча қабул моделининг энг яхши ва ибратли намунаси  эди.

Лекин Сизнинг ғояларингиздан кўра ўз “доля”ларини устун қўйган атрофингиздаги Олий раҳбарият мулозимлари буни исташмади. Чунки уларнинг ҳам ўз “квоталари” бор эди.  Агар Тожихонов жорий этган технология ишласа, улар бу “квоталари”ни ўтказа олмасликларини яхши билганлар.

Ҳар бир имтиҳонга кириб ўтирган жамоат ташкилоти ва ота оналар қўмитаси вакиллари ҳеч бир саволга жавоб бера олмаган абитуриент (у кимнинг “одами” бўлишидан қатьий назар) “аъло” баҳо о лишига йўл қўярмидилар. Йўқ, албатта.

Хуллас, атрофингиздагиларнинг  ҳафсаласини пир қилган  Тожихонов кутилмаганда  Ўзбекистон Бош прокурори Усмон Худойқуловнинг “ғазаби”га учрайди.

Бош прокурорликка эндигини тайинланган  Усмон Чинозович порахўрлик ва коррупцияга қарши уруш очган Тожихоновга айнан атрофингиздагиларнинг “имо”си  билан ҳужум қилганини эҳтимол Сиз билмассиз. Лекин мен билардим.

Адолат ҳаққи ҳурмати айтишим керак, Тожихонов Тошкент олий милиция мактабида йўлга қўйган бу ажойиб қабул технологияси  аслида Сизнинг Олий таълим соҳасини ислоҳ қилиш ҳақидаги кўрсатмаларингиздан келиб чиққан эди.

Сиз бир пайтлар бу муаммони ўргангансиз, буни биламан. Буни ўзингизнинг ишончли кўзларингиз билан ҳимоя ҳам қилгансиз.

Ҳатто, бу методни қўллаб прокуратура терговчиларигаТожихонов ҳаракатлари қонунийлигини исботлаб, уни Бош прокурор ҳамласидан дадил ҳимоя қилган  Адлия вазирлигининг ўша пайтдаги юқори даражали адолатпарвар мулозими бугун не бахтки, Сизнинг ёнингизда энг нуфузли мансабда ўтирибди.

Мен Сизнинг ҳозирги кадрлар сиёсати бўйича Давлат маслаҳатчингизни назарда тутяпман.

Айнан, Бахтиёр Абдуллаевнинг ҳимояси туфайли Тожихонов ўшанда Бош прокурор тазйиғидан қутулиб қолган эди.

Бугун олис Канададан туриб мен унинг пок руҳи ҳаққи ҳурмати айтишим керак: Ўзбекистон олий ўқув юртларида ҳам ҳалоллик ва адолат тантанасини ўрнатиш мумкин.

Бунга раҳматли  Убайдулла Тожихоновнинг биз юқорида тилга олган технологиясини жорий этиш кифоя!

 

17.

Ислом Абдуғаниевич!

Москва Давлат университетида ўқиб юрган кезларим “Комсомольская правда” газетасида “Метро нега ёнади?” номли бир мақола ўқиган эдим.

Унда ёзилишича, ёнғин сабабларини текширган комиссия метродаги эҳтиёт чоралари ниҳоятда мукаммаллигини қайд этади. Қанча текширишмасин ёнғинга сабаб бўладиган бирорта ҳам  камчилик топишолмайди.

Хавфсизлик чоралари нуқтаи назаридан Москва метроси Атом станцияси даражасида эканлиги қайд этилади. Бироқ барибир метро ёнади. Ҳар йили бундан ҳол бир неча бор такрорланади.

Метродаги ёнғин сабабларини ўрганган комиссия  ҳайратдан ёқасини ушлаб, бошини чангаллаб ётганда мақолани ёзган журналист кутилмаганда мутлақо ажойиб бир хулоса ясайди.

Унинг хулосасига кўра метродаги ёнғинларнинг бош сабаби битта: метрода миллионлаб оддий фуқаро юради. Лекин олий раҳбарият вакиллари умуман метрога тушмаскан…

Москва метроси  мамлакат олий раҳбариятининг  синчков нигоҳидан бевосита ташқарида қолиб кетганлиги ёнғиннинг бош сабаби қилиб кўрсатилади…

Бугун Ўзбекистон олий таълими ҳам, Ислом ака, бевосита Сизнинг синчков нигоҳингиздан ташқарида қоляпти.

