"Дунё ўзбеклари" сайтини энди телефонда, планшетда ва комьютерда ихчам мобиль версияда кўришингиз мумкин:
  • Асосий
  • Ассалому алайкум!
  • Муаллиф ҳақида
  • МАҚОЛА ВА ФОТОСУРАТЛАР ЖЎНАТИШ

Исмат ХУШЕВ: БОЛАЛАР УЙИДА УЛҒАЙГАН ШОИР (“Ўтганлар ёди” туркумидан)

Бош мақола, Муҳаррир минбари, Ўтганлар ёди | 02/17/2019 10:15-     11177 марта ўқилди

Ismat Xushev. Bolalar uyida ulg’aygan shoir (Muhammad Rahmonni eslab).
044
Мен Муҳаммад Раҳмон билан «Ёш гвардия» нашриётида 7-8 йил давомида бир хонада ўтириб ишлаганман.Айни шу сабабдан Муҳаммаджон аканинг феълу атворини яхши биламан. Покиза,оқкўнгил,сархуш пайтида ҳар икки гапидан кейин қаҳ-қаҳлаб куладиган ва энг муҳими жуда катта истеъдод эгаси ва ажойиб инсон эди Муҳаммад Раҳмон.
03Дастлаб болалалар адабиёти бўлимида бирга ишладик. Бўлим мудири айрим болалар шоирларининг китобини нашриёт режасига киритаётганда билиб-билмай бўлажак китоб ҳажмини каттароқ қилиб режалаштирарди. Масалан, саралаганда ҳам 1-2 табоқ (бир табоқ 700 мисрадан иборат) чиқадиган шоир китоби 3-4 табоқ киритиларди. Мен ёки Муҳаммаджон ака қўлёзмани назардан ўтказиб бор-йўғи 300-400 сатр «топгандан» кейин бошимиз қотиб нима қилишни билмай қолардик. Дастлабки пайтлар шундай бошимиз қотган бўлса кейин йўлини топдик,яъни ўша шоир ўрнига ўзимиз шеър ёза бошлардик.
Бундай пайтларда Муҳаммаджон ака менга, мен Муҳаммаджон акага ёрдам берардим. Мана шу йўл билан бир неча шоирнинг китобларини тўлдирганмиз.
Муҳаммад аканинг «Яшил дарё» тўплами ўзбек шеъриятидаги энг юксак китоблар қаторига киради. Бу китобдаги ҳар бир шеър ҳақида алоҳида мақола ёзиш мумкин.
Муборак ойда ажойиб инсон ва атоқли шоирни эсламак ниятида уни беҳад яхши билган,шоир оиласининг аъзосига айланган Исматжоннинг хотираларини (озгина қисқартириб) сизга тақдим этмоқдаман.
Хуршид Даврон
011
Исмат Хушев
БОЛАЛАР УЙИДА УЛҒАЙГАН ШОИР…
(Ажойиб инсон, истеъдодли шоир Муҳаммад Раҳмонни хотирлаб)
Муҳаммаджон ака билан биз яқин юртдош, қадрдон ака-ука эдик.Эндигина олтмишинчи баҳорини қаршилашга улгурган бу ажойиб инсоннинг энди орамизда йўқлигини ҳис этиб яшаш жуда оғир экан.
Мана, неча йилдирки, бу айрилик азобидан ҳануз ўзимга келолмайман…
Машъум хабарни эшитган куним Муҳаммаджон аканинг оғир ва босиқ табиати, вазмин қиёфаси, маъюс ва хокисор кулиб туришлари, ажиб бир сокинлик ва улуғворлик билан шеър ўқишлари хаёлимдан худди кино лентасидек бир-бир ўтаркан, у кишининг ўлганларига ҳеч ишонгим келмади.
Беихтиёр, Китобга – у кишининг дўстларидан бирига қўнғироқ қилдим.
– Ҳа, Исматжон, Муҳаммаджондан ҳам айрилиб қолдик. Ўтган ҳафта фотиҳага бориб келдик. Ўша Оқтепадаги уйидан чиқаришди…
* * *
…Уйланганимдан кейин оиламни олиб эндигина Тошкентга келган кезларим эди.
Яшаш учун ижарага уй излаб юрган пайтимда Наргиз билан Муҳаммаджон аканикида бир-икки кун туришимизга тўғри келди.
Ўшанда у кишининг оиласи Холтош опа Оқтепадаги айлана уйларнинг биридан бизга ижарага уй топиб берганидан сўнггина Муҳаммаджон аканинг ёрдамлари билан ўша уйга кўчиб ўтган эдик.
Муҳаммаджон ака Китоб раёнидаги Паландара қишлоғида туғилган эдилар.
Ота-онадан жуда эрта айрилиб қолганликлари боисми, билмадим, у киши болалар уйида катта бўлганлар.
Эллигинчи йилларнинг бошида урушдан ғалаба билан қайтиб келган отамни Китобдаги болалар уйига директор этиб тайинлаганларида Муҳаммаджон ака ҳам шу ерда бўлган.
Отам бошқалардан нимаси биландир ажралиб турадиган бу қобилиятли ва зийрак болани ўшандаёқ таниб қолган.
– Отангиз мени ҳар якшанба кунлари уйларига олиб кетардилар. У пайтларда катта акангиз Неъматжон туғилган эди, холос, — деб хотирларди Муҳаммаджон ака ўша болалик кунларини эслаб. – Биз у билан бирга ўйнардик, уришиб ё тортишиб қолсак, отангиз кўпинча менинг тарафимни олиб ҳимоя қилиб чиқардилар. Ҳар якшанба куни “детдом”даги ота-онаси бор болалар уйларига борар, мени олиб кетиш учун эса ҳеч ким келмасди. Шунинг учунми, билмадим, отангиз мени  ўзларининг уйларига олиб кетардилар…
Кейинчалик Муҳаммаджон ака “Якшанбалар аслида болаларнинг кунидир!” деб ёзган машҳур шеърларининг яратилиш тарихини сўзлаб берганларида мен бу гаплардан хабар топган эдим.
Болалигида отамдан меҳр ва мурувват кўргани учунми, билмадим, Муҳаммаджон ака менга ҳам ҳаётим давомида жуда кўп яхшиликлар қилган…
Менинг биринчи шеърларим Муҳаммаджон аканинг “Оқ йўли” билан аввал район, сўнг вилоят газетларида эълон қилинган эди.
Ўрта мактабни битириб ўқишга кириш учун Тошкентга келганимда ҳам отам билан даставвал Муҳаммаджон аканинг уйларига борган эдик. Ўшанда у киши оилалари билан Қора Қамишдаги икки хонали ижара уйда яшардилар. Шароитлари ўзига яраша экан. Шунинг учун отам мени опаларинг билан бирга турасан деб қизларининг квартирасига жойлаб қишлоққа жўнаб кетдилар. Кейин мен ўқишга кириб, ётоқхонага кўчиб ўтганимдан сўнг Муҳаммаджон аканикига тез-тез борадиган бўлдим.  У кишининг Қора Қамишдаги уйлари Студентлар шаҳарчасининг шундоққина орқа тарафида, “Олимпия” меҳмонхонасининг атрофида жойлашган эди.
Бир гал филологлар яшайдиган 84-ётоқхонада студентларнинг мушоира кечаси бўлди. Филология факулътети қизлари бир тараф, биз журналистика факулътети йигитлари бир тараф, роса шеър ўқидик.
Сирожиддин Саидов, Мирзо Кенжабоев ўша пайтлар студентлар орасида анча машҳур эди.
Шеърият кечасидан чиқиб, қувонч-у, ҳаяжонларимни устозга билдириб қўйиш учун Муҳаммаджон аканикига бордим. Кечки пайт саккизлар эди, чамамда. Ҳали унчалик кеч ҳам бўлмаганди. Кун бўйи ёмғир ёққанидан, табиат келиндек яшнаб кетганди.
Қўнғироғи босилган эшик очилиши билан, таклифни ҳам кутмай ичкарига кирдим. Гўё уй ўзимники-ю, мен кўчани бир айланиб келгандек эркин эдим:
– Шундай ажойиб кунда ҳам уйда ўтириш мумкинми? Юринг, шаҳарни бир айланиб келайлик, Муҳаммаджон ака, ташқарида ёмғир ёғаяпти, қаранг қандай гўзал бу ҳаёт!
Муҳаммаджон ака кун бўйи толиқиб, ухлаб қолган экан шекилли, уйқусираган кўзлари менинг ҳайратимдан порлаб кетгандек бўлди. Лекин мен бахтиёр ўспиринга бўлган бу лаҳзалик ҳавас тезда сўниб, унинг ўрнини одатдагидек кундалик ҳаёт ва рўзғор ташвишлари эгаллади шекилли:
– Раҳмат, мен эртага ишга боришим учун барвақт туришим керак, Исматжон, узр, – дедилар маъюс бир жилмайиб…
Ўша пайтларда мен университетнинг кечки бўлимида ўқир, кундуз кунлари эса Ўзбекистон радиосининг “Пионер эрталиги” эшиттиришини олиб борардим.
Бунга ҳам Муҳаммаджон аканинг ёрдами билан эришгандим.
Мен кечки бўлимда ўқишимни қишлоқдошларимдан яшириш учун “Студентлар шаҳарчаси”даги филология факулътетининг 84-ётоқхонасидан жой олган эдим.
Эртаси куни тушдан кейин, соат иккиларда биз эшиттириш муҳаррири Ҳафиза Ҳайитметова билан “Пионер Эрталиги”нинг навбатдаги сонини эфирга тайёрлаётган пайтда, студияга кириб келган Муҳаммаджон ака менга ойна ортидаги микрафон орқали: “Кейин менга учраб кетинг” деб айтдилар.
Муҳаммаджон ака ўша пайтда радионинг “Болалар ва ўсмирлар” таҳририятида Латиф Маҳмудов билан бирга ишлар эдилар. Бордим. У киши мени кўриб, қувонч билан ўрниларидан турдилар-да, қўлимга ҳозиргина машинкадан чиққан бир варақ қоғоз тутқаздилар:
– Кеча бизникига келиб кетганингиздан сўнг, мен ортиқ ухлолмадим, Исматжон, Менга яхши илҳом бердингиз, руҳ бердингиз. Сизга бағишлаб мана шу шеърни ёздим, — дедилар худди кечаги воқеа учун мен эмас, гўёки ўзлари айбдордек.
Бу менинг нотинч ва ғалвали ҳаётимда менга бағишлаб ёзилган энг биринчи ва энг гўзал шеър эди:
Бемаҳалда тақиллар эшик,
Ва кўринар таниш бир чеҳра.
Кириб келар хонамга тирик –
Ҳаяжон, завқ у билан бирга…
Қичқирар у остонаданоқ,
Усти боши шалаббо, башанг
«Ташқарида ёмғир, дўл, чақмоқ,
Сиз бўлсангиз яшанг-э, яшанг…»
Уникидир доим уй тўри,
Таклифни ҳам турмайди кутиб,
Тиниб-тинчмас ўсмир сурури,
Қўяр мени тамом ганггитиб..
Гоҳ кулади, гоҳ берар савол,
Баланд қўйиб овозларини.
Ҳушёр тортар кўриб бир маҳал,
Столдаги қоғозларимни…
Жилмаяди гуноҳкорона
— Борай энди, мен кетдим, хайр…
Жўнайди у яна мастона,
Кўчаларда этгали сайр.
Термуламан маъюс ва карахт,
Анчагача у кетган издан.
Ёмғир — вақт, дийдор – вақт, гул ҳам – вақт,
Ошаяпмиз бизлар ўттиздан…
Муҳаммаджон аканинг бу шеъри мазмунини мен орадан анча йиллар ўтиб, уйланиб, бошимга рўзғор ташвишлари тушганидан кейингина тўлиқ англаб етдим.
Йигирма ёшлардаги ўзидан бўлак ташвиши бўлмаган бахтиёр талаба ҳаяжонлари билан ўттизлардан ошган уйли-жойли, рўзғордор одамнинг ғам-ташвишларининг бир-бирига нақадар қарама-қарши келиши ҳақидаги фалсафий ва гўзал бир ҳикоя эди бу асар…
Мен Тошкентда ўқиган талабалик йилларимда ҳар якшанба куни Муҳаммаджон аканикига борардим. Чунки бу кун Муҳаммаджон ака болаларига подшолик ваъда қилган кун ҳисобланарди. Шу кун у кишининг болалари нима деса ижобат бўладиган кун эди.
Ҳатто, бу кунга бағишлаб у кишининг “Якшанбалар аслида болаларнинг кунидир!” деган машҳур шеърлари ҳам бор эди.
Биз ҳар якшанба Муҳаммаджон ака бошчилигида Тошкентнинг истироҳат боғларига, ҳайвонот олами-ю, болалар оромгоҳларига сайр қилардик.
У киши болалар уйида тарбия топаркан, ҳар якшанба келишини юрагида оғир бир хавотир билан кутишини айтган эдилар. Ўша куни аксар болаларнинг ота-онаси келиб, уларни уйига олиб кетишини, бу ҳолдан Муҳаммаджон ака чексиз изтироб чекишини ҳикоя қилиб берган эдилар:
– Мен ўша болалар уйидаёқ катта бўлиб уйлансам, болаларимни ҳеч қачон ёлғизлатиб қўймайман, ҳар якшанба куни уларни “подшоҳ”ликка кўтариб, айтганларини муҳайё қилиб яшайман деб орзу қилган эдим, — дедилар бир кун менга Муҳаммаджон ака…
Кейин орадан йиллар ўтиб, ўсиб улғайдик. Тошкент, сўнгра Москва давлат университетларини битириб келиб, Шаҳрисабз ижроқўмида кичик амалдор бўлиб мустақил ҳаётга қадам қўйдик.
