Танишинг — Қулман Очил: ҚАСД (Қисса) – Олтинчи қисм

---

“Қасосни қиёматга қолдиринг”

Ана шундай саргардон кунларнинг бирида бошим айланиб Тошкентга, ёшлар газетаси таҳририятига бориб қолибман. Бешинчи қаватга чиқиб, мендан икки-уч кўйлакни кўпроқ тўздирган, лекин сийрак сочларига эрта оқ оралай бошлаган, пешонаси кенг мухбир йигитга учрашганим ёдимда.
– Дардингизни Худога ёзсангиз ҳам жавобини бир жойдан – тумандан оласиз, домулла! – деди журналист. – Худони ҳам алдашдан тоймайдиганлар бор! Ёзишдану югуришдан ҳеч камингиз қолмабди, – у шивирлашга ўтди. – Биласиз, ер лой бўлса, нортуя ҳам тояди. Ундан кўра, ўзингизни аянг. Қисмат, иним. Қазойи муаллақ дейдилар. Ажал қачон, қаердан, қандай келишини бандаси билмайди. Бу – Ҳақнинг ҳукми.
– Жигарим қандай нобуд бўлганини ўз кўзим билан кўрмаганимда ҳам майли эди! – дедим. – Бир бесиёқ ҳаммамизни оёқости қилиб кетаверадими? Бозор мўнди одаму бошқалар чумолими?
Асли касби журналист, қонунчиликдан ҳам хабари бор ўша йигит ақли бутун, сўзи қойим, ўзи кўп шарофатли инсон экан. Бирдан бошини кўтариб, темир гардишли кўзойнаги оша менга синовчан – ҳам сал ҳадиксираб, ҳам анчайин ачиниб қаради:
– Бу салтанатда сиз бош уриб бормаган эшик қолмаган бўлса, мен сизга қандай ёрдам бера оламан, домулла?
– Билмадим. Уйимга сиғмай қолдим. Келгим келаверди – келдим…
У бирпас ўйланиб турди ва бирдан бошини дадил кўтарди:
– Худога ишонасизми, ука?
Бу гапни эшитиб, унга қараганча бақрайиб қолганим ҳануз ёдимда. Журналистнинг дабдурустдан бундай савол беришини кутмаган, кутмаганим учун қандай жавоб беришни билмас эдим. Нафсиламрини айтганда, даҳрий жамиятда тарбия топган одамнинг Яратганга ихлосини очиқ тан олиши осон эмасди у даврларда.
Иккиланаётганимни кўриб, суҳбатдошим менга далда бергандек бўлди:
– Мен ишонаман.
– Мен ҳам ишонаман!
– Ишонсангиз, домулла, – деди у. – Қасосни қиёматга қолдиринг! Токайгача эзилиб юрасиз… Арш соҳиби ҳаммасини тепада, – у кўрсаткич бармоғи билан осмонга ишора қилди: – кўриб-билиб, ҳисоб-китобини қилиб ўтирибди. Ҳақ билан ботилни вақти-соати билан Ўзи жой-жойига қўяди. Ишонинг!.. Аламни кўнгилдан чиқариб ташланг! Фақат заиф одамгина кечира олмайди. Сиз кечиримли бўлинг!..
Бу гапларни бирор мулла айтса, балки унчалик таъсир қилмас, бандаларига таскин-тасалли бериш иши-да, деб қўя қолишим мумкин эди. Лекин Тошкентда, расмий идорада, журналистнинг, боз устига, ёш йигитнинг тилидан комил ишонч билан кўчган даъватни эшитиб, юрагим тўлиб кетди. Кўзларимдан селим оқди. Ўшанда кўнглим қанчалар таскин топганини, ўзимни қанчалар енгил ҳис қилганимни билсангиз эди!