Олий таълим хусусидаги Фармонлар бисёр лекин афсуски, улар ишламаяпти.

Олий таълимдаги ёнғинниг бош сабаби ҳам мана шунда.

Ислом ака.

Менинг бу иқрорим Сиз учун нечоғлик оғир бўлмасин, айтишга мажбурман: Олий ўқув юртларидаги порахўрлик ва коррупцияга энг биринчи навбатда Ўзбекистон Олий раҳбарияти айбдор!

 

18.

Ислом Абдуғаниевич!

Биламан, яқинлашиб келаётган мустақиллик байрами арафасида давлат раҳбари ҳал қилиши лозим бўлган ва кутилмаган муаммолар мамлакатда етарли.

Лекин буларнинг ҳеч бирини олий ўқув юртларидаги порахўрлик ва коррупцияга тенглаштириб бўлмайди. Бу жуда ҳам хавфли иллат!

Бу иллат  ёшларимизнинг ишончи, умиди ва келажагини парчалайди. Ҳаётдан ва ҳақиқатдан кўнглини совутади.

Биламан, ҳозир зангори экранда, ҳукуматнинг қатор расмий нашрларида олий даргоҳга қабул ҳақида баландпарвоз гап сўзлар айтиляапти. Адолат посбонларининг қоп қоп ваъдалари янграяпти. Ҳалол ва адолатли қабул тизими ҳақида лоф уриляпти.

Лекин катта минбарлардан айтилаётган бу ёлғонлар ота оналарнинг кўзи олдида кўз бойлагич ролини ўйнаяпти. Бу ёлғонни айтаётганлар  аслида олий таълим даргоҳларига вагон вагон доллар кириб келаётганини  усталик билан яширишга ҳаракат қилишяпти.

Улар буни ҳатто Сиздан ҳам яширяпти. Минг афсуски, улар Сизнинг қудратли кўзингизни ҳам аллақачон боғлаб қўйишган…

Бу ишлар, яъни пора олди бердиси  аслида махфий қилинади. Лекин уни ҳамма кўриб билиб туради.

Кеча мактабни “аъло” битирганлар “йиқилиб” келади. Зўрға “уч”га ўқиганлар эса “бюджет”га киради…

Агар бунинг ўз вақтида олди олинганида эди, ҳозирги ёшларимизнинг билими ва дунёқараши ҳам бошқача бўларди.

Ислом ака,  24 йил ичида бу муаммони ҳеч бўлмаса бирорта институт миқёсида жиддий таҳлил қилиш мумкин эмасмиди деб ўйлаб кетаман баъзан.

Бу орада қанча вазирлар ўзгарди. Қанчадан қанча ректорлар алмаштирилди. Лекин уларнинг ҳаммаси соҳага келибоқ порахўрлик ва коррупция билан дўст тутинишди.

Қолаверса, бунга вазирлик ва ректоратнинг ҳам кучи етмаслигини ҳаёт исботлади.

Биз юқорида тилга олган Убайдулла Тожихонов ҳам буни бир Академия мисолида ҳаётга тадбиқ этишга уриниб кўрди. Оқибати нима билан тугаганини юқорида айтдик.

Менинг ишонч билан бу гапларни айтишимга қайсидир маънода маънавий ҳаққим, ҳуқуқим бор деб ўйлайман. Негаки мен оз бўлса да, Олий таълим вазирлиги янги нашр эта бошлаган “Миллий таълим” газетасининг Бош муҳаррири бўлиб ишлаганман.

Мен Сизга бугун айтаётган олий таълим соҳасидаги коррупцияни бундан ўн йил муқаддам ўз газетасида айтиб қўймасин деб газетани ёпиб, мени ишдан ҳайдашган эди. Чунки мен бу порахўр гуруҳ ичига тасодифан, адашиб кириб қолган “бегона” эдим.

