Бердиёр ЖУМАЕВ: 200  МИЛЛИАРД  СЎМЛИК  САФСАТА… 

---

Ассалому алайкум, Исматбек! 

Соғ-омонмисиз? Ижодий жамоангиздаги дўстларимиз ҳам сиҳат-саломатмилар?

Исматбек! Сизнинг “Исмат Хушев билан юзма-юз” дастурингиз доирасида намойиш этилган “Каримовнинг номини айтиш таъқиқландими?” мавзусидаги кечаги кўрсатувингиз билан танишар эканман, ўзимнинг “Дунё ўзбеклари”да эълон этилган “200 миллиард сўмлик сафсата…” сарлавҳали мақолам ёдимга тушди. Шунингдек, унда айтилган қатор башоратлар тўғри чиққанлигигаям гувоҳ бўлдим.

Мазкур муносабат сабабли, ўша мақолани тағин сизларга тавсия тариқасида юбораяпман. Илтимос, у билан танишиб кўрсаларингиз, мабодо, лозим топсаларингиз, ундан фойдаланасизлар, деган умиддаман.

Сизларга ҳаётий, фаолиятий ҳамда ижодий муваффақиятлар тилаб, эҳтиром билан:

                                                                                    Бердиёр ЖУМАЕВ.

 

Бердиёр ЖУМАЕВ,

халқаро журналист.

 

200  МИЛЛИАРД  СЎМЛИК  САФСАТА… 

ёхуд Ўзбекистон инқирозининг назариётчиси ҳамда таназзулининг амалиётчиси Ислом Каримовнинг ўнлаб миллион нусха китоблари кимларга ва не учун керак?! 

Кутубхоналардан бирида тасодифан кўриб қолганим – Ўзбекистон Республикаси президенти ҳузуридаги давлат ва жамият қурилиши академияси ҳамда Ўзбекистоннинг янги тарихи маркази томонидан тайёрланиб, 2001 йили “Шарқ” нашриёт-матбаа ҳиссадорлик компанияси томонидан чоп этилган “Президент Ислом Каримов асарлари библиографияси” билан танишиб, Ўзбекистонни, деярли 20 йилдан буён хонавайрон айлаб келаётган “юртбоши”нинг нақадар “сермаҳсул ижодкор” эканлигидан лол қотдим.

Айни, расман айтганда, президент китобларининг “илмий тавсиф”ига “Тафаккурдаги уйғониш – Янгиланишлар назариясининг методологик асослари” сарлавҳаси остида дабдабали сўзбоши ёзган Нарзулла Жўраев, деганлари эса, бундан кейинги жумлаларда унинг томонидан келтирилган асоссиз даъволар нуқтаи назаридан олганда, маддоҳбозлик ва ялтоқсозликнинг “сарбаланд” чўққисига кўтарилганлигига амин бўлдим.

Н. Жўраев мазкур муқаддимасида Ўзбекистонда жамиятни тубдан янгилаш ва кўпқиррали ислоҳотлар концепциясини яратиш жиҳатидан Ислом Каримовни, ҳеч тап тортмай ёки уялмай-нетмай, Америка Қўшма Штатлари давлатчилигининг асосчиси ҳамда биринчи президенти Жорж Вашингтон, АҚШнинг демократ президентлари – Авраам Линкольн, Томас Жефферсон, Индонезиянинг ислоҳотчи президенти бўлган Аҳмад Сукарно билан ёнма-ён қўяди, яна уни, тарихда ижобий маънода юксак ва муносиб ўрин эгаллаганлиги боисидан, оламий қамровда тан олинган Шарль де Голль, Маҳатма Ганди, Жавоҳарлаъл Неру, Мустафо Камол Отатурк, Жамол Абдул Носир сингари буюк арбобларга тенглаштиради.

Ушбу “замонасоз” муаллиф, бундай ўта номаъқул ўхшатишлари билан шундай улуғ зотларнинг инсоният олдидаги улкан хизматларига қора кўланка ташлайди, ўз халқлари ва жаҳон жамоатчилигининг уларга нисбатан юксак ҳурмат-иззатини камситади.

Чунки Вашингтон, Линкольн, Жефферсон, Сукарно, Голль, Ганди, Неру, Отатурк ҳамда Носирнинг номлари халқаро миқёсда эъзозлар-у эҳтиромларга бурканган бўлса, Каримовнинг оти, тириклигидаёқ, вайронкор ва қотил ҳукмдор тариқасида лаънатлар-у қарғишларга чулғанаётганидан мутлақо кўз юмиш мумкин эмасдир.

