Исмат Хушев: Мирсаидов билан танишув (Иккинчи китоб, 6-боб)
ПРЕЗИДЕНТ ЭРКАТОЙИНИНГ САРГУЗАШТЛАРИ
ИККИНЧИ КИТОБ
Умри – сaбoқ, дaрслигигa гумoн йўқ,
Мубoҳaсa, бaҳслигигa гумoн йўқ.
Тaрихий шaхс эмaсдир-у вa лекин,
Исмaтжoннинг шaхслигигa гумoн йўқ.
(Mуҳаммад РAҲМOН)
7-боб
МИРСАИДОВ БИЛАН ТАНИШУВ
(Ҳаётимда янги саҳифа очган ва кескин бурилиш ясаган суҳбатлар)
1.
Эртаси куни Тошкентда шов-шув бўлиб кетди.
Аввалам бор, Ислом Каримовнинг навбатдан ташқари Пленумда айтган гапи кўпчиликни ҳайратлантирди. У киши: «Зиммамга қандай масъулият юкланганини ўзим биламан. Сўз бераманки, Сизларни шарманда қилмайман…» деб айтган.
Бу чин юракдан айтилган гап эди. Шунинг учун ҳам одамларнинг диққатини тортди: хайрият, ниҳоят, фикрлайдиган, ўйлаб гапирадиган инсон раҳбар бўлибди, дейди кўпчилик.
Иккинчидан, янги раҳбар нисбатан ёш эди – эндигина элликнинг нари берисида эди…
Учинчидан, у киши бирор гуруҳ вакили эмас – орқасида тоғ бўлиб турган қандайдир «клан» борлигини xеч ким билмасди.
Демак, Ислом Каримов мустакил фикрловчи ва иш юритувчи сиёсий арбоб бўлади. Уни бирор гуруx юкори лавозимга суриб чиқармагани учун ҳам бировдан тили қисиқ жойи йўқ…
Тўгри, Пленумда Ислом Абдуганиевичнинг таржимаи ҳоли ва оилавий аҳволи хусусида баъзи мунозарали саволлар ҳам ўртага чиққан. Шунда у киши бу гап сўзларда қайсидир маънода ҳақиқат борлигини мардона тан олиб, агар унга ишонч билдирсалар, шарманда қилмасликка сўз беради…
Хуллас, Ислом Каримов тўғрисидаги дастлабки фикр-мулоҳазалар илиқ-иссиқ эди. Рафик Нишонов даврида парокандаликка тушиб колган кишилар калбида умид учкунлари йилтиради.
— Прагматик сиёсатчига ўхшайди.
— Гаплари мантиқли.
— Маҳаллийчиликни ёмон кўрар экан…
2.
Назаримда ўша кунлари ҳеч ким Ислом Каримовни менчалик яхши билмасди. Ўз-ўзидан равшанки, ҳеч ким Ислом Каримовга менчалик ишонмасди ҳам.
Мен бу инсонга қаттиқ ишонардим. Шунинг учун ҳам у кишининг номига телеграмма жўнатган эдим.
Ўша пайтда Шаҳобиддин Зиёмов Ўзбекистон Компартияси Марказий Қўмитасида мафкура бўлимининг мудири эди.
Ишонасизми-йўқми, эртаси куниёқ, мени ишхонамдан сўраб-суриштирибди. Бош муҳаррир Аҳмаджон Мелибоевга: «Шошилинч равишда Исматжонни топиб, Марказқўмга жўнатинглар. Катта шундай топшириқ берди», дебди.
Дарҳол мени топдилар. Ш.Зиёмовнинг қабулига бордим.
Илгари ҳам Марказқўмга уч-тўрт марта чақиртирилган бўлсам, у ёқдан фақат дашном эшитиб қайтардим. Нуқул жанжалларга сабаб бўладиган маколалар ёзганим учун Марказқўмдагилар ҳам мендан безор бўлганди: «Бу боладан қачон қутулар эканмиз?» деб юришарди.
Лекин, бу сафар мени бошқача мулозамат билан кутиб олишди.
— Э-э, Исматжон, бормисиз?! Бола-чақалар омонми? – деб қуюқ сўрашди Зиёмов.