Мени ишдан ҳайдаш ташаббускорларидан бири бўлган вазирнинг биринчи ўринбосари Рустам Қосимов кўп ўтмай Бош вазир ўринбосари бўлиб биз газетада фош қилмоқчи бўлган олий таълимдаги коррупцияни энди ўзи ҳукуматдан туриб бевосита назорат ва (ҳимоя) қила бошлади.

Унга ўз ўрнини бўшатиб берган ва газета ёпилишида асосий рол ўйнаган иккинчи ташаббускор, Бош вазир ўринбосари  Ҳамидулла Караматов эса бу соҳани аллақачон “коррупцион марказ”га айлантириб улгурган эди.

Ҳукуматда ишлаб йиққан доллар тўла вагонларидан бирини атрофингиздагиларга бериб, у осонгина ва тинчгина яна бошқа янги лавозимга тайинланиб кетди…

Майли, шахсий алам ва адоватни бир четга қўйиб, яна бугунги мавзумизга қайтсак.

Биз олий таълим тизимидаги порахўрлик ва коррупцияни йўқотиш механизмлари ҳақида гапираётган эдик.

Ислом ака, мен биламан, Сиз ёшларни яхши кўрасиз, уларни қадрлайсиз. Улар ҳам Сизни яхши кўришади, Сизга ишонишади.

Айнан шунинг учун ҳам мен бугун қўлимга қалам олдим.

Мен Сизни яхши биламан. Ҳамиша ёшларга умид кўзи билан қарагансиз. Бир пайтлар Қашқадарё ёшлари Сизни ота деганди. Бугун бутун Ўзбекистон ёшлари  Сизни ота деб ардоқлайди.

Ёшларимизнинг ана шу ишонч ва муҳаббати ҳаққи ҳурмати, айтишим керак, фарзандларингиз бугун коррупция оловида қолди.

Бу хавфли олов чўлғанмаган дорилфунуннинг ўзи йўқ. Сиз ишониб “қўриқчилик”ка қўйган олий назорат органлари (уларнинг сони ниҳоятда кўп) нинг ўзи бу оловга керосин сепаяпти.

Чунки уларнинг ўзи бу оловдан манфаатдор. Бу оловдан улар “хирмон” кўтаришяпти. Ўроқда йўқ, машоқда йўқ, лекин ҳар йили қабул мавсумида хирмони тайёр.

Чўнтаги қаппайган. Қўлини совуқ сувга урмай туриб яна Сизнинг номингиздан олий фармойишлар беради…

Бугун бутун Ўзбекистон олий ўқув юртлари ёнаяпти! Истисносиз, юз фоиз ёнаяпти!

Бу оловдан уларни фақат Сиз қутқаришингиз мумкин, Ислом ака!

Сизга ҳануз ҳурмат ва ишонч билан,

олис Канадада сиёсий муҳожирликнинг аччиқ нонини еб юрган журналист шогирдингиз:

Исмат Хушев

“Ҳаёт ва иқтисод” – “Жизнь и экономика” журналлари,
“Ҳамкор” – “Деловой партнёр Узбекистана” ва
“Миллий таълим” газеталарининг собиқ Бош муҳаррири

23 июль, 2014 йил, Торонто шаҳри, Канада

---

Ўзбекистон Жаҳон иқтисодиёти ва дипломатия университети домлаларидан хат

Ҳурматли Исмат Маҳмудович!

Биз яқинда “Ўзбекистон Президентига мактублар” рукнидаги “Ёнаётган Олий Даргоҳ” номли мақолангизни ўқиб, Сизга хат ёзишга қарор қилдик.

Ушбу мактуб Ўзбекистондаги энг нуфузли олий ўқув даргоҳи – Жаҳон иқтисодиёти ва дипломатия университетининг (ЖИДУ) ўндан ортиқ профессор-ўқитувчилари номидан ёзилган. Мақолада ёзилган ҳар бир сатр айни ҳақиқатдир.

Шу сабабли ҳам уни нашр қилиш орқали муассасада авж олган коррупция жараёнидан кенг жамотчиликни боҳабар қилиш, асосийси яқинлашиб келаётган 1 август олий ўқув юртларига кириш имтиҳонларининг Жаҳон иқтисодиёти ва дипломатия университетида адолатли ўтишига ҳисса қўшасиз деган умиддамиз.

