Эврил Турон: ЎЛИМ ТЎРИ (Тўртинчи мақола)
“Дунё ўзбеклари”дан:
Таниқли ёзувчи Мамадали Маҳмудов (Эврил Турон)нинг бу мақоласи аслида ББС ўзбек хизмати учун махсус ёзилган.
Лекин улар бир қисмини бериб, қолганини беролмасликларини айтишибди.
Мамадали ака менга мактуб билан мурожаат қилиб, “Ўлим тўри” номли шу битикларни “Дунё ўзбеклари”да тўлалигича чоп этишимни илтимос қилдилар.
Яширмайман, у кишининг ёзганларини ўқиб, жуда ўйланиб, иккиланиб қолдим. “Ўлим тўри”да менга маъқул келмаган фикр ва мулоҳазалар жуда кўп эди.
Масалан, ўзбек адабиётининг истеъдодли вакиллари Хайриддин Султонов, Мурод Муҳаммад Дўст, Усмон Азим, Сирожиддин Саййид ва Иқбол Мирзолар (гарчи улар ҳақидаги танқидий мақолаларнинг аксарияти “Дунё ўзбеклари”да чиққан бўлса ҳам) ҳаддан зиёд қораланган.
Меҳрибон ва донишманд устозим, ўзбек халқининг буюк шоири Абдулла Орипов шаънига маломат тошлари отилган, бетакрор ижоди ва муборак шахси, у ёзган Давлат Мадҳияси камситилган, шубҳа остига олинган.
Мен бугун Абдулла Орипов бу ёруғ дунёни тарк этган мусибатли бир дамда унинг руҳини безовта қилиб, бу битикларни эълон қилсам, виждонимга қарши бораман-ку, деб кўп қийналдим, изтироб чекдим.
Уч-тўрт кундан бўён юрсам ҳам, турсам ҳам юрагимда шу қийноқ. Тошкентда Мамадали акам мендан жавоб кутиб турганларини ўйласам, муҳаррир бўлганимга ҳам, “Дунё ўзбеклари”ни очганимга ҳам пушаймонлар қилиб кетаман.
У ёқда – Тошкентда яқинда оиласи вафот этиб, ҳасрат ва айрилиқ доғида, тирикчилик ташвишлари қуршовида ёлғиз қолган Мамадали акамни ўйлаб, бадтар эзиламан.
Бу ёқда – Канадада эса тўкин-сочин ҳаёт ажиб бир малоҳат ва саодат ичра ўтиб бормоқда. Сирли ва сеҳрли диёр бағрида туну кун Ўзбекистон ҳақида ўйлайман.
17 йиллик гулдек умри Каримовнинг турма-ю, зиндонларида хароб бўлган талантли ва иродали ёзувчи мендан битикларини эълон қилишим ё қилмаслигим ҳақида жавоб кутаётганини ўйлаб, қийналаман.
Муаллифни ҳам, у ёзган битикларда номи қорага чапланган инсонларни ҳам, устозим Абдулла Ориповни ҳам бир бир кўз олдимга келтирарканман, бир бирига қарама қарши бўлган аламли ва ситамли ўй-мулоҳазалардан сўнг, битикларини тўлалигича чоп этишга қарор қилдим.
Зотан, ҳур ва демократик жамиятда муҳаррирнинг бош вазифаси – ёқса, ёқмаса, ҳар кимга ўз сўзини айтиш ҳуқуқини бериши лозим.
Ким ҳақ ва ё ноҳақлигини бу гал “Дунё ўзбеклари”нинг чорасиз ва ношуд муҳаррири эмас, балки одамларнинг ўзлари ҳал қилсин…
Исмат Хушев,
“Дунё ўзбеклари” Бош муҳаррири,
25 январь, 2017 йил, 2017 йил, Торонто шаҳри, Канада…
Эврил Турон
ЎЛИМ ТЎРИ
Илм эгалари, шоирларни доим ўзимга
яқин олдим. Душман кайфиятида бўлган-
ларга ҳам ҳомийлик қилдим.
Амир Темур.
Тангри ўзининг пинҳона ҳукми билан
қудрат кўрсатади…
Ибн Арабшох
Бир ўчиб, сўниб… яна ёниш бор…
Абдулҳамид Чўлпон.
Халқ давлатга эмас, давлат халққа
хизмат қилади.
Шавкат Мирзиё.
(Тўртинчи қисм)