Шунингдек, сўзбошида И. Каримовга ўзига хос ноёб истеъдод; фаол сиёсий интеллектуал салоҳият эгаси; фавқулодда феномен, дея ашаддий баландпарвоз, шу билан бир вақтда, ўта аҳмоқона баҳо берилиши ҳамда унинг етук ва баркамол таълимоти ўзбек миллий фани барча соҳаларини ривожлантиришда энг муҳим методологик асос бўлиб хизмат қилади, дея мутлақо ноўрин иддао ва бўҳтонона даъво этилиши Н. Жўраевнинг, ниҳоят даражада лаганбардор ҳамда хушомадгўй эканлигидан навбатдаги ишончли далолатдир.

Энди, “юртбоши” ножанобларининг бевосита “ижодий фаолияти”га тўхталсак: айни библиографияда батафсил равишда келтирилиши-ча, 1992-2000 йиллар мобайнида унинг 131 та ҳар хил номдаги китоблари ва рисолалари босилган, тўпламларда 188 та, матбуотда 160 та мақолалари эълон этилган.

Бошқачароқ айтадиган эсак, Каримов йилига 14,5 тадан, яъни, ойига биттадан ортиқроқ китоб “ёзиб чиқарган” ёки йилига 38 тадан, яъни ойига 3 тадан мақола “эълон қилган”.

Бундан келиб чиқадиган хулоса шу-ки: Ислом Каримов ана шу йиллар мобайнида, умуман бошқа ишлар билан шуғулланмасдан, нуқул “ижод” қилган. Гиннесс рекордлар китоби биринчи саҳифасининг энг бошидан жой олгулик бундай “мислсиз адабий натижа”га эса, тарихда ҳали-ҳануз ҳеч ким эришмагани ва эриша олмаслиги-да, шубҳасиз.

Агар И. Каримовнинг 9 йилда 131 та китоб нашр этгани, библиография босилганидан бериям орадан яна ўшанчадан кўп сана кечганлигини эътиборга олиб, мазкур даврда унинг, нисбатан анча кам, яъни айтайлик, 100 та “асари” чиққан, дея тахминласак ҳам, Каримовнинг жами китоблари ўртача 231 тага етади.

Шунингдек, шахсан ўзим аниқлай билганим – ўзбек ва рус тилларидаги ҳар қайсиси 12 жилдлик (Ўзбекистон телевидениесида оғиз кўпиртириб мақталганидек, 8000 саҳифалик) “танланган асарлари”ни айтмайсизми?!

Каримов учун “ижодкорликда”, айниқса 1998 йил жуда “баракали” кечибди, яъни, ўша санада И. Каримовнинг оз эмас-кўп эмас 23 та (ҳар ойда 2 тадан /!!!/) китоби босилибди. Ана сизга “самарали ижод”!

Энди, булардан воқиф бўлса, умр бўйиям арзирли биттагина китоб чиқаролмай нариги дунёга ўтиб кетган  ҳамда  уларнинг ортидан бораётган бечора-ю шўрида ўзбек шоирлари-ю ёзувчиларининг ўлганлари гўрида тик туриб, тириклариям савил жонларини топшириб қўймасинлар-да, ишқилиб…

Айни ўринда: “Хўш, Каримов китобларининг жами адади (тиражи) қанча, ўзи?” – деган ҳақли савол туғилади. Унинг барча “чиқарма”лари хусусидаги ахборотни менга, нафақат, вилоят, балки республика кутубхонасидаям топиб бериша олмагани боис, бунинг ўртача сонини ўзимиз аниқлашимизга тўғри келади.

Шундай экан, турфа саналарда босилган 3 та китобнинг жами нусхаларини қўшиб, чиққан натижани учга бўламиз: демак, 1999 йилда “Ўзбекистон ХХI асрга интилмоқда” – 100 мингта, 2000 йилда “Миллий истиқлол мафкураси – халқ эътиқоди ва буюк келажакка ишончдир” – 500 мингта, 2008 йилда “Юксак маънавият – енгилмас куч” – 50 мингта нашр этилган.

Уларнинг умумий сони – 650 мингни учга тақсимласак, 216666 нусхани ташкил этади. Буни кескин камайтириб, ҳар бир китоб ўртача 150 минг донадан босилган (қайта-қайта нашр қилинганлари истисно этилса-да), дея ҳисоблаган тақдиримиздаям, уни 231 га кўпайтирсак – 34 миллион 650 минг рақами келиб чиқади.