Ҳурмат ва эҳтиром ила 

ЖИДУ профессор-ўқитувчилари

Ўзбекистонда дипломатларни тайёрлаш кимларга қолди?

Бугунги кунда ёшларимиз орасида таълим олишга ва илм фанга бўлган қизиқишнинг кун сайин ортиб бораётганлигини кузатиш мумкин. Буни бу йил олий ўқув юртига кириш учун ҳужжат топширувчилар сонининг рекорд даражасига етгани ҳам тасдиқлаб турибди. Бироқ, Ўзбекистондаги мавжуд олий ўқув юртларининг ёшларимизга чуқур билим бериш, илмли, етук ва малакали кадрлар қилиб етиштира олиш салоҳияти қай даражада?

Тан олиш керакки, баъзи бир олий таълим муассасаларида таълим ривожланишига тўсиқ бўлувчи ҳолатлар, бундай ҳолатларни атайлаб вужудга келтирувчи ва ундан ўз шахсий манфаатлари йўлида фойдалувчи баъзи раҳбарлар ҳодимларнинг борлиги жуда ачинарлидир. Хусусан, айни ҳолатлар Жаҳон иқтисодиёти ва дипломатия университетининг бугунги раҳбар ҳодимлари фаолиятида яққол намоён бўлади. Мазкур даргоҳ ҳар доим республика олий ўқув юртлари орасида ўзига хос нуфузи билан ажралиб турган. Бироқ, сўнги йиллар давомида ушбу масканда авж ола бошлаган корупция ва баъзи раҳбар ҳодимларнинг аҳлоқсизлиги университетдаги соғлом муҳит тарзига ва талабалар онгига салбий таъсир кўрсатмоқда.

 

1. Университетга қабул имтиҳонлари вақтидаги коорупция ва порахўрлик

Сўнги вақтларда абитурентларнинг Жаҳон иқтисодиёти ва дипломатия университетига ўқишга киришларида порахўрлик кучайиб бормоқда. Бу каби қонунбузарлик айниқса, “Халқаро ҳуқуқ” ва “Халқаро иқтисодий муносабатлар” факультетларида талабаларнинг салоҳият даражасидан яққол сезилади. Бундай жараённинг юзага келишининг асосий сабабчилари – икки қариндош проректорлар Мизроб Турдиев ва Шухрат Рахмоновлар ҳисобланади. Улар сўнги 4 йил давомида пора эвазига абитуриентларни талабалик сафига қўшиш амалиётларини ўз назоратларига олишди.

Ўз жиноий мақсадларини амалга ошириш йўлида турли хил йўллар орқали 1 августда бўлиб ўтадиган имтиҳон жараёнларига аралашиб ўз “мижозлари” бўлган абитуриентларга ёрдам беришади.

Жумладан, давлат имтиҳони пайтида “мижоз” абитуриентларнинг тест китобчалари билими кучли ўқитувчилар ва талабалардан ташкил топган “бункер” деб аталувчи гуруҳлар воситасида ечиб берилади.

Шу кунларда 2014 йил 1 августдаги кириш имтиҳонларида “бункер”чилар сифатида қатнашадиган тест ечиб берувчи ўқитувчилар ва магистратура талабалари танлаб бўлинган. “Бункер”да қатнашиш учун номзодлар Халқаро ҳуқуқ факультети декани Ҳасан Очилов, магистратура бўлими бошлиғи Бахтиёр Камолов, Халқаро муносабатлар декани муовини Шуҳрат Ўринбоев ва катта илмий ходим-изланувчи Учқун Дўстовлар томонидан танлаб олинган ва шахсан проректор Ш. Рахмоновнинг тасдиғидан ўтган.

Аудитория кузатувчиси бўлган ўқитувчиларга эса бу жараёнга шароит яратиб берганлари учун 100$ АҚШ доллари беришади. Айнан ҳозирда проректор Ш. Рахмонов кўрсатмаси билан 1 августда кузатувчилик қиладиган ва сотиб олинган ўқитувчилар рўйхати тузилган.