Ёшлик ва енгилтаклик қилиб амал пиллапояларидан такрор ва такрор қоқилган пайтларда энг аввало Муҳаммаджон акага мурожаат қилардим.
Қарши пединститутидаги машмашалардан чарчаб, Қашқадарёдаги “жўшқин фаолиятим”га якун ясаб, Тошкент сари юзланган кунларимда ҳам, ҳар галгидек Муҳаммаджон ака яна жонимга аро кирган эдилар.
Маматқул Ҳазратқулов ва Эркин Аъзамов тавсияси билан “Саодат” журнали Бош муҳаррири Ҳалима Ҳудойбердиевага бориб учраганимда истеъдодли шоирамиз оғир ва босиқлик билан бошқалар қатори мен учун Муҳаммаджон Раҳмонов ҳам кафолат берганини ажиб бир фахр билан тилга олганлари ҳануз ёдимда…
1989-йилнинг 23-июнъ куни Ўзбекистон Компартияси Марказий Комитетининг навбатдан ташқари чақирилган Пленумида Ислом Каримов Компартия раҳбари этиб тайинланганидан кейин фавқулодда қувонч билан Муҳаммаджон аканинг уйларига бориб, энди мен учун ортиқ азият чекмасликларини, энди мен албатта амалдор бўлиб кетишимни қайта ва қайта таъкидлаганимда:
– Майли, Исматжон, омадингизни берса биз фақат хурсанд бўламиз, — деб яна ўша хокисорлик билан маъюсгина жилмайиб қўйган эдилар…
Билмадим, бу ҳорғин жилмайиш ортида нима бор эди?
“Бу худбин ҳатти-ҳаракатинг ва бу бежилов феъл-атворинг билан ҳали яна кўп қоқиласан” демоқчи бўлдиларми, билмадим…
У киши ҳеч қачон бировга оғир гапирмас, кўнглини ранжитмас, боладек содда ва беғубор эдилар.
Шунча йил бирга бўлиб, сафарларда юриб, давралар қуриб Муҳаммаджон аканинг нафақат менга, балки бошқаларга ҳам қаттиқ гапирганини, овозини сал бўлса-да, баландлатганини сира эслолмайман…
Кейин, Яратган Эгам ростдан ҳам омадимизни берди — кўтарилиб кетдик.
Мен Ислом Каримов тавсияси билан Ўзбекистон Компартияси Марказий Комитети Бюро қарори билан “Ҳаёт ва иқтисод” – “Жизнъ и экономика” жўрналларига раҳбар бўлдим. Бу пайтларда Муҳаммаджон ака “Юлдузча” нашриётида ишлар эдилар. У киши Ҳалима Ҳудойбердиеванинг курсдоши эди. 1993- йили Ҳалима опа, Мавлон Умрзоқов ва Мурод Муҳаммад Дўстларнинг ёрдами билан Муҳаммаджон ака ҳам Президентнинг матбуот хизматига ишга олинди.
Ўзбекистон радиосида ишлаганларида Қадам Саидмуродов, нашриётда ишлаганларида Мирпўлат Мирзоевлар билан жуда қалин эдилар.
Ижодкор дўстлари Усмон Азимов, Шавкат Раҳмон, Эркин Аъзамов, Хуршид Давронлар билан бир оила аъзоларидай яқин эдилар.
Китоблик Бахтиёр Абдуллаев, Маматқиём Саломов ва Толибжон Қодировлар билан тутинган оға-ини эдилар.
Президент девонига ишга ўтганларидан кейин ҳам у киши ҳаммага – дўстлари, шогирдлари ва яқинларига қўлларидан келганча яхшилик қилишга одатланган ғамхўр ва меҳрибон инсон эдилар..
Муҳаммаджон аканинг оиласи Холтош Усмонова асли Самарқанд вилоятининг Каттақўрғонидан эди. Улар ТошДУнинг журналистика факулътетида бирга ўқиб, бир-бирига кўнгил қўйиб, турмуш қуришган. Икки нафар фарзандлари бор эди – Умид ва Жамшид. Умид ёшлигидан математика ва физикага қизиқиб, аниқ фанлар бўйича ўтказилган бутуниттифоқ олимпиадаларида иштирок этарди. Охир — оқибат Новосибирскда ўқиб, Москвада ишлаб қолди, уйланди.
Лекин бундан ўн йиллар муқаддам кутилмаганда кўп қаватли уй балконидан пастга қулаб, фожеали вафот этди…
У киши бир пайтлар Тошкент шаҳар “ГАИ”сининг раҳбари бўлган Аҳмаджон Эркабоев билан қуда тутинишган, Аҳмаджон аканинг қизи Муҳаммаджон акага келин бўлиб тушган эди…
Ёш бўлишига қарамай бизнес билан шуғулланиб анчагина бойлик орттирган, Москванинг кўркам ва нуфузли гўшасидан уй сотиб олишга улгурган навқирон ва истиқболли ўғлининг бу сирли ўлими Муҳаммаджон аканинг қаддини тамом букиб қўйди…
Биз янганинг маслаҳати билан Муҳаммаджон ака иккимиз бу сирли ва фожеали ўлим сабабларини ўрганиш учун Москвага боришга қарор қилган эдик. Лекин нима бўлди-ю, кетишимиз аниқ бўлган пайтда Муҳаммаджон ака фикридан қайтди:
– Мол-мулк даъво қилиб келишибди деб ўйлашлари мумкин, — дея истиҳола қилган эдилар.
У киши Умиддан ёдгорлик бўлиб қолган якка-ю ягона невараларини кўриш ва уни иложи бўлса Ўзбекистонга олиб қайтишни орзу қилган эдилар, холос.
Болалар уйида улғайган шоирнинг бу орзулари ушалмай қолди…
У киши ана шунақа тоза ва фаришта инсон эдилар!
Умиднинг кутилмаган ўлимидан адои-тамом бўлган Муҳаммаджон ака кун сайин эмас, балки соат сайин сарғайиб, сўлиб қолдилар.
Муҳаммаджон аканинг иккинчи қудалари — менинг яна бир устозим Маҳмуд Сатторов эди. Иккинчи ўғиллари Жамшидга Маҳмуд аканинг гўзал қизлари Сурайёни олиб бергандилар.
Сурайё Тошкент давлат юридик институтини битириб, кейинчалик шу ерда илмий иш қилиб, талабаларга дарс бериб қолди.
Бунга ҳам беш-олти йил бўлди. Бугун у эҳтимол илмий ишини ҳам ёқлаб, олима бўлгандир.
Лекин Муҳаммаджон ака ўғли ва келинининг камолини кўрмай кетгани менга алам қилади…
Муҳаммаджон Раҳмонов роппа — роса ўн етти йил Президент девонида хизмат қилди.
Давлат раҳбари ҳам болалар уйида улғайган бу шоиртабиат йигитни ёқтирар, унга айрича ва эҳтиромли муомила ва муносабатда бўларди. Унинг баъзан девонда сархуш юришини айтганларида ҳам Ислом ака уни тергамас, тергаса ва панд насиҳат қилса ҳам, ҳеч қачон ишдан ҳайдаш ҳақида кўрсатма бермасди…
Аксинча, бу оғир ва камтар ходимини ўзи билан кўпинча чет эл сафарларига олиб кетардилар…
Ўн етти йил! Айтишга осон…
Эҳтимол, бу олий даргоҳда бу қадар кўп муддат ишлаган одамлар бугун саноқлидир.
Муҳаммаджон ака “дарахт бир жойда кўкаради” деганларидек борган жойида қўним топиб, сингиб кетадиган меҳри дарё, кўнгли саҳро бир инсон эди.
Бутун умри давомида ҳалол ва покиза ҳаёт кечириб, бизларни ҳам шунга даъват этиб келди у киши…
Мен ўзимнинг “Оқланмаган ишонч қиссаси” номли хотиралар китобимни ёзиб тугатгач, унинг қўлёзмасини Муҳаммаджон акага ўқишга берган эдим.
Бир гал у киши менга қўнғироқ қилиб “Китобга бориб келайлик” деб қолдилар. Йўлма — йўл гурунг қилиб кетдик.
У киши ҳар гал Китобга борарканмиз, Чиноздан ўтаётиб балиқхўрлик қилишни яхши кўрардилар. Бу гал ҳам тушликни Чинозда қилдик. Китобга етиб келганимизда кун алламаҳал бўлиб қолган, “Қайнарбулоқ” оромгоҳи раҳбарлари бизни алоҳида мулозамат билан кутиб туришарди.
Меҳмондорчилик тугаб, Бахтиёр акадан бошқа ҳаммага жавоб бериб юбораркан, Муҳаммаджон ака учаламиз тоғ ёнбағридаги бу сўлим ва арчазор гўшада ёлғиз қолдик.
Шу оқшом Бахтиёр ака гувоҳлигида у киши менга тўрт қатор шеър ёзиб бердилар-да, “бу китобингиз муқаддимаси учун мендан эсдалик” деб яна ўша ҳокисорлик билан ширингина жилмайиб қўйдилар…
Мен қалбимда қуёш порлагандек қувониб кетдим. Чунки йўл бўйи китобим ҳақида “миқ” этмай келганлари учун ҳам, ёзганларим у кишига ёқмабди деб ўйлаган эдим.
Демак, ёқибди!
Бу мен учун жуда муҳим, катта гап эди!
Биринчидан, у киши Президент девонида ишласалар, иккинчидан Ислом Каримовнинг мен қаламга олган ҳатти-ҳаракатлари, феъл-атвори, одамларга ва ён-атрофидагиларга бўлган муносабатидан у киши ҳам ўтган йиллар давомида баҳоли-қудрат хабардор бўлган эдилар. Демак, фикр-мулоҳазаларим у кишига маъқул бўлган.
Йўқса, китобимнинг кириш қисмига деб, шеър ёзиб бермас эдилар.
Мана ўша шеър:
Умри – сабоқ, дарслигига гумон йўқ,
Мубоҳаса, баҳслигига гумон йўқ.
Тарихий шахс эмасдир-у ва лекин,
Исматжоннинг шахслигига гумон йўқ!
Ҳа, менинг чақмоқдек чақнаб ўтган шу ғалвали умрим ўз хато ва камчиликлари — гуноҳу-савоблари, саволу-жавоблари, қувончу- сароблари билан кўплар учун аччиқ сабоқ ва яхшигина дарс бўлиши мумкин.
Менинг умрим йўлларидаги бу шодлик ва аламларим, қувонч ва ғамларим, чеккан дарду-ситамларим ҳали узоқ йиллар не-не дўсту-ғанимларим учун мубоҳаса ва баҳс мавзуига айланиши табиий.
Ростдан ҳам мен балким Муҳаммаджон ака айтганларидек, тарихий шахс эмасдирман.
Лекин менинг рафиқу-рақибларим истайдими ё йўқ, бундан қатъий назар, ўз хато ва камчиликларим билан мен барибир шахс эканлигим, ҳаётда ўз ўрним борлиги, бу энди бор гап!
…
Муҳаммаджон ака! Муҳожирликка юз тутиб, хориж эллар сари йўл оларканман, дунё кезиб, кўнгил ёзиб бир айланиб келаман деб ўйлаган эдим. Бу қарорим билан Сизни ранжитиб қўйишдан қўрқиб, ҳатто мақсадимни ҳам айтмай, Сизга билдирмай кетворган эдим.
Эшитиб: “Яна ёшлик қилибди-да, у одамларга, жўшқин давраларга ўрганган йигит эди, Ватансиз бошқалар яшаши мумкин, лекин Исмат яшолмайди, кетиб бекор қилибди”, деб роса куйганингизни айтишди. Кетиб хато қилганимни Сиз Ўзбекистондаёқ англаган бўлсангиз, мен нодон, меҳр ва муҳаббат қуриб, тамом бўлган бу юртларга келиб англадим, акажон…
Энди хато қилсам, куядиган одамим ҳам қолмади ҳисоб. Яна қанча хато қилар эканман, акажон!?
Мени хатолардан огоҳ этиб турувчи Сиздан бошқа яна кимим қолди бу ёруғ дунёда, ака!?
Сизнинг беғубор ҳаётингиз, бетакрор ижодингиз биз ғофил бандалар учун бебаҳо бир ҳаёт мактаби эканини, во дариғ, Сиз бизларни тарк этгандан кейингина англадик, ака!
* * *
Муҳаммаджон ака баъзан ишдан кейин менга телефон қилиб машинангиз билан келинг бир жойга борамиз деб айтардилар. Борсам, бирор жойда ўтириш ва ё зиёфат бўларди. Ўша давра энг авж паллага чиққан пайт у киши баъзан ҳаммани тўхтатиб, ўзларига жалб қилиб: “Сўз Исмат Хушевга!” деб менга навбат олиб берардилар-да, энди сўз бошласам, “Исматжон, илтимос, шеър ўқинг, Абдулла аканинг ўша шеърини ўқинг” деб қолардилар…
Ҳатто сархуш ҳолда ҳам у киши бировни ҳеч қачон сенламас, ҳамиша одоб билан момила қилардилар.
“Абдулла аканинг ўша” шеърининг эса тарихи бор эди…
Бир гал яхши кўрган қизимни олиб, таваккал қилиб Абдулла аканинг “Детский мир”даги “дом”ига бордик.
Мен Абдулла аканинг уйида эмин эркин эдим. Мен кўнгил қўйган қўшиқчи қиз ҳақида устозга олдин айтганимда: “Бирор кун олиб кел уйга” деб айтган эдилар.
Биз борганда Абдулла ака нимадандир асабийлашиб турган экан. Бизни кўриб, қувониб кетди.
Ҳанифа опа (янгам) уйда биров бўлса, шоирга, унинг истакларига қарши боролмасди. Шоир эса илҳом келиши учун бир оз сархуш бўлишни истарди. Боз устига биз уникига доим ниманидир кўтариб борардик…