Гўё мен бир думалаб ўзгариб қолгандай эдим. Аслида, бир кечада Зиёмов ўзгариб қолганди. Чунки: «Сен ўзи қанақа боласан?! Тинч юрасанми -йўқми?! Қайси гўрдан келгансан ўзи?!» деб ўшқирадиган одам бирданига шакаргуфтор бўлиб колса, ғалати туюлар экан.
Лекин сир бой бермадим, қани, яна нима деркин деб сабр қилдим.
— Исматжон, Катта сиз ҳақингизда яхши фикрда экан. Чақириб гаплашинг, яхшироқ бир иш топиб беринг, деб топшириқ бердилар, – деди у. – Қолаверса Ислом акани биринчи секретарь бўлганидан кейин табриклаб юборилган энг биринчи телеграмма ҳам Сиздан келди…
Рости, шу тобда Катта мени қабул қилармикан деб ҳовлиқиб тургандим.
— Сизга муносиб бир иш топиб беришимиз керак, – деб яна такрорлади Зиёмов.
— Бўпти, мен обкомга биринчи секретар бўламан, – дедим пинак бузмай.
Зиёмовнинг капалаги учиб кетди. Билмадим, у нима деб ўйлади. Чамамда, бирорта область партия ташкилотининг биринчи секретарлигини сўраяпти, деб ўйлади, шекилли.
Лекин мен Қарши пединститутининг комсомол ташкилотидан мажбурий равишда ишдан кетган эмасманми, шу боис ҳамон Қашқадарё область комсомол комитетининг биринчи секретари бўлиб бориш орзусида юрардим.
— Қашкадарё область комсомол комитетининг биринчи секретарлиги лавозимини сўраяпман, – деб изоҳ бердим.
— Э, ука, шунака демайсанми! Мен партия комитетини сўраяпсан деб ўйлапман! – деди Зиёмов енгил тин олиб. — Бўлмаса, сен шошмай тур, – деди-ю, ҳайҳотдек кабинетда мени ёлгиз колдириб, ўзи ташқарига чиқиб кетди.
Бир-икки пиёла чой ичиб кутиб ўтирдим. Зиёмов бошқа хонадан Каттага телефон қилдими ёки олдиларига кириб чиқдими, билмайман, аммо кабинетига қайтиб киргач:
— Бўпти, Қашқадарёга янги раҳбар тайинланганидан сўнг, Қаршига бораверсин, – дедилар, – Бориб, Ҳаққуловга учрар экансиз, – деб Зиёмов мени қабулхонасигача кузатиб қўйди…
3.
Орадан кўп ўтмай Қашқадарёда — Ислом аканинг ўрнига янги раҳбар тайинланганидан сўнг Зиёмов менга телефон қилиб, Қаршига боришим мумкинлигини айтди.
Ўша пайтлари Қаюм Жалилович Ҳаққулов Қарши шаҳар партия қўмитасининг биринчи секретари эди.
(Кейинчалик у киши Ўзбекистон xукуматида Бош вазир ўринбосари бўлиб, республикадаги нефт ва ёғ мой маҳсулотларини назорат қилади).
Зиёмов Марказқўмдан самолётга чипта «брон» қилдириб берди. Мен Қаршига учиб кетдим.
Бир пайтлар ўзим ҳайдалган шаҳарга энди Марказқўмнинг брони ва жуда катта орзу-умидлар билан кириб бордим. Аэропортдан тўппа-тўғри горкомнинг биринчи секретари Қаюм Ҳаққуловга бориб учрашдим.
Қаюм ака қора қош, қора соч, оғир-босиқ, келишган одам экан. У кишига Тошкентдан қўнғирок килишибди. Шундай бўлса-да: «Ислом ака юбордилар» деб эслатиб кўйишни лозим топдим…
— Обкомга секретарь бўлишим керак, – дедим дадил у кишига ҳам.