Бу ишларга рози бўлмайдиган ҳақиқатгўй ўқитувчилар ҳеч қачон университет раҳбарияти томонидан имтиҳонларга кузатувчи сифатида тавсия қилинмайди. Бундай олди-берди амалиёти проректор М. Турдиев хонасида шахсан Ш. Рахмоновнинг ўзи томонидан амалга оширилади.

Ўқишга кирмоқчи бўлган абитуриентнинг ота-онасидан олинадиган пора ставкасини – кўпчиликнинг эътирофига кўра 30000 дан 50000 АҚШ долларигача деб айтиш мумкин.

Шуни алоҳида қайд этиш лозимки, сўнги 4 йил давомида қабул қилинаётган талабаларнинг илмий салоҳият даражаси тўплаган тест балига умуман тўғри келмайди. Мазкур жиноят натижасида қобилиятли абитуриентлар таҳсил олишдан маҳрум бўлмоқдалар. Энг ачинарлиси, таълимнинг истиқболига ишончсиз нуқтаи назар билан ёндашмоқдалар. Савол юзага келади, адолатсизлик оқибатида ўқишга киролмаган абитурент ҳуқуқини ким ҳимоя қила олади? Имтиҳон ўтиб бўлгандан сўнг абитуриент қўлида ҳеч қандай далил ёки исбот ҳам бўлмайди. Чунки, ўқув ишлар бўйича проректор Ш.Рахмонов мазкур жиноий ишда иштирок этган тўдадаги барча маъсул шахсларга ўз улушларини бериш орқали оғзини ёпади ва натижада барча далиллар йўқотилади.

Бундай ҳодисаларни эшитган ва билган ёшларнинг келажак ҳақидаги тасавурларида ҳавотир пайдо бўлади. Оқибатда, умидсизликка тушган бундай ёшлар бошқа давлатларда меҳнат қилиш ва таълим олишга интиладилар. Вазият шу зайилда ривожланадиган бўлса салоҳиятли авлодни қўлдан бой бериш таҳдиди юзага келади.

Жаҳон иқтисодиёти ва дипломатия университетида нафақат бакалаврга қабул қилиш, балки магистратурага ҳам пора эвазига кириш йил сайин ортиб бормоқда. Мазкур университет талабаларида бу йўналиш бўйича таҳсил олиш мақсади сўниб бормоқда. Айниқса Ш.Рахмонов ўқув ишлар бўйича проректор қилиб тайинлангандан сўнг салоҳиятли талабалар умидсизликка тушиб қолган. Бу шахс лавозимга келгандан кейин аксарият талабалар орасида ўз кучи билан магистратурага кириш эҳтимоли ниҳоятда камайиб кетганлиги тўғрисида турли гап-сўзлар кўпайиб бормоқда. Шу туфайли ҳам, ҳозирда талабалар орасида ҳорижда таълим олиш ва у ерда яшаб қолишни мақсад қилганлар кўпчиликни ташкил этади.

 

2. Университет таълим жараёнидаги коорупция ва порахўрлик

Юқорида таъкидлаганимиздек, кўпгина абитуриентлар пора эвазига талабалар сафига қўшилгач улар беш йиллик ўқиш муддати давомида университет проректори Ш. Рахмонов ва унинг гуруҳини ташкил қилувчи деканлар ва бошқа ходимларнинг доимий ҳомийлигига олинади. Шу сабабли ҳам бундай талабалар мунтазам равишда дарсларга қатнашишмайди, университет ички қоидаларига деярли амал қилишмайди. Бироқ, ҳар бир семестр ва ўқув йили якунида университетдаги ўтилган фанлар учун масъул профессор-ўқитувчилар проректор Ш. Рахмоновнинг босими остида дарсларига қатнашмаган талабаларга ижобий баҳо қўйиб беришга мажбур бўлишади. Бундай амалиётнинг бошқа талабалар кўз ўнгида давомли равишда содир бўлиши профессор-ўқитувчиларнинг талабалар олдида ўз қадр қимматини ва ҳурматини йўқотишларига олиб келмоқда. “Ҳомийликка олинган” талабалар (Ш.Рахмоновга пора берган ёки мансабдор шахсларнинг фарзандлари ёҳуд енгил табиатли бўлган баъзи талаба қизлар) мажбурий қўйдирилган баҳолар учун тегишли суммадаги пулни баъзида деканлар орқали, баъзида тўғридан тўғри проректор Ш. Рахмоновнинг ўзига олиб бориб беришади.