Хуллас ўша куни Абдулла ака бизни – мен уйига олиб борган қизни рўпарасига ўтирғизиб қўйиб (худди соҳибжамол аёлни олдига ўтирғизиб расм чизаётган мусаввирдай) узоқ термулиш ва кузатувдан сўнг бир шеър битган эди.
Мана ўттиз беш йилдирки бу шеър ҳануз матбуотда эълон қилинмаган. Эҳтимол Абдулла аканинг ўзи ҳам шундай улуғ шеъри борлигини билмас.
Шеър (қизнинг номи битилган мувашшаҳ) шундай бошланади:
Заъфарон ул мисли япроқ сен каби гул олдида,
Айни хор бир гул эрурким зор у сунбул олдида.
Мен малоҳат ҳам ҳуснда якка деб билдим сани,
Илтижо қилгай йигит ҳам қолса уч йўл олдида…
Ростин айтай дил ишончин сўйлади Исмат манга,
Айлагил озроқ карамким ул каби қул олдида.
Мен ҳар гал шу шеърни ўқиганимда Муҳаммаджон ака мазза қилиб эшитишни, ўзига жуда ёққан сатрларга навбат келганида “Воҳ!”, “Воҳ!” деб ҳайратланишни ёқтирар эдилар.
У киши айниқса:
Бахш этиб эрдим мувашшаҳ, оташин дилдан ва лек,
Аҳмар-у оташ ўзинг-ку кулмаган кул олдида…
деган сатрларни ўқиганимда “дод” деб юборар ва “Орипов барибир буюк шоир!” деб завқланар ва чин дилдан ҳайратланар эдилар…
Муҳаммаджон Раҳмоновнинг:
Ҳайратимнинг тили бўлсайди агар,
Бўғзимга тиқилган ҳаяжонимни
Қутулардим айтиб бир йўла,
Қийнамасдим бунча жонимни…
Деган шеърларини ҳар гал эслаганимда у кишининг Абдулла ака ижодига бўлган ўша ҳайрати, ўша завқланиши қайта ва қайта ёдимга тушаверади…
Булардан ташқари мен Муҳаммаджон аканинг “Гунг монологи” номли шеърини ҳам ёд олган ва бу шеър Студентлар шаҳарчасининг ётоқхоналарида энг кўп ўқиладиган шеърга айланиб қолган эди…
Ишонмассан бу гапга дўстим,
Гунгларда ҳам забон бўлади.
Тилим менинг шу икки қўлим
Улар йиғлар, улар кулади…
Ўхшамайсан ёмон одамга,
Яқинроқ кел тишлаб олмайман,
Сиғмаяпман жумла оламга
Биласанми — севиб қолганман…
Мана бундай унинг лаблари
Мана бундай унинг юзлари
Мана бундай қўллари…
Бугун ҳам Ўзбекистондан олис бир мамлакатда баъзан шеър ўқигим келади.
Муҳаммаджон аканинг ўша ҳайқириқлари, ўша завқланиш ва ўша ҳайратланишларини эшитгим келади, қўмсайман, соғинаман…
Энди мен жўшиб шеър ўқисам менга ҳавас қиладиган, “Орипов барибир буюк” деб мени қучоқлаб, бағрига босадиган одам йўқлигини ўйласам, ҳаёт кўзимга тор бўлиб кўринади, яшагим ҳам келмай қолади баъзан…
Муҳаммаджон ака ана шунақанги қалби дарё, бағри кенг, ҳасратли ва ҳайратли шоир эди.
…Муҳаммаджон аканинг кутилмаганда вафот этганларини эшитиб, у кишининг энг яқин дўстлари Бахтиёр Абдуллаев билан гаплашиш учун яна Китобга телефон қилдим.
Биз Муҳаммаджон ака билан ҳар гал Китобга борганимизда Бахтиёр ака доим биз билан бирга бўларди. Асл касби врач бўлган бу шоиртабиат йигит адабиётни теран тушунар, ўзи ҳам шеърлар ёзар ва хусусан, Муҳаммад Раҳмон ижодининг ашаддий ва жонкуяр мухлиси эди:
– Умиджоннинг ўлимидан кейин Муҳаммаджон “сахар” бўлиб қолган экан, жуда озиб кетганди. Ишхонасидан “бюллетен”га чиқиб, Луначарскийдаги биринчи ҳукумат касалхонасида даволанаётган эди. Кутилмаганда айрилиб қолдик…
Муҳаммаджон ака ҳали ўлмасликлари керак эди. У киши камида яна йигирма ё ўттиз йил яшайди деб ўйлардим.
Лекин ўлим ҳақ экан, у ўзига керакли инсонларни биздан сўраб ўтирмай сафимиздан суғуриб олиб кетаверар экан.
Болалар уйида ўсиб улғайган, “Якшанбалар аслида болаларнинг кунидир!” деб ҳайқириб шеърлар ёзган, етим гўдаклигида ўзи кўрмаган меҳру-муҳаббатни фарзандларига беришни орзу қилган ва ҳар якшанба куни болаларига бу ҳаёт “подшолигини” совға қилиб келган Муҳаммаджон ака, не тонгки, 31 январъ — якшанба куни вафот этибдилар…
Нега бунча эрта бизни ташлаб кетдингиз, акажон!?
Нега айнан якшанбада вафот этдингиз, ака?
Бу билан биз ғофил бандаларга нима демоқчи бўлдингиз?
Болаларингиздан Сиз ҳам ўз меҳрингизни дариғ тутманг, ҳар якшанба уларни бир кунга бўлса-да, подшоликка кўтаринг, деб биз меҳрсиз катталарга яна бир бор айтмоқчи ва бизни такрор ва такрор огоҳлантирмоқчи бўлдингизми, акажон!?
Муҳаммаджон аканинг бутун онгли ҳаёти биз дўстлари ва шогирдлари учун катта сабоқ ва аччиқ бир дарс эканини у кишининг ўлимидан кейингина англаб етдим.
У кишининг юрагимда армон бўлиб қолган дийдори мени ҳали яна узоқ йиллар қийнаса керак…
055
Суратда: Муҳаммад Раҳмон Абдулла Ориповнинг чап ёнида. Ўнг томонида Исмат Хушев…
011
03     Men Muhammad Rahmon bilan «Yosh gvardiya» nashriyotida 7-8 yil davomida bir xonada o’tirib ishlaganman.Ayni shu sababdan Muhammadjon akaning fe’lu atvorini yaxshi bilaman. Pokiza,oqko’ngil,sarxush paytida har ikki gapidan keyin qah-qahlab kuladigan va eng muhimi juda katta iste’dod egasi va ajoyib inson edi Muhammad Rahmon. Dastlab bolalalar adabiyoti bo’limida birga ishladik. Bo’lim mudiri ayrim bolalar shoirlarining kitobini nashriyot rejasiga kiritayotganda bilib-bilmay bo’lajak kitob hajmini kattaroq qilib rejalashtirardi. Masalan, saralaganda ham 1-2 taboq (bir taboq 700 misradan iborat) chiqadigan shoir kitobi 3-4 taboq kiritilardi.
Men yoki Muhammadjon aka qo’lyozmani nazardan o’tkazib bor-yo’g’i 300-400 satr «topgandan» keyin boshimiz qotib nima qilishni bilmay qolardik. Dastlabki paytlar shunday boshimiz qotgan bo’lsa keyin yo’lini topdik,ya’ni o’sha shoir o’rniga o’zimiz she’r yoza boshlardik. Bunday paytlarda Muhammadjon aka menga, men Muhammadjon akaga yordam berardim. Mana shu yo’l bilan bir necha shoirning kitoblarini to’ldirganmiz.
Muhammad akaning «Yashil daryo» to’plami o’zbek she’riyatidagi eng yuksak kitoblar qatoriga kiradi. Bu kitobdagi har bir she’r haqida alohida maqola yozish mumkin.
Muborak oyda ajoyib inson va atoqli shoirni eslamak niyatida uni behad yaxshi bilgan,shoir oilasining a’zosiga aylangan Ismatjonning xotiralarini (ozgina qisqartirib) sizga taqdim etmoqdaman.
Xurshid Davron
033
Ismat Xushev
BOLALAR UYIDA ULG’AYGAN SHOIR..
(Ajoyib inson, iste’dodli shoir Muhammad Rahmonni xotirlab)
Muhammadjon aka bilan biz yaqin yurtdosh, qadrdon aka-uka edik.Endigina oltmishinchi bahorini qarshilashga ulgurgan bu ajoyib insonning endi oramizda  yo’qligini his etib yashash juda og’ir ekan
Mana, necha yildirki, bu ayrilik azobidan hanuz o’zimga kelolmayman…
Mash’um xabarni eshitgan kunim Muhammadjon akaning og’ir va bosiq tabiati, vazmin qiyofasi, ma’yus va xokisor kulib turishlari, ajib bir sokinlik va  ulug’vorlik bilan she’r o’qishlari xayolimdan xuddi kino lentasidek bir-bir o’tarkan, u kishining o’lganlariga hech ishongim kelmadi.
Beixtiyor, Kitobga – u kishining do’stlaridan biriga qo’ng’iroq qildim.
– Ha, Ismatjon, Muhammadjondan ham ayrilib qoldik. O’tgan hafta fotihaga borib keldik. O’sha Oqtepadagi uyidan chiqarishdi…
* * *
…Uylanganimdan keyin oilamni olib endigina Toshkentga kelgan kezlarim edi.
Yashash uchun ijaraga uy izlab yurgan paytimda Nargiz bilan Muhammadjon akanikida bir-ikki kun turishimizga to’g’ri keldi.
O’shanda u kishining oilasi Xoltosh opa Oqtepadagi aylana uylarning biridan bizga ijaraga uy topib berganidan so’nggina Muhammadjon akaning yordamlari bilan  o’sha uyga ko’chib o’tgan edik.
Muhammadjon aka Kitob rayonidagi Palandara qishlog’ida tug’ilgan edilar.
Ota-onadan juda erta ayrilib qolganliklari boismi, bilmadim, u kishi bolalar uyida katta bo’lganlar.
Elliginchi yillarning boshida urushdan g’alaba bilan qaytib kelgan otamni Kitobdagi bolalar uyiga direktor etib tayinlaganlarida Muhammadjon aka ham shu  yerda bo’lgan.
Otam boshqalardan nimasi bilandir ajralib turadigan bu qobiliyatli va ziyrak bolani o’shandayoq tanib qolgan.
– Otangiz meni har yakshanba kunlari uylariga olib ketardilar. U paytlarda katta akangiz Ne’matjon tug’ilgan edi, xolos, — deb xotirlardi Muhammadjon aka  o’sha bolalik kunlarini eslab. – Biz u bilan birga o’ynardik, urishib yo tortishib qolsak, otangiz ko’pincha mening tarafimni olib himoya qilib chiqardilar. Har  yakshanba kuni “detdom”dagi ota-onasi bor bolalar uylariga borar, meni olib ketish uchun esa hech kim kelmasdi. Shuning uchunmi, bilmadim, otangiz meni
o’zlarining uylariga olib ketardilar…
Keyinchalik Muhammadjon aka “Yakshanbalar aslida bolalarning kunidir!” deb yozgan mashhur she’rlarining yaratilish tarixini so’zlab berganlarida men bu  gaplardan xabar topgan edim.
Bolaligida otamdan mehr va muruvvat ko’rgani uchunmi, bilmadim, Muhammadjon aka menga ham hayotim davomida juda ko’p yaxshiliklar qilgan…
Mening birinchi she’rlarim Muhammadjon akaning “Oq yo’li” bilan avval rayon, so’ng viloyat gazetlarida e’lon qilingan edi.
O’rta maktabni bitirib o’qishga kirish uchun Toshkentga kelganimda ham otam bilan dastavval Muhammadjon akaning uylariga borgan edik.
O’shanda u kishi oilalari bilan Qora Qamishdagi ikki xonali ijara uyda yashardilar. Sharoitlari o’ziga yarasha ekan. Shuning uchun otam meni opalaring bilan birga   turasan deb qizlarining kvartirasiga joylab qishloqqa jo’nab ketdilar.
Keyin men o’qishga kirib, yotoqxonaga ko’chib o’tganimdan so’ng Muhammadjon akanikiga tez-tez boradigan bo’ldim.
U kishining Qora Qamishdagi uylari Studentlar shaharchasining shundoqqina orqa tarafida, “Olimpiya” mehmonxonasining atrofida joylashgan edi.
Bir gal filologlar yashaydigan 84-yotoqxonada studentlarning mushoira kechasi bo’ldi.
Filologiya fakul`teti qizlari bir taraf, biz jurnalistika fakul`teti yigitlari bir taraf, rosa she’r o’qidik.
Sirojiddin Saidov, Mirzo Kenjaboev o’sha paytlar studentlar orasida ancha mashhur edi.
She’riyat kechasidan chiqib, quvonch-u, hayajonlarimni ustozga bildirib qo’yish uchun Muhammadjon akanikiga bordim. Kechki payt sakkizlar edi, chamamda. Hali unchalik kech ham bo’lmagandi. Kun bo’yi yomg’ir yoqqanidan, tabiat kelindek yashnab ketgandi.