Қаюм ака кулимсираб кўйди. Сўнг:
— Агар сен, Исматжон, горком комсомолининг биринчи секретари бўламан десанг, эртагаёк фавқулодда Пленум чақиртириб, ўша вазифани олиб беришим мумкин. Чунки горком комсомол менинг қарамоғимда, аммо обком комсомолнинг хўжайини бошқа киши. Агар обком комсомолга биринчи секретарь бўламан десанг, уни обкомнинг биринчи секретари Алихон Раҳматович Отажонов ҳал қилади, – деди.
Бир пайтлар Лозицкий эгалик килган ва менинг партиявий масалам бир неча маротаба муҳокама этилган бу машҳур кабинетда биз Қаюм Жалилович билан қандай қилиб биринчи секретарь бўлишим тўғрисидаги долзарб масалани узоқ муҳокама қилдик.
Айтмоқчи, Ислом ака Кашкадарёга биринчи секретарь бўлиб боргандан сўнг, орадан кўп ўтмасдан, Лозицкийни Каршидан кувиб юборади. Кайтар дунё, дейдилар. Лозицкий ҳам менинг ортимдан Тошкентга келади, лекин бу ерда ҳам қўним топмасдан қайси гўргадир гумдон бўлади…
Кечга якин биз Қаюм ака билан обкомнинг дачасига бордик. Алихон Раҳматович мажнунтоллар билан ўралган ана шу сўлим гўшада бизни кутаётган экан.
Хабарингиз бор, биз у киши билан Москвадаги «Россия» меҳмонхонасида бир дастурхон теварагида ўтириб улфатчилик қилган эдик. У киши ўшанда Госпланнинг раиси эди. Ислом ака Марказкўмнинг биринчи секретари бўлгач, кўп ўтмай Алихон Раxматовични Қашқадарёга «биринчи» этиб тайинлайди.
Демак, бизнинг обком дачасидаги учрашувимиз, тахминан, 1989 йилнинг июль ойида рўй беради.
Алихон Раxматович бизни очиқ чеҳра билан кутиб олади, ўтган-кетган гапларни эслайди. Суҳбат маромига етгач, муддаога кўчади.
— Исматжон, обком комсомолнинг биринчи секретари Муҳаббат Саидмуродова бўлади. Эҳтимол, у қизимиз Москвадаги Ижтимоий фанлар академиясида ўқиётгани учун, сизга шу вазифа таклиф этилгандир, лекин мавжуд тартиб бўйича, М. Саидмуродованинг ўрни сақланиши керак. Сизни вақтинча ишга олиш мумкин, холос. Агар Саидмуродовага бошқа иш топиб берсин десалар, майли, мен маслаҳатлашиб кўраман. Унгача сизлар ҳам яна бир кенгашиб олинглар, – деди Алихон Раҳматович.
Қарши горкоми талаби билан шаҳар комсомол қўмитаси мени партиядан ўчиришда жонбозлик кўрсатганида айнан Муҳаббат Саидмуродова обкомнинг хайрихоҳлиги билан мени ҳимоя қилиб чиққан эди.
Ана шу қилган яхшилиги учун ҳам аёл киши билан жой талашиб ўтиришни ўзимга эп кўрмадим ва эртаси куниёқ Тошкентга қайтиб кетдим.
Тошкентга келиб яна Зиёмовга учрашдим. Зиёмов яна Каттанинг олдига чиқиб кетди. Қайтиб тушиб:
— Бўлмасам, Тошкентда қолақолсин дедилар. – Мирсаидовга учрашар экансиз…- деди.
У пайтларда Шукрулла Раҳматович Мирсаидов Марказкўмда Ижтимоий-иктисодий бўлим мудири эди.
Аслида, Қашкадарёда обком комсомолнинг биринчи секретари бўлишга иштиёқим жуда баланд эди. Аммо Ислом ака иккинчи марта яна А.Р.Отажоновдан илтимос килишни истамадилар, шекилли.
«Мен айтгандан кейин кўявермайдими!» деб жаҳллари чиққан бўлса ҳам ажаб эмас…
4.
Улар Алихон Отажонов билан якин дўст эдилар.