Проректор Ш. Рахмонов ўз ҳомийлигига олган талабалар орасида нафақат пора эвазига ўқишга киритиб қўйилган талабалар ёки таниқли мансабдор шахсларнинг фарзандлари, балки яна бир учинчи гуруҳ баъзи талабалар ҳам борки, бу ҳақда гапиришнинг ўзи ноқулайдир. Улар университетда таҳсил олувчи баъзи енгил табиатли талаба қизлардир. Бу ҳақда қуйида ўқув ишлари бўйича проректор Ш. Рахмоновнинг маънавий қиёфасини ёритишда батафсилроқ тўхталамиз.

 

3. Уюшган жиноятчилик ва гуруҳбозлик

Таҳминан 2012 йилнинг бошларида Жаҳон иқтисодиёти ва дипломатия университетининг ректор маслаҳатчиси А.Нурматов университетда гуруҳбозлик мавжудлигини Илмий Кенгаш мажлисида илк бор таъкидлаб, танқид остига олганди. Айтиб ўтиш жоизки, университетда гуруҳбозлик бевосита порахўрлик амалиёти билан боғлиқдир. Университетда ўқишга киритиш масаласи билан шуғулланадиган гуруҳлар аслида яҳлит гуруҳга бирлашадилар. Бугунги кунда уларнинг бошида М.Турдиев ва Ш. Рахмоновлар туради. М.Турдиев кўп йиллардан буён маънавият ишлар проректори вазифасини бажариб келмоқда. Ш Рахмонов эса 2013 йилнинг 2 чорагидан бери ўқув ишлар бўйича проректорлик вазифасини бажариб келади.

Ш. Рахмонов университетга ўқишга киритиб қўйиш ва ундан кейинги таълим жараёнидаги порахўрлик амалиётларининг фаол иштирокчиларига нисбатан “команда аъзолари” дейишни ҳуш кўради. Ҳозирда икки қариндош проректорлар М. Турдиев ва Ш. Рахмоновларнинг “команда” деб аталувчи гуруҳи аъзолари сифатида магистратура бўлими бошлиғи Бахтиёр Камолов (1 август имтиҳонларида бункер деб аталувчи жиноий гуруҳлардан биттаси учун масъул), Халқаро муносабатлар декани муовини Шуҳрат Ўринбоев (проректор Ш. Рахмоновнинг талабалардан пора олиш амалиётида воситачилардан бири), илмий даражага эга бўлмаган Халқаро ҳуқуқ факультети декани Ҳасан Очилов ва бошқа бир нечта шахсларни мисол келтириш мумкин.

Шунингдек, бу гуруҳ ичида маҳаллийчиликка асосланган ва тор доирадаги яна бир гуруҳ мавжуд. Ушбу маҳаллий гуруҳ асосан келиб чиқиши бухороликлардан иборат бўлиб, улар икки проректор М.Турдиев ва Ш.Рахмоновлар, илмий даражага эга бўлмаган Халқаро ҳуқуқ факультети декани Ҳ.Очилов ва катта илмий ходим-изланувчи Учқун Дўстовлардир.

Шу ўринда Учқун Дўстов шахсига қисқача тўхталиб ўтиш жоиз. Чунки катта илмий ходим-изланувчининг университет раҳбарияти сафида нима иши бор дегувчилар ҳам топилади. Бу шахс бир неча йиллар давомида университетда “Халқаро муносабатлар” факультети мувовини лавозимида “қайд қилинган”. Ўзи эса шу йилларда ноқонуний равишда университет ўқув бўлими бошлиғи лавозимида фаолият олиб борган. Чунки мавқеи пастроқ бўлса ҳам декан мувовинининг маоши бўлим бошлиғиникидан юқори туради. У. Дўстов эса ноқонуний равишда иккала лавозимдан ҳам маош олиб келган. Кейинчалик уни Жаҳон иқтисодиёти ва дипломатия университети қошидаги академик лицейга директор қилиб жўнатишди. Бироқ, жуда қисқа муддат директор лавозимида бўлган У. Дўстов лицейда порахўрликнинг авж олиб кетганлиги туфайли шикоятларнинг кўпайиб кетиши ортидан ишдан ҳайдалди. Ишсиз қолган У. Дўстовга унинг эски жиноий шериги, ҳозирда проректор лавозимига кўтарилган Ш. Рахмонов ёрдам қўлини чўзди ва уни ноқонуний равишда катта илмий ходим-изланувчилар рўйхатига тиқиштирди.