Qo’ng’irog’i bosilgan eshik ochilishi bilan, taklifni ham kutmay ichkariga kirdim. Go’yo uy o’zimniki-yu, men ko’chani bir aylanib kelgandek erkin edim:
– Shunday ajoyib kunda ham uyda o’tirish mumkinmi? Yuring, shaharni bir aylanib kelaylik, Muhammadjon aka, tashqarida yomg’ir yog’ayapti, qarang qanday go’zal bu   hayot!
Muhammadjon aka kun bo’yi toliqib, uxlab qolgan ekan shekilli, uyqusiragan ko’zlari mening hayratimdan porlab ketgandek bo’ldi. Lekin men baxtiyor o’spiringa  bo’lgan bu lahzalik havas tezda so’nib, uning o’rnini odatdagidek kundalik hayot va ro’zg’or tashvishlari egalladi shekilli:
– Rahmat, men ertaga ishga borishim uchun barvaqt turishim kerak, Ismatjon, uzr, – dedilar ma’yus bir jilmayib…
O’sha paytlarda men universitetning kechki bo’limida o’qir, kunduz kunlari esa O’zbekiston radiosining “Pioner ertaligi” eshittirishini olib borardim.
Bunga ham Muhammadjon akaning yordami bilan erishgandim.
Men kechki bo’limda o’qishimni qishloqdoshlarimdan yashirish uchun “Studentlar shaharchasi”dagi filologiya fakul`tetining 84-yotoqxonasidan joy olgan edim.
Ertasi kuni tushdan keyin, soat ikkilarda biz eshittirish muharriri Hafiza Hayitmetova bilan “Pioner Ertaligi”ning navbatdagi sonini efirga tayyorlayotgan paytda, studiyaga kirib kelgan Muhammadjon aka menga oyna ortidagi mikrafon orqali: “Keyin menga uchrab keting” deb aytdilar.
Muhammadjon aka o’sha paytda radioning “Bolalar va o’smirlar” tahririyatida Latif Mahmudov bilan birga ishlar edilar. Bordim. U kishi meni ko’rib, quvonch  bilan o’rnilaridan turdilar-da, qo’limga hozirgina mashinkadan chiqqan bir varaq qog’oz tutqazdilar:
– Kecha biznikiga kelib ketganingizdan so’ng, men ortiq uxlolmadim, Ismatjon, Menga yaxshi ilhom berdingiz, ruh berdingiz. Sizga bag’ishlab mana shu she’rni  yozdim, — dedilar xuddi kechagi voqea uchun men emas, go’yoki o’zlari aybdordek.
Bu mening notinch va g’alvali hayotimda menga bag’ishlab yozilgan eng birinchi va eng go’zal she’r edi:
Bemahalda taqillar eshik,
Va ko’rinar tanish bir chehra.
Kirib kelar xonamga tirik –
Hayajon, zavq u bilan birga…
Qichqirar u ostonadanoq,
Usti boshi shalabbo, bashang
«Tashqarida yomg’ir, do’l, chaqmoq,
Siz bo’lsangiz yashang-e, yashang…»
Unikidir doim uy to’ri,
Taklifni ham turmaydi kutib,
Tinib-tinchmas o’smir sururi,
Qo’yar meni tamom ganggitib..
Goh kuladi, goh berar savol,
Baland qo’yib ovozlarini.
Hushyor tortar ko’rib bir mahal,
Stoldagi qog’ozlarimni…
Jilmayadi gunohkorona
— Boray endi, men ketdim, xayr…
Jo’naydi u yana mastona,
Ko’chalarda etgali sayr.
Termulaman ma’yus va karaxt,
Anchagacha u ketgan izdan.
Yomg’ir — vaqt, diydor – vaqt, gul ham – vaqt,
Oshayapmiz bizlar o’ttizdan…
Muhammadjon akaning bu she’ri mazmunini men oradan ancha yillar o’tib, uylanib, boshimga ro’zg’or tashvishlari tushganidan keyingina to’liq anglab yetdim.
Yigirma yoshlardagi o’zidan bo’lak tashvishi bo’lmagan baxtiyor talaba hayajonlari bilan o’ttizlardan oshgan uyli-joyli, ro’zg’ordor odamning g’am-tashvishlarining  bir-biriga naqadar qarama-qarshi kelishi haqidagi falsafiy va go’zal bir hikoya edi bu asar…
Men Toshkentda o’qigan talabalik yillarimda har yakshanba kuni Muhammadjon akanikiga borardim. Chunki bu kun Muhammadjon aka bolalariga podsholik va’da  qilgan kun hisoblanardi. Shu kun u kishining bolalari nima desa ijobat bo’ladigan kun edi.
Hatto, bu kunga bag’ishlab u kishining “Yakshanbalar aslida bolalarning kunidir!” degan mashhur she’rlari ham bor edi.
Biz har yakshanba Muhammadjon aka boshchiligida Toshkentning istirohat bog’lariga, hayvonot olami-yu, bolalar oromgohlariga sayr qilardik.
U kishi bolalar uyida tarbiya toparkan, har yakshanba kelishini yuragida og’ir bir xavotir bilan kutishini aytgan edilar. O’sha kuni aksar bolalarning ota-onasi  kelib, ularni uyiga olib ketishini, bu holdan Muhammadjon aka cheksiz iztirob chekishini hikoya qilib bergan edilar:
– Men o’sha bolalar uyidayoq katta bo’lib uylansam, bolalarimni hech qachon yolg’izlatib qo’ymayman, har yakshanba kuni ularni “podshoh”likka ko’tarib, aytganlarini  muhayyo qilib yashayman deb orzu qilgan edim, — dedilar bir kun menga Muhammadjon aka…
Keyin oradan yillar o’tib, o’sib ulg’aydik. Toshkent, so’ngra Moskva davlat universitetlarini bitirib kelib, Shahrisabz ijroqo’mida kichik amaldor bo’lib   mustaqil hayotga qadam qo’ydik.
Yoshlik va yengiltaklik qilib amal pillapoyalaridan takror va takror qoqilgan paytlarda eng avvalo Muhammadjon akaga murojaat qilardim.
Qarshi pedinstitutidagi mashmashalardan charchab, Qashqadaryodagi “jo’shqin faoliyatim”ga yakun yasab, Toshkent sari yuzlangan kunlarimda ham, har galgidek  Muhammadjon aka yana jonimga aro kirgan edilar.
Mamatqul Hazratqulov va Erkin A’zamov tavsiyasi bilan “Saodat” jurnali Bosh muharriri Halima Hudoyberdievaga borib uchraganimda iste’dodli shoiramiz og’ir  va bosiqlik bilan boshqalar qatori men uchun Muhammadjon Rahmonov ham kafolat berganini ajib bir faxr bilan tilga olganlari hanuz yodimda…
1989-yilning 23-iyun` kuni O’zbekiston Kompartiyasi Markaziy Komitetining navbatdan tashqari chaqirilgan Plenumida Islom Karimov Kompartiya rahbari etib  tayinlanganidan keyin favqulodda quvonch bilan Muhammadjon akaning uylariga borib, endi men uchun ortiq aziyat chekmasliklarini, endi men albatta amaldor  bo’lib ketishimni qayta va qayta ta’kidlaganimda:
– Mayli, Ismatjon, omadingizni bersa biz faqat xursand bo’lamiz, — deb yana o’sha xokisorlik bilan ma’yusgina jilmayib qo’ygan edilar…
Bilmadim, bu horg’in jilmayish ortida nima bor edi?
“Bu xudbin hatti-harakating va bu bejilov fe’l-atvoring bilan hali yana ko’p qoqilasan” demoqchi bo’ldilarmi, bilmadim…
U kishi hech qachon birovga og’ir gapirmas, ko’nglini ranjitmas, boladek sodda va beg’ubor edilar.
Shuncha yil birga bo’lib, safarlarda yurib, davralar qurib Muhammadjon akaning nafaqat menga, balki boshqalarga ham qattiq gapirganini, ovozini sal bo’lsa-da,  balandlatganini sira eslolmayman…
Keyin, Yaratgan rostdan ham omadimizni berdi — ko’tarilib ketdik.
Men Islom Karimov tavsiyasi bilan O’zbekiston Kompartiyasi Markaziy Komiteti Byuro qarori bilan “Hayot va iqtisod” – “Jizn` i ekonomika” jo’rnallariga rahbar  bo’ldim.
Bu paytlarda Muhammadjon aka “Yulduzcha” nashriyotida ishlar edilar. U kishi Halima Hudoyberdievaning kursdoshi edi. 1993- yili Halima opa, Mavlon Umrzoqov   va Murod Muhammad Do’stlarning yordami bilan Muhammadjon aka ham Prezidentning matbuot xizmatiga ishga olindi.
O’zbekiston radiosida ishlaganlarida Qadam Saidmurodov, nashriyotda ishlaganlarida Mirpo’lat Mirzoevlar bilan juda qalin edilar.
Ijodkor do’stlari Usmon Azimov, Shavkat Rahmon, Erkin A’zamov, Xurshid Davronlar bilan bir oila a’zolariday yaqin edilar.
Kitoblik Baxtiyor Abdullaev, Mamatqiyom Salomov va Tolibjon Qodirovlar bilan tutingan og’a-ini edilar.
Prezident devoniga ishga o’tganlaridan keyin ham u kishi hammaga – do’stlari, shogirdlari va yaqinlariga qo’llaridan kelgancha yaxshilik qilishga odatlangan g’amxo’r  va mehribon inson edilar..
Muhammadjon akaning oilasi Xoltosh Usmonova asli Samarqand viloyatining Kattaqo’rg’onidan edi. Ular ToshDUning jurnalistika fakul`tetida birga o’qib, bir-biriga ko’ngil qo’yib, turmush qurishgan. Ikki nafar farzandlari bor edi – Umid va Jamshid. Umid yoshligidan matematika va fizikaga qiziqib, aniq fanlar  bo’yicha o’tkazilgan butunittifoq olimpiadalarida ishtirok etardi. Oxir — oqibat Novosibirskda o’qib, Moskvada ishlab qoldi, uylandi.
Lekin bundan o’n yillar muqaddam kutilmaganda ko’p qavatli uy balkonidan pastga qulab, fojeali vafot etdi…
U kishi bir paytlar Toshkent shahar “GAI”sining rahbari bo’lgan Ahmadjon Erkaboev bilan quda tutinishgan, Ahmadjon akaning qizi Muhammadjon akaga kelin  bo’lib tushgan edi…
Yosh bo’lishiga qaramay biznes bilan shug’ullanib anchagina boylik orttirgan, Moskvaning ko’rkam va nufuzli go’shasidan uy sotib olishga ulgurgan navqiron va  istiqbolli o’g’lining bu sirli o’limi Muhammadjon akaning qaddini tamom bukib qo’ydi…
Biz yanganing maslahati bilan Muhammadjon aka ikkimiz bu sirli va fojeali o’lim sabablarini o’rganish uchun Moskvaga borishga qaror qilgan edik. Lekin nima  bo’ldi-yu, ketishimiz aniq bo’lgan paytda Muhammadjon aka fikridan qaytdi:
– Mol-mulk da’vo qilib kelishibdi deb o’ylashlari mumkin, — deya istihola qilgan edilar.
U kishi Umiddan yodgorlik bo’lib qolgan yakka-yu yagona nevaralarini ko’rish va uni iloji bo’lsa O’zbekistonga olib qaytishni orzu qilgan edilar, xolos.
Bolalar uyida ulg’aygan shoirning bu orzulari ushalmay qoldi…
U kishi ana shunaqa toza va farishta inson edilar!
Umidning kutilmagan o’limidan adoi-tamom bo’lgan Muhammadjon aka kun sayin emas, balki soat sayin sarg’ayib, so’lib qoldilar.
Muhammadjon akaning ikkinchi qudalari — mening yana bir ustozim Mahmud Sattorov edi. Ikkinchi o’g’illari Jamshidga Mahmud akaning go’zal qizlari Surayyoni olib  bergandilar.
Surayyo Toshkent davlat yuridik institutini bitirib, keyinchalik shu yerda ilmiy ish qilib, talabalarga dars berib qoldi.
Bunga ham besh-olti yil bo’ldi. Bugun u ehtimol ilmiy ishini ham yoqlab, olima bo’lgandir.
Lekin Muhammadjon aka o’g’li va kelinining kamolini ko’rmay ketgani menga alam qiladi…
Muhammadjon Rahmonov roppa — rosa o’n yetti yil Prezident devonida xizmat qildi.
Davlat rahbari ham bolalar uyida ulg’aygan bu shoirtabiat yigitni yoqtirar, unga ayricha va ehtiromli muomila va munosabatda bo’lardi. Uning ba’zan devonda  sarxush yurishini aytganlarida ham Islom aka uni tergamas, tergasa va pand nasihat qilsa ham, hech qachon ishdan haydash haqida ko’rsatma bermasdi…