Асли Туркистоннинг Сайрам ва ё Жамбул тарафларидан бўлган Алихон Раҳматович Самарқандда туғилиб ўсган Ислом Абдуғаниевич билан қачон ва қандай қилиб танишганларини билмадим-у, лекин яқин дўст бўлганларидан бир бирлари билан сенсираб гапиришганларини яхши эслайман.
“Биринчи таассурот алдамчи бўлади” деганларидек мен ҳам ўша Қаршидаги дача учрашувидан сўнг Алихон Раҳматовичнинг ўзим билмаган турфа фазилатларини кашф этгандек бўлдим.
Ҳолбуки, у киши мени обком комсомолнинг биринчи секретари Қилиб ишга олмаган бўлсалар-да, менда бу нозик таъб ва дилбар инсонга нисбатан ажиб бир меҳр пайдо бўлган эди.
Бир Қараганда улар Ислом Каримов билан дўст кўринсалар-да, лекин уларнинг орасидаги тафовут шундоққина кўриниб турарди: Алихон ака ўта кўнгилчан ва назокатли, сокин инсон бўлса, Ислом ака бунинг акси – шафқатсиз ва тўпори, оташин ва ўт-олов одам эди.
Москвада билмаган эканман, Алихон ака умуман хушомад ва шакаргуфторликни ёқтирмайдиган, ориятли инсон экан. Буни ёзаётганимнинг сабаби, ўша оқшом обком дачасида Алихон Раҳматович мени бемалол обком комсомолнинг биринчи секретари қилиб тайинлаши мумкин эди.
Лекин Ислом Каримов бу масалани унга эмас, балки Қаюм Ҳаққуловга айтгани учун ҳам орияти оғриган.
Эҳтимол, бошқа одам бўлганида, республиканинг янги биринчи раҳбари айтибди деб, сўзсиз мени ўша лавозимга тайинлаган бўларди.
Лекин Алихон Раҳматович шу ерда ўз фикрига эга, хушомад ва ялтоқиликдан йироқ бўлган мустақил раҳбар эканини намойиш этган. Айнан шу одати кейин ҳам Ислом Каримовга ёқмаган бўлиши мумкин.
Кейинчалик Алихон Отажонов ҳам Қашқадарё обкомлигидан Тошкентга келиб, Меҳнат ва ижтимоий таълим вазири бўлиб ишлайди. Сўнгра ўз хоҳиши билан ишни ташлаб кетади.
Бу, таъбир жоиз бўлса, айтиш мумкинки, Ўзбекистон Олий Раҳбариятида ўз хоҳиши билан берилган биринчи ва охирги истеъфо эди…
Янги Ўзбекистон тарихида Катта билан келишолмай, ариза-париза ҳам ёзиб ўтирмай вазирлик лавозимини ташлаб Ўзбекистондан чиқиб кетган илк раҳбар ҳам ўша киши бўлса керак.
Кейин эса секин аста Каттага нисбатан дастлабки эътирозларни уйғота бошлаган бундай қадамларни Муҳаммад- Бобир Маликов, Авазхон Мухторов, Олим Отаевлар давом эттиришди…
(Бу энди алоҳида мавзу бўлади)
Алихон Отажонов Виктор Черномырдин билан яқин бўлгани боис Россияга бориб бир оз “Газпром”да ишлаб юрди, назаримда унинг Германиядаги вакиллигида ҳам меҳнат қилди. Маълум муддат Газ компанияларининг Президенти ҳам бўлади.
Мен ҳар гал Алихон Раҳматовични эсласам, кўз ўнгимда беихтиёр ББС радиосидаги истеъдодли ва барно йигит Паҳлавон Содиқ намоён бўлаверади. Ўшандай нозик ва хушкомат, назокатли ва ўйчан. Ҳатто кўзойнак (“очки”) тақишлари xам бир бирларига монанд…
Агар Алихон Раҳматович ва Ислом Абдуғаниевичларнинг ёшлик йиллари ҳақида ҳикоя қилувчи сиёсий фильм қилиш лозим бўлса, Паxлавон бемалол Алихон аканинг ёшлигини ўйнаши мумкин.