Гуруҳбозлар ҳуш кўрмаган ҳодимларни турли баҳоналар билан вазифасидан озод қилишга ҳаракат қиладилар. Кафедра мудирлари ва профессор-ўқитувчиларнинг таклифлари деярли инобатга олинмайди.

Бу ҳолат асосан кафедраларга ўқитувчиларни ишга олиш жараёнида яққол намоён бўлади. Аслида бирор ўқитувчини кафедрага ишга олишда муҳим ўринга эга бўлиши керак бўлган кафедра мудирлари ўзларининг ушбу функционал вазифаларидан маҳрум қилинганига анча бўлган.

2012 йилгача бўлган даврда ўқитувчиларни пора эвазига ёки таниш билишчилик орқали ишга жойлаштириш университетнинг собиқ кадрлар бўлими бошлиғи Т. Арипов қўлида эди. Бу шахс ишдан ҳайдалганидан кейин ҳозирда проректор бўлган Ш. Рахмонов бу вазифани бутунлай ўз қўлига олди. Аслида ушбу вазифа учун масъул ҳисобланувчи кафедра мудирлари амалда ҳеч қандай ваколатга эга эмас.

 

4. Ўқув ишлар бўйича проректорнинг маънавий қиёфаси

Олий таълим даргоҳига проректор бўлган инсон обрўли, барчага ибрат бўла оладиган, намунали ҳулқ-атворга ва муомала маданиятига эга бўлган шахс бўлиши лозим. Бироқ, Жаҳон иқтисодиёти ва дипломатия университетининг ўқув ишлар бўйича проректори Ш.Рахмонов мисолида бу сифатларнинг аксини кузатиш мумкин. У бошқалар, айниқса, профессор-ўқитувчилар билан мулоқат жараёнида инсон шахсиятига тегадиган ҳақоратли сўзларни кўп ишлатади. Суҳбат давомида ходимнинг ёшига, эгаллаб турган лавозимига эътибор бермайди.

Ш.Рахмонов декан ва декан муовини лавозимида ишлаб юрган пайтларида ҳам инсонни камситадиган гапларни ишлатиб муомала одобига риоя қилмаган. Унинг бундай муомаласидан норизо бўлган ўқитувчилар кўп маротаба унинг қариндоши бўлмиш маънавият ишлари бўйича проректор М.Турдиевга шикоят қилишган. Бироқ, у киши бирон маротаба Ш.Рахмоновга нисбатан чора кўрмаган.

Бугунга келиб, ўқув ишлари бўйича проректор лавозимига келган Ш. Рахмоновнинг профессор-ўқитувчиларга нисбатан беҳурмат муносабати тобора ортиб бормоқда. Шуни алоҳида қайд этиш керакки, Ш.Рахмоновнинг юқори мансабдаги шахсларга ва уларнинг фарзандларига яхши муомала қилиши, оддий инсонларга нисбатан эса аксинча, камситувчи ва беҳурмат муносабатда бўлиши кўпгина профессор-ўқитувчилар ва университет ходимлари ўртасида тенгсизлик ва адолатсизликни келтириб чиқармоқда. Мазкур ҳолат эса, ўз навбатида, ҳодимлар ўртасидаги нафрат ва ғазабни юзага келишига сабаб бўлмоқда.

Ш.Рахмоновнинг сифатларидан яна бири бу – маънавий аҳлоқсизлигидир. У арзимаган ишлар баҳонасида ёш аёл ўқитувчиларва ҳодимлари ҳамда талаба қизларни ҳар доим хонасига чақиртириб алоҳида гаплашишни ҳуш кўради. Университет ходимлари учун доимий равишда Ш.Рахмоновнинг хонасида бирор ёш аёл ўқитувчи ёки талаба қизларни кўриш одатий ҳолга айланиб қолган. Ёш аёл ўқитувчилар ёки талаба қизлар шаънига доғ туширмасликка ҳаракат қилган ҳолда бундай номаъқул манзараларда асосий айб Ш.Рахмонов зиммасида эканлигини алоҳида таъкидлаш лозим.