Aksincha, bu og’ir va kamtar xodimini o’zi bilan ko’pincha chet el safarlariga olib ketardilar…
O’n yetti yil! Aytishga oson…
Ehtimol, bu oliy dargohda bu qadar ko’p muddat ishlagan odamlar bugun sanoqlidir.
Muhammadjon aka “daraxt bir joyda ko’karadi” deganlaridek borgan joyida qo’nim topib, singib ketadigan mehri daryo, ko’ngli sahro bir inson edi.
Butun umri davomida halol va pokiza hayot kechirib, bizlarni ham shunga da’vat etib keldi u kishi…
Men o’zimning “Oqlanmagan ishonch qissasi” nomli xotiralar kitobimni yozib tugatgach, uning qo’lyozmasini Muhammadjon akaga o’qishga bergan edim.
Bir gal u kishi menga qo’ng’iroq qilib “Kitobga borib kelaylik” deb qoldilar.Yo’lma — yo’l gurung qilib ketdik.
U kishi har gal Kitobga borarkanmiz, Chinozdan o’tayotib baliqxo’rlik qilishni yaxshi ko’rardilar. Bu gal ham tushlikni Chinozda qildik. Kitobga yetib kelganimizda  kun allamahal bo’lib qolgan, “Qaynarbuloq” oromgohi rahbarlari bizni alohida mulozamat bilan kutib turishardi.
Mehmondorchilik tugab, Baxtiyor akadan boshqa hammaga javob berib yuborarkan, Muhammadjon aka uchchalamiz tog’ yonbag’ridagi bu so’lim va archazor go’shada yolg’iz   qoldik.
Shu oqshom Baxtiyor aka guvohligida u kishi menga to’rt qator she’r yozib berdilar-da, “bu kitobingiz muqaddimasi uchun mendan esdalik” deb yana o’sha hokisorlik  bilan shiringina jilmayib qo’ydilar…
Men qalbimda quyosh porlagandek quvonib ketdim. Chunki yo’l bo’yi kitobim haqida “miq” etmay kelganlari uchun ham, yozganlarim u kishiga yoqmabdi deb o’ylagan edim.
Demak, yoqibdi!
Bu men uchun juda muhim, katta gap edi!
Birinchidan, u kishi Prezident devonida ishlasalar, ikkinchidan Islom Karimovning men qalamga olgan hatti-harakatlari, fe’l-atvori, odamlarga va  yon-atrofidagilarga bo’lgan munosabatidan u kishi ham o’tgan yillar davomida baholi-qudrat xabardor bo’lgan edilar. Demak, fikr-mulohazalarim u kishiga ma’qul  bo’lgan.
Yo’qsa, kitobimning kirish qismiga deb, she’r yozib bermas edilar.
Mana o’sha she’r:
Umri – saboq, darsligiga gumon yo’q,
Mubohasa, bahsligiga gumon yo’q.
Tarixiy shaxs emasdir-u va lekin,
Ismatjonning shaxsligiga gumon yo’q!
Ha, mening chaqmoqdek chaqnab o’tgan shu g’alvali umrim o’z xato va kamchiliklari — gunohu-savoblari, savolu-javoblari, quvonchu- saroblari bilan ko’plar uchun achchiq  saboq va yaxshigina dars bo’lishi mumkin.
Mening umrim yo’llaridagi bu shodlik va alamlarim, quvonch va g’amlarim, chekkan dardu-sitamlarim hali uzoq yillar ne-ne do’stu-g’animlarim uchun mubohasa va bahs  mavzuiga aylanishi tabiiy.
Rostdan ham men balkim Muhammadjon aka aytganlaridek, tarixiy shaxs emasdirman.
Lekin mening rafiqu-raqiblarim istaydimi yo yo’q, bundan qat`iy nazar, o’z xato va kamchiliklarim bilan men baribir shaxs ekanligim, hayotda o’z o’rnim borligi,  bu endi bor gap!
…Muhojirlikka yuz tutib, xorij ellar sari yo’l olarkanman, dunyo kezib, ko’ngil yozib bir aylanib kelaman deb o’ylagan edim. Bu qarorim bilan Sizni ranjitib qo’yishdan qo’rqib, hatto maqsadimni ham aytmay, Sizga bildirmay ketvorgan edim.
Eshitib: “Yana yoshlik qilibdi-da, u odamlarga, jo’shqin davralarga o’rgangan yigit edi, Vatansiz boshqalar yashashi mumkin, lekin Ismat yasholmaydi, ketib bekor  qilibdi”, deb rosa kuyganingizni aytishdi. Ketib xato qilganimni Siz O’zbekistondayoq anglagan bo’lsangiz, men nodon, mehr va muhabbat qurib, tamom bo’lgan bu  yurtlarga kelib angladim, akajon…
Endi xato qilsam, kuyadigan odamim ham qolmadi hisob. Yana qancha xato qilar ekanman, akajon!?
Meni xatolardan ogoh etib turuvchi Sizdan boshqa yana kimim qoldi bu yorug’ dunyoda, aka!?
Sizning beg’ubor hayotingiz, betakror ijodingiz biz g’ofil bandalar uchun bebaho bir hayot maktabi ekanini, vo darig’, Siz bizlarni tark etgandan keyingina   angladik, aka!
* * *
Muhammadjon aka ba’zan ishdan keyin menga telefon qilib mashinangiz bilan keling bir joyga boramiz deb aytardilar. Borsam, biror joyda o’tirish va yo ziyofat  bo’lardi. O’sha davra eng avj pallaga chiqqan payt u kishi ba’zan hammani to’xtatib, o’zlariga jalb qilib: “So’z Ismat Xushevga!” deb menga navbat olib  berardilar-da, endi so’z boshlasam, “Ismatjon, iltimos, she’r o’qing, Abdulla akaning o’sha she’rini o’qing” deb qolardilar…
Hatto sarxush holda ham u kishi birovni hech qachon senlamas, hamisha odob bilan momila qilardilar.
“Abdulla akaning o’sha” she’rining esa tarixi bor edi…
Bir gal yaxshi ko’rgan qizimni olib, tavakkal qilib Abdulla akaning “Detskiy mir”dagi “dom”iga bordik.
Men Abdulla akaning uyida emin erkin edim. Men ko’ngil qo’ygan qo’shiqchi qiz haqida ustozga oldin aytganimda: “Biror kun olib kel uyga” deb aytgan edilar.
Biz borganda Abdulla aka nimadandir asabiylashib turgan ekan. Bizni ko’rib, quvonib ketdi.
Hanifa opa (yangam) uyda birov bo’lsa, shoirga, uning istaklariga qarshi borolmasdi. Shoir esa ilhom kelishi uchun bir oz sarxush bo’lishni istardi. Boz ustiga biz  unikiga doim nimanidir ko’tarib borardik…
Xullas o’sha kuni Abdulla aka bizni ro’parasiga o’tirg’izib qo’yib (xuddi sohibjamol ayolni oldiga o’tirg’izib rasm chizayotgan musavvirday) uzoq termulish va  kuzatuvdan so’ng  bir she’r bitgan edi.
Mana o’ttiz besh yildirki bu she’r hanuz matbuotda e’lon qilinmagan. Ehtimol Abdulla akaning o’zi ham shunday ulug’ she’ri borligini bilmas.
She’r (qizning nomi bitilgan muvashshah) shunday boshlanadi:
Za’faron ul misli yaproq sen kabi gul oldida,
Ayni xor bir gul erurkim zor u sunbul oldida.
Men malohat ham husnda yakka deb bildim sani,
Iltijo qilgay yigit ham qolsa uch yo’l oldida…
Rostin aytay dil ishonchin so’yladi Ismat manga,
Aylagil ozroq karakim ul kabi qul oldida.
Men har gal shu she’rni o’qiganimda Muhammadjon aka maza qilib eshitishni, o’ziga juda yoqqan satrlarga navbat kelganida “Voh!”, “Voh!” deb hayratlanishni yoqtirar  edilar.
U kishi ayniqsa:
Baxsh etib erdim muvashshah, otashin dildan va lek,
Ahmar-u otash o’zing-ku kulmagan kul oldida…
degan satrlarni o’qiganimda “dod” deb yuborar va “Oripov baribir buyuk shoir!” deb zavqlanar va chin dildan hayratlanar edilar…
Muhammadjon Rahmonovning:
Hayratimning tili bo’lsaydi agar,
Bo’g’zimga tiqilgan hayajonimni
Qutulardim aytib bir yo’la,
Qiynamasdim buncha jonimni…
Degan she’rlarini har gal eslaganimda u kishining Abdulla aka ijodiga bo’lgan o’sha hayrati, o’sha zavqlanishi qayta va qayta yodimga tushaveradi…
Bulardan tashqari men Muhammadjon akaning “Gung monologi” nomli she’rini ham yod olgan va bu she’r “Studentlar shaharchasi”ning yotoqxonalarida eng ko’p  o’qiladigan she’rga aylanib qolgan edi…
Ishonmassan bu gapga do’stim,
Gunglarda ham zabon bo’ladi.
Tilim mening shu ikki qo’lim
Ular yig’lar, ular kuladi…
O’xshamaysan yomon odamga,
Yaqinroq kel tishlab olmayman,
Sig’mayapman jumla olamga
Bilasanmi — sevib qolganman…
Mana bunday uning lablari
Mana bunday uning yuzlari
Mana bunday qo’llari…
Bugun ham O’zbekistondan olis bir mamlakatda ba’zan she’r o’qigim keladi.
Muhammadjon akaning o’sha hayqiriqlari, o’sha zavqlanish va o’sha hayratlanishlarini eshitgim keladi, qo’msayman, sog’inaman…
Endi men jo’shib she’r o’qisam menga havas qiladigan, “Oripov baribir buyuk” deb meni quchoqlab, bag’riga bosadigan odam yo’qligini o’ylasam, hayot ko’zimga tor  bo’lib ko’rinadi, yashagim ham kelmay qoladi ba’zan…
Muhammadjon aka ana shunaqangi qalbi daryo, bag’ri keng, hasratli va hayratli shoir edi.
…Muhammadjon akaning kutilmaganda vafot etganlarini eshitib, u kishining eng yaqin do’stlari Baxtiyor Abdullaev bilan gaplashish uchun yana Kitobga telefon  qildim.
Biz Muhammadjon aka bilan har gal Kitobga borganimizda Baxtiyor aka doim biz bilan birga bo’lardi. Asl kasbi vrach bo’lgan bu shoirtabiat yigit adabiyotni  teran tushunar, o’zi ham she’rlar yozar va xususan, Muhammad Rahmon ijodining ashaddiy va jonkuyar muxlisi edi:
– Umidjonning o’limidan keyin Muhammadjon “saxar” bo’lib qolgan ekan, juda ozib ketgandi. Ishxonasidan “byulleten”ga chiqib, Lunacharskiydagi birinchi hukumat  kasalxonasida davolanayotgan edi. Kutilmaganda ayrilib qoldik…
Muhammadjon aka hali o’lmasliklari kerak edi. U kishi kamida yana yigirma yo o’ttiz yil yashaydi deb o’ylardim.
Lekin o’lim haq ekan, u o’ziga kerakli insonlarni bizdan so’rab o’tirmay safimizdan sug’urib olib ketaverar ekan.
Bolalar uyida o’sib ulg’aygan, “Yakshanbalar aslida bolalarning kunidir!” deb hayqirib she’rlar yozgan, yetim go’dakligida o’zi ko’rmagan mehru-muhabbatni  farzandlariga berishni orzu qilgan va har yakshanba kuni bolalariga bu hayot “podsholigini” sovg’a qilib kelgan Muhammadjon aka, ne tongki, 31 yanvar` — yakshanba  kuni vafot etibdilar…
Nega buncha erta bizni tashlab ketdingiz, akajon!?
Nega aynan yakshanbada vafot etdingiz, aka?
Bu bilan biz g’ofil bandalarga nima demoqchi bo’ldingiz?
Bolalaringizdan Siz ham o’z mehringizni darig’ tutmang, har yakshanba ularni bir kunga bo’lsa-da, podsholikka ko’taring, deb biz mehrsiz kattalarga yana bir bor  aytmoqchi va bizni takror ogohlantirmoqchi bo’ldingizmi, akajon!?
Muhammadjon akaning butun ongli hayoti biz do’stlari va shogirdlari uchun katta saboq va achchiq bir dars ekanini u kishining o’limidan keyingina anglab yetdim.
U kishining yuragimda armon bo’lib qolgan diydori meni hali yana uzoq yillar qiynasa kerak…
Муҳаммад Раҳмон шеър ўқимоқда
Суратда: Муҳаммад Раҳмон шеър ўқимоқда. Студент Исмат Хушев ( чапдан биринчи), ёзувчи Эркин Аъзам (иккинчи) ва шоир Муҳаммад Раҳмон (тўртинчи) “Вуз городок”да талабалар билан учрашувда.
(Исмат Хушевнинг шахсий альбомидан олинган бу сурат матбуотда биринчи маротаба эълон қилинмоқда)
222
 