Дарвоқе, тасодифни қарангки, Алихон Отажонов Паҳлавоннинг она юрти – 105 Чортоқ миллий территориал сайлов округидан СССР халқ депутати этиб сайланган экан…
(Алихон Отаджанов – “Народный депутат СССР от Чартакского национально-территориального избирательного округа № 105 Узбекской ССР”)
Ислом аканинг ролига эса у кишининг ҳозир Москвада яшаётган биринчи никоҳидаги яккаю-ягона ўғли Пётр жуда мос келади…
5.
Хуллас, мен Шукрулла Раxматовичга учрашадиган бўлдим.
Зиёмов рухсатнома (пропуск) ёздириб берди. Марказқўм биносининг тўртинчи қаватига чиқдим. Мирсаидовнинг қабулхонасида қирк минутча кутиб ўтирдим.
Одамлар киряпти, чиқяпти. Мен бўлсам, қачон чақирар экан деб, ўтирибман.
Бир пайт қўш қаватли эшик очилиб, ичкаридан аввал паға-паға сигарет тутуни кўринди, сўнг кашанданинг ўзи қабулхонага чиқиб келди.
Сигаретни бу қадар жон-жаҳди билан чекадиган одамни биринчи кўришим эди.
— Мана, қирқ беш минут бўлди, – деди у котибасига, – Исмат Хушев деган одам шу пайтгача келмадими?
У ниҳоятда чарчаган, юзлари бўғриқиб кетган, бўйинбоғи бўшатилган бир алфозда эди.
— Исмат Хушев мен бўламан, – дедим ўрнимдан сапчиб туриб.
Ажабки, айнан шу киши боядан бери икки-уч марта қабулхонага чиқиб, кабинетига қайтиб кириб кетган эди. Мен уни «Мирсаидовнинг югурдакларидан бўлса керак» деб ўйлаган эдим.
Номини кўп эшитган эдим-у, аммо ўзини кўрмагандим.
— Э-э,! – деди Шукрулла Раҳматович сигарет тутган қўлини баланд кўтариб. – Сенмисан?! Сани боя кўрган эдим-ку! Лекин Ислом акам юборадиган одамга сира ўхшамайсан-да! – деб худди эски танишлардек қўлимни маҳкам сиқиб сўрашди. – Қани, юр! – Шукрулла Раҳматович мени баҳайбат кабинетига бошлаб кирди.
У самимий инсон экан. Мен ҳали унинг олдида ёш бола эдим, қотмагина эдим.
Кабинетга киришимиз билан:
— Мани танийсанми? – деб сўрадилар.
Албатта, мен ҳам анойи эмас эдим. У кишининг олдига келишдан олдин жиддий тайёргарлик кўрган эдим:
— Таърифингизни кўп эшитганман, Шукрулла ака! Тошкент горкомининг секретари Сатинга қарши курашганингизни ҳамма билади, «Алгоритм» кварталига Россиядан кўчириб келтирилаётган «меҳмонлар»ни аэропортдан орқасига қайтариб юборганингизни ҳам, янги уйларни ўзбекларга, шу жумладан, Нурулла Отахонов деган қўқонлик талантли ёзувчига ажратиб берганингизни ҳам биламан! Раҳмат, ака! – дедим қўлларимни кўксимга қўйиб.
Шукрулла Раҳматович хурсанд бўлиб кетди.
— Яхши, яхши, хабардор экансан!
— Сиздек миллатпарвар инсон билан учрашиб турганимдан ниҳоятда хурсандман, Шукрулла ака!
Раҳбарларга ёқадиган гаплар айтиб, хушомад қилишни яхши ўрганган эдим…
Қолаверса, Мирсаидовнинг ўзбекпарварлиги ўша пайтларда достон бўлиб кетганди. Ислом ака ҳам бекорга бу инсон билан дастлабки кунлардан эътиборан ҳамкорликни йўлга қўймаган эди.
Шукрилла Мирсаидов ўзим ва оилам ҳақида суриштирди, отамнинг касби ва нима иш қилишини сўради.
