Қулман Очил: ҚАСД (Қисса) – Ўн биринчи қисм

---

Тўй тўйдай бўлсин

Муҳтарам профессор!
Ўзимнинг бир ожизлигимни тан оламан: бўлган воқеада менинг қўлим борлигини писанда қилишдан ўзимни тийиб, сиримни ичимга сиғдириб туролмадим. Энди ўйласам, ўша кезларда ўзим амалга оширган хуфиёна ишлардан сармаст, ақлу ҳушимни иблиси лаинга буткул бой бериб, ҳарислик йўлига тамомила кириб кетган эканман. Бир ширакайф даврада Бозорни ўлдирмасам ҳам, ўлгандан баттар қилдим:
– Назарбойни ўша куни “Қорақўнғиз”нинг боласи бир гап билан чақиб, ўйноқлатиб ташлаган экан, деб эшитаман!
У менга ялт этиб қаради. Қарадию гап нимадалигини тушунгандай бўлди. Мен: “Хўш, энди қалайсан?” дегандек унинг қорачиқлари кенгайиб кетган кўзларига кулимсираганча тикилиб туравердим. Чунки билардимки, унинг қўли аллақачон калта тортиб қолган, бозори ўтиб бўлган. Замон ўзгарган.
Гапимга Бозорнинг ҳарчанд ишонгиси келмаётгани сезилди. Ишонай деса, бир гап – “бир чақиш” билан икки одамни гўрга тиқиш амри маҳол. Ишонмай деса, жигарлари – ер комида. Даврада ҳеч кимга гап бермай ўрганган одамнинг тили кесилгандай бўлиб қолди.
Мен ўзимни сархушликка олдим.
– “Қорақўнғиз”нинг боласи яна бир гапни айтган эмиш, – деб шипшидим унинг қулоғига.
– Ҳим?! – деб юборди у беихтиёр ва менга ҳадик билан қаради.
– Ким олдимга кўндаланг бўлса, ҳаммасини чалиб ташлайман, дебди. Ўтмас пичоқ ёмо-он сўяди-да!
Баногоҳ айтилган бу гапларни Бозор на ҳазилга йўйиб куларини, на жиддий тортиб, бирор сўз айтарини билмай қолди. Қаттиқ сесканиб кетгани сезилди. Ажал кўланкасини ҳис қилганида одамни ана шундай қаттиқ ваҳима босса керак. Хаёлида кимдир унинг бўғзига, биқинига пичоқ тортиб юборадигандай туюлаверади. Менинг ниятим ҳам аслида шундай – уни таҳликага солиб, томоша қилиш эди. Масхараомуз ишшайиб туравердим. Унинг рангида ранг қолмади. Бозор ажал шарпасини сезган эди.
– Жонга ишонч йўқ, – дедим яна. – Бир пиёниста укага яхшилик қиламан деб, икки жонга зомин бўлиш ҳеч гап эма-ас!..
У тамом бўлди. Мен эса минг йиллик насиясини ундирган тужжордай димоғим чоғ, босиб-босиб ичдим, қаҳ-қаҳ уриб кулдим…
Сўнг яна бир ишга қўл урдим. Дилимга қасдни маромига етказмоқлик таманноси тушди. Шу қилмишим, ғофиллигу, ожизлигим, йўқ, кажлигим учун ўзимни ҳеч қачон кечирмайман. Кечира олмайман! Ҳеч қачон!
Энди, орадан шунча йиллар ўтгач, эсласам вужудим оловга айланиб кетади. Назаримда, ўша кезлари озурда кўнглим ўзим, ота-онам, етим қолган жиянларим чеккан хўрликлар, ситамлару хорликларни Бозор ҳам тириклигида бор бўйи билан кўришини, ҳис этишини, эзилишини, “тўй тўйдай бўлишини” жуда-жуда истаган!..