Суратда: Ёзувчилар Мирзапўлат Тошпўлатов, Муҳаммаджон Раҳмонов, Насриддин Муҳаммад, Ҳаким Сатторов, Икром Отамурод ва Амирқул Карим
“Дунё ўзбеклари” учун махсус

Ўхшаш мақолалар:

  1. Исмат Хушев: Ўзбек ирригаторларининг отаси – 80 ёшда!
  2. Отиб ташланган Андижон… (Русчадан Исмат Хушевнинг эркин таржимаси) 1-қисм
  3. Отиб ташланган Андижон… (Русчадан Исмат Хушевнинг эркин таржимаси) 2-қисм
  4. Отиб ташланган Андижон… (Русчадан Исмат Хушевнинг эркин таржимаси) 3-қисм
  5. Таниқли ўзбек ёзувчиси Баҳодир Муродали вафот этди…
  6. Ёзувчи Жаҳонгир Холмирзаев оламдан ўтди. (1974 – 2016 йил…)
  7. Исмат Хушев: Жиззах – Исёнкор облисполком раиси вафот этди… (Ёднома)
  8. Ўзбекистон халқ шоираси Ҳалима Худойбердиевага таъзия…
  9. Исмат Хушев: Шоҳга яқин бўлиш – қиличнинг домига яқин туриш демакдир! (2)
  10. Исмат Хушев билан юзма юз 25 февраль 2019 йил Канада
  11. Исмат Хушев: Икки умр ораси (Одил Ёқубов ёди)
  12. Исмат Хушев: Рустам Шоғуломовнинг ўлими – парвоз ва инқироз…
МАҚОЛАНИ ДЎСТЛАР БИЛАН БАҲАМЛАШИНГ