— Бўлмасам, гап бундай ука. Ислом ака манга сан тўғрингда яхши гапларни айтди. Биз сани одам қилишимиз керак экан. Шундай қиламиз ҳам. Лекин мен ҳозир шошиб турибман. Ука, сан бир xафта дамингни оласан; аниқроғи, беш кун кутасан. Жума куни кечқурун «Ахборот»дан Марказкўм Бюросининг қарорини ўқиб эшиттиришади… – Шукрулла Раxматович шундай деб мени деразанинг ёнига бошлаб борди-да, ҳозирги Мустақиллик майдонидаги «Министрлар уйи»ни ва бериги тарафдаги етти қаватли “Ҳукумат биноси” ни кўрсатди.
— Биламан, – дедим.
— Бериги бинонинг ярмида «Госплан» идораси жойлашган. Ман яқинда ўша жойга Раис бўлиб ўтаман. Фармонни эшитган кунинг ёки эртасига ҳузуримга келаверасан! – деб қўлимни маҳкам сиқиб қўйди-да, сўнг қабулхонагача кузатиб чиқди.
Мен у кишининг ҳузуридан қушдай учиб чиқиб кетдим…
6.
Орадан беш кун ўтгач, «Ахборот»дан Ўзбекистон Министрлар Совети Раисининг ўринбосари ва Давлат режалаштириш қўмитасининг Раиси этиб Шукрулла Раҳматович Мирсаидов тайинлангани тўғрисидаги Ўзбекистон Компартияси Марказий Қўмитаси Бюро қарорини ўқиб эшиттиришди.
Душанба куни галстук тақиб, Госпланга йўл олдим. Менинг номимга рухсатнома буюриб қўйилган экан.
Соат ўн бирларда Ислом Абдуғаниевич Госплан биносига Ш.Р.Мирсаидовни обориб жамоага таништирадилар. Назаримда, Ислом ака: «Мен борган пайтда Исмат ҳам ўша жойда бўлсин», деб топшириқ берган, шекилли.
Бунинг сабаби бор эди. Таништирув маросими ниҳоясига етгач, биз Ислом ака, Шукрулла Раҳматович уччовимиз (Ислом ака менинг қўлимдан ушлаб олган эди) Госплан Раисининг хонасига кирдик.
Шукрулла Раҳматович ўзининг янги креслосига ўтирди, «Т» шаклидаги столнинг ўнг тарафида Ислом ака, чап томонида мен ўтирдим.
Ўша манзара ҳамон кўз ўнгимда турибди.
Шу пайт Ислом ака гап бошладилар:
— Ука, сиз мана шу одамнинг қўлида ишлайсиз, – дедилар у киши. – Бу ерда «Экономика и жизнь» деган журнал 1919 йилдан бери – етмиш йил давомида фақат рус тилида чиқиб келди. Энди сиз ана шу журналга раҳбарлик қиласиз ва уни ўзбек тилида чиқарасиз. Майли, илова тарзида русчаси ҳам чиқиб турсин…
Мен сира ўйламаган эдим, бирдан бош муҳаррир бўламан деб. Шу боис ҳаяжонланиб кетдим, лекин эс-ҳушимни дарҳол йиғиб олдим-да:
— Ислом ака, ишончингиз учун раҳмат! – дедим дик этиб ўрнимдан туриб, қўлимни кўксимга қўйганимча. – Бироқ, мен иқтисодни тушунмайман-ку!
Ислом ака кулиб юборди. Шукур акага менинг самимийлигим маъқул бўлди.
— Ука, иқтисодни ҳаммамиз ҳам яхши тушунмаймиз, лекин менга характерингиз ёқди, – деди Шукрулла Раҳматович.
— Ҳа, бизга сизнинг характерингиз керак, – деб давом этди Ислом Абдуғаниевич. – Госпланга раис бўлган пайтимда мен ҳам журнал таҳрир ҳайъати (Редколлегия) га аъзо бўлганман. У ерга бир гуруҳ доимий «меҳмонлар» уя қуриб олишган. Улар бизнинг миллатимизни ҳам, иқтисодимизни кўтаришни ҳам ўйлашмайди. Сиз журналнинг йўналишини ўзгартиринг, руҳини ўзгартиринг! Миллийлаштиринг!
Ислом аканинг «Миллийлаштиринг!» деган гапи ҳеч эсимдан чиқмайди.