Аввалига ўзимни шундай деб овутган, ўзимга таскин берган, қилмишларимни интиқом ўтининг васвасаси билан оқлаган эдим. Кейинчалик ўйласам, бу – ўтакетган нодонлик, йўқ, палидлик экан. Мен ўйинга берилиб кетиб, саҳнада Дездемона мақомини ижро этаётган аёлни бўғиб ўлдириб қўйган актёр ҳолига тушган, меъёрни унутган эканман. Бозор укаси Қамбарни савқи табиий равишда ҳимоя қилган бўлса, менинг мақсадим бутунлай акси – ака-укалардан ўч олиш, уларни эзиш, эл-юрт олдида таҳқирлаш ва бадном қилишдан бери бўлмаган! Энди-энди иқрор бўлмоқдаманки, ёлғон ва фитнанинг ҳадди-ҳудуди йўқ, кўлами бора-бора ортса ортар эканки, камаймайди…
Муқоясам Сизга балки дағал туюлар. “Ҳўкиз ўтдан тўймаса, ётмайди”, дерди раҳматли отам. Мен қасдлашиб тўймаган аламзадага, ёвузга айланган эдим!
Бир куни топган-тутган кийимларимнинг энг пўримларини эгнимга илиб, гўшангага кираётган куёвдек бўлиб шаҳарга йўл олдим. Пединститут дарвозасининг олдига машинамни кўндаланг қилганимда кун қиёмга келган эди. Бир тўда аёлга қўшилиб Қамбарнинг хотини чиқиб келди. Ясанган-тусанган. Муллатўрғайнинг калласидай кичкина бошчасига танғилган ҳарир рўмоли ярашган. Мени кўриб, чамаси кўзларига ишонгиси келмай, таққа тўхтаб қолди. Зеб берилган бигиз бармоғини гажак бурунчасининг учига теккизди.
– Иби, домулла! – деди оғзидаги сақичини қарсиллатиб чайнар экан. – Тинч­ликми?
Бошланғич синфларга сабоқ берадиган бу аёлнинг кўнгли менга суст кетиб юрганини сезар эдим. Шунинг учун дадил гапирдим:
– Тинчлик, – дедим. – Бир хонимни кутиб турибман. Исмлари – Жонгул!
– Ростданми?
Шартта олди эшикни очдим:
– Ёлғон бўлса, машинамга минманг!..
Лорсиллаган сийнасини кўз-кўз қилишни хуш кўрадиган бу жувон йўлга тушишимиз билан менга қия-қия, сузилиб-сузилиб боқиб, қиқир-қиқир кула бошлади. Аёл кишига унчалик ярашмайдиган қилиқларни қилди:
– Энди мени қаерларга олиб борасиз, акажон?
– Қаерларга олиб боришимни истайсиз?
– Сиз юр десангиз, дунёнинг нариги буржига бўлсаям кетавераман!..
Аёл мендан кўзини узолмас эди. Унинг хаёлидан не бир тотли орзулар кечаётганини сезиб турар эдим. Бошқаларга, айниқса, аёл зотига ёқиш қандай мароқли. Мен чор чизиқли чиройли қизил дастрўмолимни олиб, ўнг қўлим билан юзимни артган киши бўлдим. Дастрўмолим тоза-озода. Дазмолланган. Хушбўй атирлар пуркалган. Рўмолчамнинг ўзи ҳам менинг кимлигимни айтиб, кўрсатиб, ёнимда ўтирган ҳурлиқонинг жонини ҳалқумига келтириб турар эди. Тўшалиб ётган қорним бўлмаса-да, биқинимни ичимга тортиброқ ўтирардим.
Яширмайман. Машинамни овлоқроқ жойга буриб, тирсиллаган тиззасини тиззамга, ўтдек куйдирувчи билагини тирсагимга дам-бадам теккизиб олаётган аёлга оч бўридек ташлангиларим келди. Ташлансам, йўқ демасди. Муродимга етардим. Лекин, хиёнат, ҳаром-хариш юриш одатимда йўқ. Ишонинг, шу ёшга етиб бегона ожизанинг қўлини ушлаган эркак эмасман. Раъйига қарасангиз, тантиқ кўнгил нималарни тусамайди дейсиз. Қолаверса, эрини ўлдириб, хотинининг оғушига кириш учун одам Худодан қайтган махлуқ бўлиши керак.
– Сабрнинг таги – сариқ олтин! – дедим сирли кулиб. – Шошилманг!..