Шарҳ қолдириш

Фақат 500 белгигача рухсат этилади. Мақола ёки хабарларни МАҚОЛА ВА ФОТОСУРАТЛАР ЖЎНАТИШ ёки Биз билан алоқа шакли орқали жўнатинг.

Click here to cancel reply.

 characters available

    ЕР ЮЗИ БЎЙЛАБ ТАШРИФЛАР

    Количество уникальных посетителей
    Flag Counter

    Энг кўп ўқилганлар

    • Исмат Хушев – Самарқанд: Бир тарихий учрашувдан туғилган таассуротларим…  - 87477 марта ўқилган
    • Муҳаммад Исмоил: Мен шоирман, истасангиз шу…  - 36065 марта ўқилган
    • Президентнинг Давлат маслаҳатчиси, ёзувчи Хайриддин Султоновга  - 35017 марта ўқилган
    • Последние слова Стива Джобса на смертном одре  - 34971 марта ўқилган
    • Турсунхон Худойберганов Президентнинг Давлат маслаҳатчиси этиб тайинланди  - 34694 марта ўқилган
    • МХХ ходими гувоҳлигида қабул қилиб олинган олтин динорнинг аянчли тақдири…  - 34657 марта ўқилган
    • Исмат Хушев: Президент ЎзТВ раисини нега ишдан олди?  - 34636 марта ўқилган
    • “МХХ раиси Рустам Иноятовнинг сиёсий портрети”га келган изоҳлар…  - 34542 марта ўқилган
    • Исмат Хушев: Ҳукмдорга таслим бўлмаган ўзбек олигархи… (2-якуний қисм)  - 34519 марта ўқилган
    • Raw: Tourists Brave Glass-Bottom Bridge – China’s first glass-bottomed suspension bridge  - 34457 марта ўқилган
    • 10 счастливых стран мира и 5 стран с самым высоким уровнем жизни  - 34418 марта ўқилган
    • ЎЗБЕКИСТОН ХАЛҚ ШОИРИ ШУКРУЛЛО ТАВАЛЛУД ТОПГАН КУННИНГ 95 ЙИЛЛИГИГА  - 34395 марта ўқилган
    • Tiger Shark Ballet with Vincent Canabal  - 34393 марта ўқилган
    • Миллиардер без миллиарда: Чак Фини – удивительный человек.  - 34342 марта ўқилган
    • Ўзбекистон Президенти, Бош вазир, Бош прокурор ва Қашқадарё вилоят ҳокимига  - 34336 марта ўқилган
    • Юсуф Жума. Ўзбекистон Президентига  очиқ хат….  - 34332 марта ўқилган
    • Исмат Хушев: Интернет – адоват майдони эмас! (Анвар Назировга жавоб ўрнида)  - 34236 марта ўқилган
    • Улуғбек Бакиров: Сўздан яралган ҳаёт (Лола Ҳотамова билан суҳбат) 3-қисм  - 34188 марта ўқилган
    • “Дунё ўзбеклари”нинг садоқатли ва меҳр-муҳаббатли ўқувчиларига  - 34184 марта ўқилган
    • Исчезнувший самолёт приземлился через 37 лет (Видео)  - 34155 марта ўқилган
    • Эксперимент с чемоданом – В мире удивительного…  - 34093 марта ўқилган
    • Бош прокурор И.Б.Абдуллаев, Ички Ишлар вазири А.А.Аҳмадбоевларга  - 34045 марта ўқилган
    • Исмат Хушевга бағишланган шеърларнинг ёзилиш тарихи ҳақида… (Видео)  - 33930 марта ўқилган
    • Отиб ташланган Андижон… (Русчадан Исмат Хушевнинг эркин таржимаси) 5-якуний қисм  - 33926 марта ўқилган
    • Исмат Хушев: Президент эркасининг саргузаштлари: ИМТИЁЗ ВА МАСЪУЛИЯТ (2-8)  - 33912 марта ўқилган
    • Ёлғонинг умри қисқа (“Озодлик” радиоси раҳбарига)  - 33859 марта ўқилган
    • Ҳамроқул Асқар: “Генераллар ўйини”даги Бек – Ғофур Раҳимов образи…  - 33803 марта ўқилган
    • Одил Ёқубовнинг издоши, Муҳаммад Алининг сафдоши, Исмат Хушевнинг устози  - 33803 марта ўқилган
    • Ўзбек ёзувчиси асарлари халқаро мукофотга тавсия этилди  - 33779 марта ўқилган
    • Исмат Хушев: Гулнора Каримова билан Филипп Киркоровга  - 33778 марта ўқилган
    • Навбаҳор Имомова – “Вашингтон чойхонаси” меҳмони…  - 33729 марта ўқилган
    • Бирлашган Миллатлар ташкилоти раисига ўзбек ойдинларидан мурожаат  - 33721 марта ўқилган
    • Ташпулат ЮЛДАШЕВ: С ЮБИЛЕЕМ, ДРУГ! (Предатель ли Сергей Ежков?)  - 33705 марта ўқилган
    • Исмат ХУШЕВ: “ЎЗ ГАЗИНИ РУСГА БЕРИБ, ТЕЗАК ЁҚҚАН ЎЗБЕГИМ!”  - 33704 марта ўқилган
    • МХХ раисининг биринчи ўринбосари ҳибсга олинди. Раис қачон қамалади?  - 33658 марта ўқилган
    • Бердиёр ЖУМАЕВ: ХУШВАҚТ МИСГАР БОБОМ ҚИССАСИ (Бешинчи, якуний қисм)  - 33653 марта ўқилган
    • Исмат Хушев: Мирсаидов билан танишув (Иккинчи китоб, 6-боб)  - 33615 марта ўқилган
    • Исмат Хушев: “Президент эркасининг саргузаштлари” Иккинчи китоб, биринчи боб  - 33612 марта ўқилган
    • Шогирд: Устоз “Ёшлар” телеканалига раҳбар бўлиб ютдими, ютқаздими?  - 33585 марта ўқилган
    • Туркияда кеча кутилмаган сиёсий воқеа рўй берди…  - 33583 марта ўқилган
    • “Дунё ўзбеклари” тақдим этади – “Юсуф Жума билан суҳбатлар” туркумидан (4-қисм)  - 33555 марта ўқилган
    • Эксперт: ИГИЛ может дойти до Средней Азии  - 33532 марта ўқилган
    • Жамоатни йиғлатган дуо ёхуд бир онанинг бошидан кечирганлари  - 33427 марта ўқилган
    • Исмат Хушев: Сайрга кетган йигит… (2) (Абдуманноп Пўлатнинг порлоқ хотирасига)  - 33411 марта ўқилган
    • “Уруш кўрмаган миллат ёки МХХ раисига ўринсиз маломат”га келган изоҳлар  - 33407 марта ўқилган
    • Бишкек: Телефон суҳбатини ким ëзиб олгани ўрганилмоқда  - 33386 марта ўқилган
    • Дадахон Ёқубов: Бу улуғ инсон дарё эди, уммон эди  - 33382 марта ўқилган
    • Фарғоналик аёл эрининг ўлимида “орган ходимларини” айблаяпти  - 33382 марта ўқилган
    • Самарқандда мединститут ўқитувчиси порахўрлик айби билан ҳибсга олдинди  - 33339 марта ўқилган
    • “Дунё ўзбеклари” тақдим этади – Ўзбекистон: ИШИД ва қўрқув фазоси  - 33319 марта ўқилган
    • Андижон: Муҳаммад Юсуфнинг Марҳаматдаги қабри ва уйига зиёрат…  - 33314 марта ўқилган
    • Президент Каримовдан кейин Ўзбекистонни нималар кутмоқда?  - 33304 марта ўқилган
    • Сиз севган шоирлар – Йўлдош Эшбек: Мен сени севаман, йиғлаётган қиз!  - 33257 марта ўқилган
    • Исмат Хушев: Шимолий вокзалдаги Темир йўл милицияси ҳибсхонасида (3-3)  - 33249 марта ўқилган
    • Уруш кўрмаган миллат ёки МХХ раисига ўринсиз маломат  - 33242 марта ўқилган
    • Dmitri Shostakovich – The Second Waltz  - 33240 марта ўқилган
    • Саратонни тумов каби даволаш йўлини топган ўзбек фармацевти  - 33224 марта ўқилган
    • Фокусник мирового масштаба. This may be the best Card Trick Ever….Fantastic!!  - 33213 марта ўқилган
    • Исмат Хушев: Тошкентдаги фоҳишалар резиденцияси (Иноятов ва Ҳайдаров жанги) -1  - 33209 марта ўқилган
    • Вы украли у нас мечту, господин президент! (Видео)  - 33198 марта ўқилган
    • “Америка овози” – “Дунё ўзбеклари” меҳмони: Одил Рўзалиев Торонтода (Видео)  - 33185 марта ўқилган
    • Первый российский автомобиль сделали 120 лет назад, но царь его не заметил  - 33157 марта ўқилган
    • Озод Тўраев: Ўзбек халқининг дин танлаш ҳуқуқи…  - 33152 марта ўқилган
    • Исмат Хушев: Сахаровга ўзбек халқи номидан эълон қилинган лаънат тафсилоти  - 33143 марта ўқилган
    • Исмат Хушев: Президент эркасининг саргузаштлари Ельцин билан учрашув (2-2)  - 33085 марта ўқилган
    • The 100 best photographs ever taken without photoshop  - 33081 марта ўқилган
    • Ўзбекистон Республикаси Олий раҳбариятига  - 33069 марта ўқилган
    • Исмат Хушев: Ислом Каримовнинг ҳокимиятга келиши (2-китоб, 5-боб)  - 33052 марта ўқилган
    • Исмат Хушев: Бош муҳаррирликка тайинланиш (2-китоб, 7-боб)  - 33026 марта ўқилган
    • Сенат раиси ўринбосари Содиқ Сафоевнинг инглиз тилидаги гўзал суҳбати  - 33019 марта ўқилган
    • Мурод Раҳмон: Азиз юртбошига (Шавкат Мирзиёевга қутлов)  - 32880 марта ўқилган
    • Таниқли ўзбек журналисти Дадахон Ёқубов: “Ассалому алайкум, баҳор!”  - 32879 марта ўқилган
    • Исмат Хушев “Озодлик”да: “Мирзиёевга қарши жуда катта кучлар турибди…”  - 32868 марта ўқилган
    • Исмат Хушев: Насриддин Муҳаммадиев бошқача эди… (“Ўтганлар ёди” туркумидан)  - 32860 марта ўқилган
    • Исмат Хушев: СНБда нима гаплар, жаноб Иноятов!  - 32822 марта ўқилган
    • Сурхон ёшлари: Қўноқлигу собитлик вақт ҳукмида (Иқбол Мирзо билан суҳбат)  - 32822 марта ўқилган
    • Исмат Хушев: Президент эркасининг саргузаштлари Академик Сахаров (2-4)  - 32796 марта ўқилган
    • Мама, она и в Африке Мама! Желаем вам приятного просмотра (32 фото)  - 32761 марта ўқилган
    • Тошпўлат Йўлдошев: Диний экстремизм таҳдиди борми?  - 32758 марта ўқилган
    • Фарғонада ука ўз акасини чавақлаб, Шаҳрихонсойга улоқтирганликда гумонланмоқда  - 32756 марта ўқилган
    • Файласуф Маҳмуд Йўлдошев марҳум шоир Шукур Содиқ ва унинг ибратли ижоди ҳақида  - 32742 марта ўқилган
    • Исмат Хушев: Президент эркасининг саргузаштлари Ислом ака билан танишув (2-3)  - 32722 марта ўқилган
    • Узбекская литература и культура понесли тяжелую утрату…  - 32699 марта ўқилган
    • Амирқул Карим: Шоир дўстим Мухтор Комил ҳақида сўз… (“Ўтганлар ёди”)  - 32638 марта ўқилган
    • Сколько стоит политическое убежище в Незалежной…  - 32624 марта ўқилган
    • Ўш шаҳар милициясининг асосчиси ва биринчи бошлиғи  - 32622 марта ўқилган
    • Чинозлик Аҳмадбой молиявий пирамида ташкил этганликда айбланмоқда (1)  - 32619 марта ўқилган
    • Сенат раиси ўринбосари Содиқ Сафоевнинг инглиз тилидаги суҳбати  - 32597 марта ўқилган
    • Исмат Хушев: Президент эркасининг саргузаштлари Чироқчига поезд ваъда қилганим  - 32592 марта ўқилган
    • Исмат Хушев: Президент эркасининг саргузаштлари (2-китоб. Муқаддима)  - 32590 марта ўқилган
    • Солнце, Луна и звезды: лучшие астрономические фотографии года  - 32581 марта ўқилган
    • ЎзТВ намойиш этади: Фахш йўлига кирган қиз билан сухбат…  - 32565 марта ўқилган
    • Қудратхўжаевнинг қалб дафтари (“Уч илдиз”)  - 32555 марта ўқилган
    • “Озодлик”да Самарқандлик миллионер аёл Шоира Хасанованинг “Озод Назар”и…  - 32536 марта ўқилган
    • Исмат Хушев: Рустам Азимовдан кейин навбат Элёр Ғаниевгами?  - 32533 марта ўқилган
    • Ўзбекистон халқ депутати, таниқли журналист Дадахон Ёқубовдан янги йил табриги  - 32526 марта ўқилган
    • «Буритошу не стыдно под узбекским флагом “не замечать” вороватых коллег?”  - 32518 марта ўқилган
    • Усман Хакназаров: Кто лидер по вывозу капитала из Узбекистана?  - 32517 марта ўқилган
    • Улуғбек Бакиров: Сўздан яралган ҳаёт (Лола Ҳотамова билан суҳбат) 2-қисм  - 32516 марта ўқилган
    • Чинозлик Аҳмадбой ҳақида: Баланд учган бургутнинг овчиси ҳам кўп бўлади… (2)  - 32509 марта ўқилган
    • Дилмурод Жумабоев: Ислом Каримов даврига баҳони замон беради, Юсупов эмас  - 32497 марта ўқилган
    • Брюссель аэропорти ва метросида портлашлар, қурбонлар сони ортмоқда  - 32491 марта ўқилган
    • Шуҳрат Тошпўлатов – Ўзбекистон МХХ раисининг ўринбосари этиб тайинланди…  - 32473 марта ўқилган
    • Исмат Хушев: Рустам Азимовдан кейин навбат Элёр Ғаниевгами?  - 32471 марта ўқилган
    • Ай да сказки! Потрясающие иллюстрации Татьяны Дорониной  - 32467 марта ўқилган
    • Бугун таниқли ўзбек журналисти Одил Рўзалиев туғилган кун!  - 32466 марта ўқилган
    • Лазиз Тангриев – Ўзбекистон Матбуот ва Ахбарот агентлиги Бош директори!  - 32458 марта ўқилган
    • Сиз севган санъаткорлар – Султонпошша Удаева: Оқ илон, оппоқ илон…  - 32431 марта ўқилган
    • “Ўзбекистон – Ватаним маним” кўрик танловига: Яшариб бораётган Андижон! (2)  - 32424 марта ўқилган
    • Фарғона: Президент топшириғи асосида уй-жойлар берилди…  - 32422 марта ўқилган
    • “Дунё ўзбеклари” тақдим этади: Ал-Шабабга Трамп баёноти қўл келди  - 32413 марта ўқилган
    • Бош прокуратура: Гулнора Каримова қамоқда…  - 32407 марта ўқилган
    • “Портлашлар Эрдўғон партияси июндаги сайловда ютқазганидан сўнг бошланди”  - 32400 марта ўқилган
    • Акмал Саидовга: Нимани кутаяпсиз? Президентнинг “мастер класс” ўтишиними?  - 32395 марта ўқилган
    • Тоғай МУРОД: КУНДАЛИК ДАФТАРДАН (“ЁДНОМА”)  - 32374 марта ўқилган
    • Ўз оиламни ҳалол боқай деб четга кетган муҳожирлар Ватан хоиними?  - 32367 марта ўқилган
    • Рус тилида гаплашадиган ўзбек ҳамюртларимиз ҳақида…  - 32352 марта ўқилган
    • Гафур Рахимов первым начал бороться с коварной принцессой…  - 32323 марта ўқилган
    • Якшанбада кўл бўйига қилдик сайр, Уй жой, рўзғор ташвишлари, сенга хайр…  - 32301 марта ўқилган