Ушбуни тағин озайтирган ҳолда, яхлитлаб, 34 миллион нусхага келтирсак, Ислом Каримовнинг жами китоблари Ўзбекистоннинг 30 миллион нафар аҳолисига – бешикдаги чақалоқларни қўшгандаям – 1 донадан тегиб, яна 4 миллионтаси ортиб қолар экан...

Битта президентнинг ўз мамлакати фуқароси сонидан-да анча бисёр нокерак китоб чиқариши, айнан: “Нима учун?” – деган саволни туғдиради ва бундай номақбул ва аҳмоқона “муаллифлик” Ер куррасидагина эмас, балки бутун коинотда мавжудлиги эҳтимол бўлган бошқа сайёраларадаям-ки, учрамаслиги аниқдан-да аниқдир.

Дарвоқе, “Ўзбек совет энциклопедияси”нинг 1975 йилда нашр этилган 6-жилдида кўрсатиб ўтилиши-ча: шўро ҳокимиятининг 55 йилида “пролетариат доҳийси” Владимир Лениннинг Ўзбекистонда нашр этилган асарларининг жами тиражи 6 миллион нусхагаям етмаган экан. Каримов бундан 3 баравар қисқа фурсатда 6 ҳисса кўп  китоб чиқарганига (!!!) қойил қолмаслик мумкинми?!

Тағин, уларнинг орасидаги осмон билан ерчалик фарқ – Лениннинг ҳамма асарларини, шахсан, ўз калласи, ўз қўли билан ёзганлигида ҳамда улар Ер юзининг энг улкан давлатида узоқ йиллар, янаям аниқроғи: чораккам бир аср мобайнида дастуриламал тариқасида хизмат қилганлигида эди.

Шунингдек, И. Каримов “китоббозлик пойгаси“да собиқ СССРни, деярли 20 йил бошқарган яна битта “доҳий” – Леонид Брежневни-да олис йўлларда сарсон-саргардон қолдириб кетди.

Эндиликда, Ислом Каримовнинг чор тарафни босиб, ҳамма томонни бекорга банд қилиб ётган миллион-миллионлаб китоблари хазинамизга қанчалаб ақчага тушганлигиниям, тахминан чўтга ташлаб кўрсак.

34 миллион 650 мингта китобнинг ҳар қайсига ўртача 250 граммдан қоғоз сарфланса, шунинг ўзи 8 миллион 662 минг 500 килограмм, ёхуд, 8662 тоннадан ошади. Бунчалик миқдордаги қоғоз 144 та темир йўл вагонига юк бўлиб, ҳар бири 10 вагондан иборат 14 та поезд эшелонидан-да ортиб қолади. Келтирган айни қиёсларимиз, албатта, тасаввур учун зарур мисоллардир.

Каримовнинг китобларига ишлатилган сифатли оқ қоғознинг ҳар бир килограмми: ўртача 6 минг сўмдан арзон эмаслигини эътиборга оладиган эсак, уларни босиш учун фойдаланилган қоғознинг ўзигагина кетадиган маблағ 51 миллиард 975 миллион яъни, қарийб, 52 миллиард сўмга тўғри келади.

Бунинг устига, тағин турли-туман ноширлик, матбаачилик харажатлари ва хизматлари, пинҳонавий муаллифлар-олимларга (илло, аслида мазкур “асарлар”нинг биронтасиниям Ислом Каримов ёзмаганлиги, алҳол, ёза билмаслиги Худогаям, бандаларигаям тўлиқ аён бўлса-да, бунчалик вайсақилик билан шуғулланишга ўнлаб, балки, юзлаб ёлғонёзар нарзулла жўраевлар жалб этилганлиги, шубҳасиздир), таржимонларга, бошқа кўпдан кўп ходимларга, ишчиларга тўланган ҳақлар ва ташкилий ишлар билан боғлиқ ўзга бисёр сарфларни қўшсак, буларнинг ҳаммасига жами кетган пул 100 (юз) миллиард сўмдан-да ошиб кетади…

Ҳали бунга ўзбекнинг маблағи эвазига ажнабий тилларга ўгирилиб, чет элларда чоп этилиб, хорижий давлатларда дабдабали тақдимотлари ўтказилган ҳамда текин тарқатилган “президент асарлари”нинг, Каримовнинг шахсияти ҳамда фаолияти тўғрисида, асосан, хориждаги юксак технологияли босмахоналарда нашр қилинган, бамисоли ёстиқдай-ёстиқдай катталикдаги альбомлар-у китобларнинг харажатлари кирмайди.