Бу жойларга Худойим йўлимни бекорга солмаган экан, деб ўйладим. Яхши гап кўнгилни ўстиради. Дилимни беаёв ўртаётган аламу изтироблар, қасос ўтига гўё сув сепилди! Кўнглим аламлардан фориғлангандай, дилимни босиб ётган неча йиллик занг-ғубор кўтарилгандай бўлди. Қўл силтадим: ака-укалар ноинсоф бўлса, гуноҳи ўзи билан! Худога солдим!..
Шукрки, Худо бор, муҳтарам профессор! Ул Зот бўлмаганида, бандалари бир-бирининг эт-гўштини еб қўярди!..”
“Афсуски, гапингиз тўғри! – деб пичирлади профессор. – Хў-ўш, ундан кейин нима бўлди?”
“Бу орада пишиб турган онамни ерга қўйдик, – деб ёзган эди мактуб эгаси. – Пайғамбар ёшига ҳам етмаган эди. Онамдан жудо бўлгач, отам ўзини янада олдириб қўйди. Тоши тағин ҳам енгиллашиб, бўлар-бўлмас гапга аралашадиган, менга ҳар қадамда таъна қиладиган одат чиқарди. “Арзимаган иш”ни эплай олмаганим учун бошқаларнинг ҳам мендан кўнгли совуди. Қадрим кетди. Тилимни ва дилимни рўзага чоғлаб, таъналарга чидаб юравердим. Во ҳасрато, кўнглимдаги яра қора қўтир бўлишга улгурмади. Бир оқшом отам ўлим талвасасида ётган бемордек, яна оҳ урди:
– Анави ит, – у Бозорнинг уйи томонга тақир боши билан ишора қилди. – Қандай номаъқулчиликлар қилиб юрганини эшитдингми, болам?
– Йўқ.
– Зўр билан кўрда уят йўқ. Қишлоқ тўла дувуллаган гап. Укангнинг хотинини машинасига миндириб юрган эмиш, қон қусгур!.. Эшбой шўронинг оғзидан эшитдим… Энди менга бир қулоч арқон топиб бер, болам!..
Бундай пайтда соғнинг тили гапга айланмайди. Келин деган урғочи укамнинг маъракаси ўтар-ўтмас нарса-қорасини олиб, онасиникига қуриганидан бери борди-келди узилган эди. Касалхонада ҳамшира. Дуппа-дуруст семириб, қуйруғини диркиллатиб қолган, деган гаплар қулоғимга чалинганида, бўйида укамдан гумона қолдимикан, деган хаёлларга ҳам борган эдим. Кўзга яқин аёл.
– Келин-ку, ақли калта, аёллигига боргандир, – дедим бирпасдан кейин. – Мовга келган мушукдай миёвлаб қолгандир. Бозор мўндини Худо урибдими, ота? Ҳамсоя бўлса. Қарғишдан қўрқмайдими-а?..
– Отини атама шу зоти пастнинг! Раис боши билан оғзини кранга қўйиб сув ичади. Ўзим кўрганман!..
Бирпасдан кейин қўшиб қўйди:
– Бу болалар ўз ажали билан ўлмайдиганга ўхшайди.
Ўйлаб қаралса, бўйдоқнинг уйланиши, беванинг эрга тегиши ё хуштор орттириши табиий. Тешик мунчоқ ерда қолмайди. Жавҳарлари миясига уриши ҳам бор гап. Тирик жон. Қолаверса, бу дунёда эридан эрта қолган фақат укамнинг хотиними? Орадан қанча сувлар оқиб ўтган бўлса. Биз энди унга ким эдикки, тақдирига хўжайинлик қилсак? Суяк-суягимиздан ўтиб кетгани – келиннинг келиб-келиб, Бозор билан дон олишиб юргани. Бошқанинг этагидан тутса гўрга эди. Билиб-билмасликка, кўриб-кўрмасликка олиб кетаверардик. Лекин бечора укамнинг хасмини Бозор атайлаб, отам билан менинг асабимизга тегиш, устимиздан кулиш учун йўлдан урганига не дейсиз?

http://ziyouz.uz/

МАҚОЛАНИ ДЎСТЛАР БИЛАН БАҲАМЛАШИНГ