Овул ўртасидаги баланд қирда, почтахона билан қишлоқ шўросининг ўртасида тўхтадик.
– Ижозатингиз билан сизни шу ерда туширсам, – дедим Жонгулга. – Буёғи уйингизгача – тўрт қадам. Мен почтахонадан отамнинг пенсиясини олишим керак. Иннанкейин, иккаламиз қишлоқ оралаб юрганимизни бирор эркак кўрса, ҳасаддан ўлиб-нетиб қолиши мумкин…
Эр йигитнинг оғуши, эркалашу ширин гапларини соғинган суқсурдек жувонга бу лутфу илтифотим ёқди. Лекин оғир хўрсинди ва иттифоқо ўта муҳим бир гап эсига тушгандек юзлари ёришиб кетди:
– Ойлик олган кунимиз сизни бир жойга таклиф қилсам бўладими?
Нега бундай деди, билмайман. Балки мени харажатдан қочди, деган хаёлларга бориб, қитиқ патимга тегмоқчи бўлгандир. Балки самимий айтгандир. Эҳтимол… Сабабини жувондан ўша маҳал ҳам, кейинчалик ҳам сўрамадим. Ўзимни ундан мудом олиб қочиб юрдим.
– Фақат шошилмай турасиз, – дедим қуруққина қилиб. – Эшик ичкаридан очилмайди. Кеча дастаги тушиб қолган эди савилнинг.
Мен айланиб ўтиб, эшикни очдим ва Жонгулнинг тердан нам тортган оппоққина, қайноққина қўлидан ушлаб, машинадан оҳиста суяб туширган бўлдим. Йўқ, шу топда эски автомобилдан тушган жувон Бозор мўндининг укаси – Қамбарнинг беваси, бечора бир қишлоқ аёли, муаллимаси эмас, олиймақом бир зот, балки буюк бир салтанатнинг қироличаси эди. Одатда қироличаи озодалар тантанали маросимларга қадам ранжида қилганларида ана шундай юксак ҳурмат, салобат ва фасоҳат билан кутиб олинади ва уловидан туширилади. Атрофида аҳли кибор, аҳли салтанат тавозе билан бош эгиб, соме туради.
Мен ҳам сезиб, ҳис қилиб турар эдимки, атрофдагилар – почтахонанинг соясида ўтирган бир тўп бекоркасал ҳам, қишлоқ шўроси идорасининг деразасидан синчков мўралаб турганлар ҳам, мен Қамбарнинг бевасига кўрсатаётган “юксак илтифот”дан оғзи очилиб қолган.
– Қани буйтибгина юрибсиз, домулла? – деди бекорчилардан бири, кимлиги ҳозир ёдимда йўқ, сигаретамни чақмоқтошидан тутатиб олаётганимда сирли тиржайиб.
– Йигитнинг яйлови – санамнинг тўши, деган гапни эшитганмисиз? – деб илмоқли жавоб қилдим мен. У “йўқ” маъносида елкасини учирди.
– Яйловдан келяпман! – дедим мен ва кўзимни сирли қисиб қўйдим. – Домулланинг оти ем емайди, деб сизга биров айтганмиди?..
– Чекмасдингиз шекилли?
– Ичмасдим ҳам!
Одамлар орасида гап ётармиди? Бу гапларим – тутантириқ, бир зумда катта алангага айланиб, бутун қишлоққа ёйилишига шубҳам йўқ. Аланга ўрнидан туролмай ётган Бозорнинг тўшагигача етиб боради, уни куйдириб, кулга айлантиради.
Муҳтарам профессор! Ўшанда шайтон сездирмасдан афсунини авжга чиқарганини, мен осий эса унга бутун инон-ихтиёримни топшириб, нағмасига йўрғалашдан бошқа ишга ярамай қолганимни сезгандек бўлган эдим. Бироқ ўзимни тўхтатишга на сангинлик ва на тамкинлик топа олдим. Ожизлигимни жуда кеч англадим. Англаганимда саҳифаи аъмолим қилмишларим билан “беза­либ” бўлган эди.

(Давоми бор)

МАҚОЛАНИ ДЎСТЛАР БИЛАН БАҲАМЛАШИНГ