Бундан бир неча йил муқаддам эса, “Ўзбекистон ХХI аср бўсағасида: хавфсизликка таҳдид, барқарорлик шартлари ва тараққиёт кафолатлари” номланмиш “асар”нинг юзга яқин давлатларда тақдимот маросимлари ўтказилди, дея бутун жаҳонга бонг урилганлиги-да ёдимизда турибди. Бундай кўпсонли ҳамда йирик миқёсли тадбирларнинг неча миллионлаб валюта заҳираларимизни “ямлаб-ютгани”, тағин, қанчаси айни баҳонада талон-торож этилганлигини, эндиликда аниқлаш жуда қийиндир.

Буларнинг барчаси жамланса, уларга кетган умумий сарф-харажатлар 200 миллиард сўмликдан ҳам ошиб кетиши шубҳасиз ва турган гап.

Хўш, тирик жон бошига биттадан-да ошиб тушадиган Ислом Каримов китобларининг ҳаётдаги самараси, фойдаси нечук, улар халққа, мамлакатга, зиғирча эса-да, наф, манфаат келтирдими, ўзи?!

Агар, “ёзувчи президент”нинг ойига биттадан (гоҳида, иккитадан) босилган китобларида мантиқ-маъни бўлганида эди, Ўзбекистон аллақачонлар Ер сайёрамиздаги жадал тараққийлашган давлатларни-да, шубҳасиз, ортда-чангда қолдириб, ҳаммасидан ўзиб кетарди.

Аммо, амалда мутлақо терс ҳолат рўй берди: Ўзбекистон энг қолоқ Африка мамлакатларидан-да қашшоқ давлатга айланиб, ҳартарафлама ҳалокат жари ёқасига келиб қолди. Бундан шундай аччиқ ва аламли хулоса келиб чиқади-ки, демак, элни очликка-яланғочликка, юртни харобликка-хомталашликка маҳкум айлаш учун бечора ўзбекнинг 200 миллиард сўми ҳавога совурилибди-да ёхуд сувларга оқизилибди-да! Кўтарам устига кўндаланг, деганлари шумикин, ё?

Республикада пахта ҳосилидан ҳар йили ўртача 200 миллиард сўмликдан зиёд соф фойда олинишини қаердадир ўқигандим. Таққосан олганда, Каримовнинг беҳуда қоғоз қораловчилиги ана шу фойданинг барига тенг маблағни “еб-ютиб” юборибди. Бошқачароқ айтганда, ушбу чиқим қаторасига ҳамма вилоятларнинг пахтачиликдаги соф даромадини тўласинча йўққа чиқариш билан баробар.

Ҳа, булар аччиқ ҳақиқатлардир, шулар билан биргаликда, инкор этиб бўлмас йўқотишлар, ўрни мутлақо қопланмас бой беришлардир.

Ҳадемай, чиқит (макулатура)га, тутантириққа ҳамда ҳожатқоғозга айлантириладиган (шулардан бошқа нарсага ярамайдиям) айни сон-саноқсиз беҳуда ҳамда вайсақи китобларга харжланиб кетган мана шу 200 миллиардлик пулга ҳар қайсиси 800 миллион сўм атрофида турадиган 250 та замонавий қишлоқбоп ихчам мактаблар қурилиши мумкинлиги, ўқувчиларни бир неча йиллар мобайнида дарсликлар ҳамда қўлланмалар билан таъминлаш имкони бўлганлиги, миллионлаб муҳтожлар, йўқсиллар, камбағаллар, қашшоқларнинг турмуш шароитларини яхшилаш, кўплаб ишчи ўринлари яратиш мумкинлигини назарда тутсак, Ислом Каримовнинг сафсатабозлик-китоббозлиги Ватанимизга ҳамда халқимизга, нақадар қимматга тушганлиги кундай равшанлашади.

Илло, Ислом Каримов Ўзбекистонни ҳартомонлама талон-торож, вайрон-яксон айлагани ҳамда ўзбекистонликларнинг ўзларини қашшоғ-у йўқсил, мардикор-у қул этгани ва хонумонларини хонавайрон қилгани етмагандай, уларни бошқа тарафлардан-да боплагани –  боплаётгани яққол кўриниб турибди.

2010 йил.

МАҚОЛАНИ ДЎСТЛАР БИЛАН БАҲАМЛАШИНГ