Шунда Шукрулла Раҳматович:
— Бир гуруҳ доимий меҳмонлар уя қуриб олишган бўлса, Ислом ака, улар Исматжонни еб қўйишади-ку! – деди. – Уларни ишдан бўшатиб бўлмайди…
Шунда Ислом ака қатъият билан:
— Ундай бўлса, “Иқтисод ва ҳаёт” журналини ёпинг-да, сўнг “Ҳаёт”ни олдинга ўтказиб, номини «Жизнь и экономика» – «Ҳаёт ва иқтисод» деб ўзгартириб, қайта очинг. Ходимларнинг ҳаммасини ишдан бўшатиб, уч ойлик маошини қўлига тутқазинг-да, кераклиларини олиб қолинг ёки маҳаллий кадрлар эвазига янгиланг! Кейин белни боғлаб ишга киришинг! – деб маслаҳат бердилар.
Ислом аканинг ўшандаёқ ён атрофидаги давлат раҳбарларидан бир газ баландлиги, узоқни кўра билиши яққол кўзга ташланди.
Ва айни пайтда ўз сиёсатини ўтказишда муросасозлик қилиб ўтириш одати йўқлигини, масалаларни кескин ҳал қилиши унинг иш услубига хослигини сездим.
Ислом ака билан «Госплан»да бўлган ўша қисқа суҳбат ҳаётимда ўчмас из ва ёрқин таассурот қолдирганини бугун айтиб ўтишим керак.
Ислом аканинг ишнинг кўзини билиб айтган бу сўзлари, у кишининг катта ташкилотчилиги — мени лол этган эди.
Бу суҳбат менда ажиб бир таассурот қолдириши билан бирга ҳаётимда кескин из қолдирди ва янги саҳифалар очди…
7.
Мен Ислом аканинг гапларидан руҳланиб иш бошладим.
Госпланда Хайрулла Исматуллаев деган Ишлар бошқармаси бошлиғи бор эди. У киши Шукрулла Раҳматовичнниг оғайниси бўлиб, ишнинг кўзини биладиган инсон эди. Хайрулла ака дарҳол керакли ҳужжатларни расмийлаштирди.
Қизғин фаолиятга киришиб кетдим.
Ислом акани Москвада кўрганим бўйича Ўзбекистонга биринчи раҳбар бўлганидан кейин биринчи марта «Госплан»да кўриб, учрашдим.
Биз Шукур ака, Ислом ака уччовимиз ўша куни анча гурунг қилган эдик.
Ўша гурунг чоғида Шукрулла Раҳматович Ўзбекистоннинг Москвадаги “Поспредство” вакили бўлиб турган Адҳам Иброҳимович Фозилбековни ҳам «янги командага жалб этсак ёмон бўлмасди» деб илтимос қилади.
— Бўпти, чақиринг, – дейди Ислом ака. – Иш топиб берамиз.
А.И.Фозилбеков Москвадан келгач, Тошкент шаҳар кенгашининг раиси, сўнгра узоқ йиллар мобайнида (ҳатто Мирсаидов «урилиб» кетганидан кейин ҳам) пойтахтимизнинг ҳокими бўлиб ишлайди.
Биз ҳали Фозилбеков фаолиятига бафуржа тўхталамиз…
Шундай қилиб, «Ҳаёт ва иқтисод» журналида бош муҳаррир бўлиб иш бошладим.
Редакция «Фан ва техника» Давлат қўмитасининг 2-қаватида жойлашган экан.
Дастлаб, мен бош муҳаррир ўринбосари лавозимига тайинландим. Лекин бош муҳаррирнинг ўзи йўқ эди. Яъни, ҳамма ишлар ўринбосарнинг қўлида эди.
Кейин Ўзбекистон Компартияси Марказий Қўмитаси Бюроси қарори билан «бош муҳаррир вазифасини бажарувчи» этиб тайинландим. Чунки журнал бевосита “Госплан”нинг нашри бўлиб, унинг раҳбари Марказий Қўмитанинг Бюро қарори билан тайинланарди.