Табиийки, бундай манзаранинг кўзга ташланиши кўпчилик орасида шубҳа уйғотади. Бу каби вазият унинг даражасига ва лавозимига умуман мос келмаслигини кўпчилик ҳодимлар таъкидлашади. Ҳатто, деканлик лавозими вақтида ҳам Ш.Рахмоновнинг баъзи талаба қизлар билан яқинлиги факультет аъзолари орасида гап-сўзлар чиқишига сабаб бўлган эди. Албатта университет декани лавозимидаги (ҳозирда ўқув ишлар бўйича проректор) шахс учун бундай ҳолат шармандали ҳисобланади.

Республикамизнинг энг нуфузли олий таълим муассасаларидан бири ҳисобланган Жаҳон иқтисодиёти ва дипломатия университетида иқтидорли талаба ёшларга сифатли таълим беришни йўлга қўйиш ҳамда университет ҳодимлари ва профессор-ўқитувчилар орасида маънавий жиҳатдан соғлом муҳитни шакллантиришга ҳисса қўшиш ҳамда университетдаги порахўрлик ва ахлоқий бузуқликка тез орада чек қўйилишига умид қилиб қоламиз.

Ҳурмат билан,

ЖИДУ профессор-ўқитувчилари

“Дунё ўзбеклари” учун махсус

“Дунё ўзбеклари”дан: Жаҳон иқтисодиёти ва дипломатия университети профессор ўқитувчилари номидан “Дунё ўзбеклари”га келган бу мактуб – Ўзбекистон ҳуқуқни ҳимоя қилиш органлари, хусусан, МХХ раҳбарлари эътиборини ўзига жалб этади деган умиддамиз.

Исмат Хушев,

“Дунё ўзбеклари” Бош муҳаррири

25 июль, 2014 йил, Торонто шаҳри, Канада

“Дунё ўзбеклари” Бош муҳарририга Бухородан мактуб…

Ж. И. Д. У домлалари хатини укиб…

Ж. И. Д. У домлаларининг хатини укиб уйланиб колдим: хуроз хамма жойда бир хил кичкираркан-да…

Бундай уюшган гурух Бухоро давлат университетида хам бор. Булар: университет доценти Назора Бекова хамда МХХ нинг Бухоро бўйича масъул ходимлари – Мухтор хамда Умид Бобомуродовлардан иборат гурух. Улар хам бирлашиб одамларни куркитиш оркали пул ишлаш, 1 августда саволлар китобчасини олиб чикиб ечтириш, тест хонасига кириб ечиб бериш каби “хизмат”лар билан шугуланишади.

Н. Бекова кимнинг устидан езиш, кимни куркитиб ездириб олиш, 1 август “хизмат”лари учун одам топиб беради, мХХчилар колган ишларни килишади. Топилган маблаг – уртада.

Яна МХХчилар “звание” олишади, Бекованинг мушугини эса хеч ким пишт дейолмайди – акалари соясида хохлаганча порахурлик килади, университет рахбарларини назар-писанд килмайди.

Шуларнинг касрига 2 йил мукаддам менинг кизим ва унга ухшаган канча муносиб абитуриентлар укишдан йикилиб кетди…

Илтимос, мактубимни газетангизда эълон килиш баробарида Узбекистондаги тегишли органларга хам етказсангиз…

Хурматли Исмат ака Хушев, акс холда, бу йил укишга топширган менинг кизим ва унга ухшаган неча-нечаларга яна жабр булади.

Илтимос, нажот излайдиган бошка манба тополмадим…

Ражаб Боев,

Бухоро.

“Дунё ўзбеклари” учун махсус

 

МАҚОЛАНИ ДЎСТЛАР БИЛАН БАҲАМЛАШИНГ

МАҚОЛАНИ ДЎСТЛАР БИЛАН БАҲАМЛАШИНГ