    • “Тошкентда кўрилаëтган хавфсизлик чоралари “Озодлик”нинг “Қурултой”ида  - 32280 марта ўқилган
    • Исмат Хушев: Етмиш ёшлик самимият (Журналист Анвар Усмоновга табрик ўрнида)  - 32276 марта ўқилган
    • Ҳамроқул Асқар: Авлиё бўлиш осонми ёки дин ниқобидаги фирибгарлик  - 32275 марта ўқилган
    • Анвар қори Турсунов: Менга туҳмат қилишмасин, соатим олтиндан эмас!  - 32261 марта ўқилган
    • Исмат Хушев: Шавкат Мирзиёевнинг сиёсий портретига шарҳ (1-қисм)  - 32257 марта ўқилган
    • Исмат Хушев: “Президент эркасининг саргўзаштлари” (2-китоб. Сўзбоши: М.Сатторов)  - 32238 марта ўқилган
    • Суҳайлий: Шеърларимни ғаламис кимсалар ўқиб, эътироз билдиришибди…  - 32232 марта ўқилган
    • Президентга шеър ёзиб, балоларга қолдим мен – Ҳаммадан узр сўраб, Суҳайлий…  - 32218 марта ўқилган
    • Таниқли ўзбек журналисти Дилмурод Жумабоев бугун туғилган кун. Табриклаймиз!  - 32206 марта ўқилган
    • Ҳамроқул АСҚАР: АБДУМЎМИН ЎТБОСАРОВ ЁДИ  - 32195 марта ўқилган
    • Ўзбекистон Бош прокурори Бахтиёр Абдуллаев Президент сиёсатига қаршими?  - 32180 марта ўқилган
    • Случай в очень счастливой семье | Квартал (Видео)  - 32157 марта ўқилган
    • Улуғбек Бакиров: Сўздан яралган ҳаёт (Лола Ҳотамова билан суҳбат) 1-қисм  - 32151 марта ўқилган
    • Буюк ўзбек шоири Абдулла Орипов вафот этганига бугун роппа роса тўққиз ой бўлди…  - 32114 марта ўқилган
    • 23 йил тақиқланган Шерали Жўраев миллий телеканалда чиқди (ВИДЕО)  - 32073 марта ўқилган
    • Ислом Каримовнинг ўлими МХХ учун қимматга тушди…  - 32070 марта ўқилган
    • Ўзбек журналисти Ватан байроғи кўтарилган АҚШдаги гей-парад ҳақида  - 32065 марта ўқилган
    • Исмат ХУШЕВ: ШОҲ БИЛАН ШАЙХ ТЎҚНАШУВИ ҚАНДАЙ ЮЗ БЕРГАН ЭДИ? (1-қисм)  - 32047 марта ўқилган
    • Ўзбекистон Президенти сўлим водийнинг дилбар Наманганига ташриф буюрди  - 32039 марта ўқилган
    • Отабек Тошев: Президент ўзбек халқининг эртанги кунга ишончини тиклади!  - 32036 марта ўқилган
    • Шавкат Мирзиëев: “Милицияни ўғри қилган ўзимиз”  - 32031 марта ўқилган
    • Насриддин билан яккабоғлик қудамнинг келин олиш базмида бирга эдик…  - 32027 марта ўқилган
    • Комилжон Отаниёзов таваллудининг 100 йиллигига (1-мақола)  - 32019 марта ўқилган
    • Холида: Мамаекуб ака неча йилдан бери Лангарим деб куюб енасиз…  - 32019 марта ўқилган
    • Президент Мирзиёевга Ўзбекистон кўзи ожизлар жамияти аъзоларидан  - 32008 марта ўқилган
    • Шерали Жўраев оиласида: Йилнинг энг шов-шувли никоҳ кечаси!  - 32008 марта ўқилган
    • ЎЗБЕК ХАЛҚИНИНГ БОШ ВАЗИР БЎЛГАН ТОЖИК КУЁВИ  - 32007 марта ўқилган
    • Президентга хориждаги ўзбек мухолифати ҳақида ҳуқуқ фаолларидан мактуб  - 32006 марта ўқилган
    • Сегодня День рождения Генерального секретаря МОПЧ М.Захидова. Поздравляем!  - 31987 марта ўқилган
    • ЎЗБЕКИСТОН ТЕЛЕВИДЕНИЯСИ ДИКТОРЛАРИГА “ОЧИҚ ХАТ”…  - 31974 марта ўқилган
    • Саид Абдулазиз Юсупов: Террорчининг миллати бор!  - 31960 марта ўқилган
    • ҚУТЛУҒ, МУБОРАК БЎЛСИН АЙЁМ, ШАҲАНШОҲИМИЗ!     - 31959 марта ўқилган
    • Жаҳонгир Исмоилов: Бу такрорда илоҳийлик бор…  - 31957 марта ўқилган
    • Кичик Ислом Каримов ўзбек прокуратурасини айблади (ВИДЕО)  - 31954 марта ўқилган
    • Президентни ҳақоратлаш жиноят эканини наҳотки судья билмаса?  - 31949 марта ўқилган
    • Никто не ожидал от него такого выступления  - 31940 марта ўқилган
    • Қодиржон Ботировнинг уйи Бакиевга берилганидан маҳкамага шикоят қилинди…  - 31926 марта ўқилган
    • Якшанба – дам олиш куни: Козим Қаюмов – Атиргуллар очди чирой – Чархпалак…  - 31924 марта ўқилган
    • Юсуф Жума. Кўзингизни очинг, жаноб Президент, имконни бой бераяпсиз…  - 31919 марта ўқилган
    • Ғафур Раҳимов Мирзиëев шарофати билан Ўзбекистонга қайтади  - 31917 марта ўқилган
    • Бетавфиқ раҳбарни сўкканим учун, Уч йил ётар бўлсам ётганим бўлсин…  - 31908 марта ўқилган
    • Мираброр Усмоновни “Дўстлик” ордени билан мукофотлаш тўғрисида  - 31907 марта ўқилган
    • Президент ва Бош вазирга: Уйбузар ҳоким ишдан кетди, зарарни ким тўлайди?!  - 31907 марта ўқилган
    • Бошловчи Қуддус Аъзамга: Мен Сиз ва Сизга ўхшаш маддоҳлардан жирканаман…  - 31904 марта ўқилган
    • Муҳаммад ИСМОИЛ: МИРЗИЁЕВГА ИШОНСА БЎЛАДИМИ? (2-мақола)  - 31880 марта ўқилган
    • МХХ раиси яхши одам бўлса, менга Россия ўрмонларида пишириб қўйибдими?  - 31858 марта ўқилган
    • Биринчи қадам ҳамиша оғир, аммо миллатнинг қаддини барибир тиклашимиз керак!  - 31847 марта ўқилган
    • ИШИДга қўшилган тожик полковнигининг янги суратлари тарқалди  - 31846 марта ўқилган
    • Исмат Хушев “Озодлик”да: “Мирзиёевга қарши жуда катта кучлар турибди…”  - 31832 марта ўқилган
    • Исмат Хушев: ББС ўзбек хизматининг расмий вакили Тошкентга келди  - 31831 марта ўқилган
    • Хуршид Даврон: ШАФОАТ РАҲМАТУЛЛО ТЕРМИЗИЙГА БАҒИШЛОВ (“ЁДНОМА”)  - 31831 марта ўқилган
    • Қашқадарёлик шифокорлар ўлмаган чақалоқни “ўлди”га чиқаришди…  - 31828 марта ўқилган
    • Президент Мирзиёевга: Исмат Хушевни Ўзбекистонга қайтариш керак!  - 31822 марта ўқилган
    • Абдулла Орипов: Афсус, энг чиройли гулнинг ҳам бир кун, Сўлиб, оёқ ости бўлмоқлиги бор  - 31816 марта ўқилган
    • В Швейцарии все будут получать 2 250 евро в месяц. Даже не работая  - 31811 марта ўқилган
    • Исмат Хушев: Шавкат Мирзиёевнинг сиёсий портретига шарҳ (2-қисм)  - 31810 марта ўқилган
    • Мирзиёев ЎзТВ раҳбарига: ‘Озодбекка мешать қилма!‘  - 31807 марта ўқилган
    • Сиз севган санъаткорлар – Ботир Қодиров: Йиғлайсанму  - 31802 марта ўқилган
    • Сиз севган санъаткор – Умида Мирҳамидова: Оқ атиргуллар…  - 31781 марта ўқилган
    • Одамларнинг ювиниш учун оддий ҳаммоми йўқ, лекин данғиллама тўй қилгиси келади…  - 31777 марта ўқилган
    • Оддий фукаронинг мухбирларга хати ва унга “Дунё ўзбеклари” муносабати  - 31776 марта ўқилган
    • Профессор Гого Ҳидоятов: Турон тарихи. Кириш 1-қисм “Ўтганлар ёди” туркумидан  - 31773 марта ўқилган
    • Президентга: Уюшмани отбозорга айлантирган Муҳаммад Али кимнинг эркаси?  - 31773 марта ўқилган
    • Талант АЛЕКСАНДЕРОВ: СЎНГГИ МАНЗИЛДАН РЕПОРТАЖ…  - 31772 марта ўқилган
    • Қаландар Қарноқий тимсолида Қарноқ қишлоғига сафар тарихи  - 31770 марта ўқилган
    • Исмат Хушев: Тошкент шаҳар милицияси (ГУВД) ҳибсхонасида (3-китоб, 4-боб)  - 31764 марта ўқилган
    • “Дунё узбеклари” представляет: “Ху из мистер Сафаев?”  - 31753 марта ўқилган
    • Ҳоким ўринбосари, kun.uz мухбиридан қўлингни торт!!!  - 31748 марта ўқилган
    • Бугун таниқли ўзбек журналисти Нусрат Раҳмат туғилган кун. Табриклаймиз!  - 31747 марта ўқилган
    • ЎзТВ режим хизмати раҳбари, СНБ ходими А.Шодмоновга бағишлов  - 31742 марта ўқилган
    • Гафур Рахимов не смог приехать на похороны брата в Узбекистан  - 31742 марта ўқилган
    • Олтин девор. Ўзбек спектакли – Ғани Аъзамов (“Ўтганлар ёди” туркумидан)  - 31737 марта ўқилган
    • Бердиёр ЖУМАЕВ: Қариндошлараро никоҳ – ирсий ва наслий чоҳ  - 31737 марта ўқилган
    • Миллий мафкурани қайта кўриб чиқиш вақти келмади…ми? – “Кун.ўз”  - 31736 марта ўқилган
    • Открытое письмо Министру Внутренних Дел РУ генерал-лейтенанту А.А. Ахмедбаеву  - 31730 марта ўқилган
    • Ўктам Исматов Президентга: Судларнинг аҳволи Сиз айтгандан ҳам бадтар экан…  - 31728 марта ўқилган
    • Исмат Хушев “Озодлик”да Самандар Қўқоновнинг қамалиш тарихи ҳақида  - 31720 марта ўқилган
    • Лола Хатамова объявилась в публичном пространстве. Долго ждали этого дня…  - 31720 марта ўқилган
    • Ҳамроқул Асқар: Шукур Содиқнинг “Ҳурлик салтанати” китобига чизгилар  - 31715 марта ўқилган
    • Фароғат Камолова Жиззах туманидаги Мўлканлик қишлоғида туғилган…  - 31710 марта ўқилган
    • АБДУЛЛА ОРИПОВ – ДАҲО!!! (Биринчи мақола)  - 31707 марта ўқилган
    • Таниқли жамоат арбоби Насриддин Муҳаммадиев вафот этди…  - 31690 марта ўқилган
    • Омон Матжон: Евтушенко Ўзбекистонга бегона эмасди  - 31690 марта ўқилган
    • Талантли ўзбек шоири Амир Худойберди – меҳмонимиз…  - 31687 марта ўқилган
    • Хуршид Даврон: “Давлат маслаҳатчиси мақомидаги ўзбек Берияси…”  - 31687 марта ўқилган
    • Гулбаҳор Саид Ғани: Ватан битта, дунёнинг бошқа ҳеч қаерида Ўзбекистон йўқ!  - 31683 марта ўқилган
    • Шавкат Мирзиёев прокурорларни “энг катта ўғрилар” деб атади  - 31683 марта ўқилган
    • МХХга қарши уларнинг қинғир ишларини ошкор қилиш орқали курашиш керак  - 31682 марта ўқилган
    • Маҳмуд Ражаб: Ижодида чиқити йўқ шоир (“Ўтганлар ёди” туркумидан)  - 31682 марта ўқилган
    • Мирёқуб Қобилов: Динда мажбурлаш йўқ Муҳокама учун мавзу (Биринчи мақола)  - 31673 марта ўқилган
    • Дониер Турсунов: Мы то знаем кто такой Сафаев…  - 31673 марта ўқилган
    • Имрӯз шоҳи анҷумани дилбарон якест, Дилбар агар ҳазор бувад, дилбар он якест (Ҳофиз)  - 31668 марта ўқилган
    • Гулноз Мўминова: Севган кишим Мени пайқасин, десанг, Оёғига ўралашма…  - 31650 марта ўқилган
    • Туркманистонда полиция билан оммавий муштлашув  - 31650 марта ўқилган
    • Абдиҳамид Парда ижодидан: ЎЗБЕК ГАМЛЕТИ ҲАҚИДА (Шукур Холмирзаев ёди)  - 31647 марта ўқилган
    • Жаҳонгир Исмоилов: “Сенга инсоф берсин, учинчи одам!”  - 31646 марта ўқилган
    • Анвар Каримов: Вот теперь пора…, настал переломный момент для Узбекской оппозиции  - 31629 марта ўқилган
    • Муҳаммад Солиҳнинг ББСдаги чиқиши хусусида  - 31625 марта ўқилган
    • ЕХҲТ раиси: Ўзбекистон инсон ҳуқуқлари вазиятини яхшилаш йўлига ўтиши лозим  - 31624 марта ўқилган
    • АҚШнинг Ўзбекистондаги элчиси Памела Спратлен билан юзма-юз мулоқот  - 31622 марта ўқилган
    • Я, БАРОН, КОТОРОГО НАЗЫВАЮТ СФИНКС…  - 31616 марта ўқилган
    • Муҳаммадёқуб Ҳамроев: Самандар аканинг яқинларига табрикларимиз…  - 31616 марта ўқилган
    • Эврил Турон: Қора дўлана (роман) (Ўнинчи – якуний қисм)  - 31614 марта ўқилган
    • Исмат Хушев: Буюк фарзандини унутган дорилфунун…  - 31606 марта ўқилган
    • BBC Путиннинг “хуфя бойлиги” ҳақида ҳужжатли фильм намойиш қилди  - 31603 марта ўқилган
    • Фарғонада Эркин Воҳидовнинг 80 йиллиги тантаналари бўлиб ўтмоқда  - 31600 марта ўқилган
    • Журналист Исмат Хушев номига келаётган ҳасрат ва хатлардан сатрлар… (2)  - 31593 марта ўқилган
    • Ф.Гюлен: «Мы, должны критически пересмотреть наше понимание ислама»  - 31587 марта ўқилган
    • Мирзиëев туғилган кунида янги қароргоҳга кўчиб ўтди (“Озодлик” радиоси видеоси)  - 31582 марта ўқилган
    • 22 июль куни Ғофур-Арслонбек Аҳмад ўғли Раҳимов 65 ёшга тўлади  - 31580 марта ўқилган
    • Одил Ёқубов хотираларидан Абдулазиз Маҳмудов архиви  - 31571 марта ўқилган
    • Дилмурод Жумабоев: АҚШ Ғофур Раҳимовни “наркобарон” деб хато қилди  - 31559 марта ўқилган
    • Қурултой: Қамалганларнинг яқинлари «тавқи лаънат»дан қутулдими?  - 31541 марта ўқилган



Интернетдаги RSS каналимизни ўқинг Твиттердаги саҳифамиз! Facebook орқали дўстлашамиз!



Мактуб ёзиш

ЖАҲОН ОММАВИЙ АХБОРОТ
ВОСИТАЛАРИ

"Ўзбекистон овози" газетаси
Прямой эфир ДОЖДЯ
СНОБ.РУ
ИНО TV
Colta.Ru
Украинская правда
Корреспондент.Нет
Русская служба ББС
ББС Ўзбек хизмати
Голос Америки
Америка овози
Озодлик
Uznews.Net
Фергананьюс.Ру
РосБалт -информационное агентство
Эхо Москвы
Радио Свобода
Ньюс.Ру
Московский Комсомолец
Литературная газета
Комсомольская правда
Новая газета
Союз независимых журналистов Центральной Азии
Центразия.Ру
NEWS-ASIA-Центральноазиатский информационный портал
Каспаров.Ру
Аргументы и факты
Однако
Китоб дунёси
Узметроном
Новое Время - The New Times
Альтернативная литература Узбекистана

Copyright © 2014 — ДУНЁ ЎЗБЕКЛАРИ. Барча ҳуқуқлар ҳимоя қилинган