Аввало, жамоани ўргандим. Янгитдан «таҳрир ҳайъати аъзолари» танлаб олинди.
Ислом Абдуғаниевич тавсиясига кўра — Эркин Турдиевич Шайхов (Қишлоқ хўжалиги институти ректори) билан Мурод Шарифхўжаев (Молия институти ректори) таҳририят аъзоси бўлдилар.
Бошқа таниқли кишилар ва иқтисодчилар ҳам Шукрулла Раҳматович билан бамаслаҳат журналга жалб этилди.
Шундай қилиб, мустақил ҳаётга қадам қўйганимга ўн беш йилдан ошиб кетган бўлса-да, лекин Ислом Абдуғаниевич Ўзбекистон Компартияси Марказий Комитетининг биринчи секретари этиб сайлангач, яна бир бора «Ким бўлсам экан?» деган жумбоққа дуч келдим.
Ўрта мактабни битираётган пайтимда менинг олдимда «ким бўлсам экан?» деган савол кўндаланг бўлиб турмаган эди. Чунки бешинчи-олтинчи синфларда ўкиб юрган пайтларимдаёқ адолатпарвар журналист бўлишга (отамни ноҳақ фельетон қилишгач) қатъий аҳд қилгандим.
Ислом ака Ўзбекистонга раҳбар бўлгач эса мен у кишининг корига барор келишни ўз олдимга эзгу мақсад қилиб қўйдим. Негаки, мен бу инсонга Москвадаёқ ихлос қўйгандим, у кишига чин юракдан ишонган эдим.
Бу бегидир ва самимий ишончнинг кейинчалик не қадар қадр ва эъзоз топгани – бу энди алоҳида мавзу бўлади…
Хуллас, «Ким бўлсам экан?» деган саволнинг жавобини Москва Давлат университетининг журналистика факультетини битирганимдан сўнг Абдулла Орипов топиб берган бўлса, 1989 – йилнинг 23 – июнь Пленумидан сўнг — Ўзбекистоннинг янги раҳбари этиб тайинланган Ислом Каримов топиб бердилар…
(Давоми бор)
Суратда: Ўзбекистоннинг биринчи ва охирги Вице Президенти Шукрилла Раҳматович Мирсаидов…
4 шарҳ
МАҚОЛАНИ ДЎСТЛАР БИЛАН БАҲАМЛАШИНГ
Leave a Comment
Фақат 500 белгигача рухсат этилади. Мақола ёки хабарларни МАҚОЛА ВА ФОТОСУРАТЛАР ЖЎНАТИШ ёки Биз билан алоқа шакли орқали жўнатинг.
Яна бир савол кийнаб келади мени шунча вакт.
Нима учун Ислом Каримов бошида жуда хайрихохлик, ижобий, яхши ниятлар билан мамлакатни кутараман, деб ишни бошлаб, кейинги оддий примитив диктатурагача тушиб кетди???
Нахотки хокимиятда колиш хохши шунча кучли булганки, хар кандай йул билан коламан, деб узи бошлаган яхши ишларни унутиб куйган булса??
Ахир, Жанубий Корея, Сингапур, Хитой, Япония, Гонконг даражасига етказиб Узбекистонни ишлаб турса халк узи умрбод президент килиб сайлаб куяр едику?!?!
Авазхон Мухторов хакида маколани кутиб коламиз.
Мен Авазхон Мухторов хакида 1992-93 йили эшитганман. Ушанда у одам Фаргона вилояти хокими М. Исломовнинг биринчи уринбосари лавозимида ишларди ва анча кудратли инсон хисобланарди.
Кейинчалик мамлакатдан чикиб кетишга мажбур булди ва уни урнига укаси (еки акаси) Темирхон Мухторовни жазолашди. Лекин хозир Темирхон Мухторов Маргилонда яшайди, адашмасан.
GIRT SHUMBOLA. BIR TOMONDAN KULASAN, IKKINCHI TOMONDA YIEGLAESAN…
Раҳмат маза қилиб ўқидик.
“Обкомга биринчи секретар бўламан”, деб ҳамманинг капалагини учирганингиз “Хоразм ҳангомалари”дан ҳам ўтиб кетибди.