Махсус мухбиримиз Фарғонада – Иномжон Усмонхўжаев хонадонида…
Махсус мухбиримиз Фарғонада – Иномжон Усмонхўжаев хонадонида
1.
Иномжон Усмонхўжаев хонадонини тезда топа олмадим.
Фарғона шаҳри марказига – Давлат университетининг асосий биноси олдига келиб, танишларим “Усмонхужаевнинг уйи стадион орқасидаги кўчада”, – дейишгани учун ўша тарафга қараб юрдим.
Дарвоқе, стадионни бузилган ҳолда кўрдим. Уни ё кенгайтиришмоқчи бўлганлар ва ёки умуман бузиб ташлашмоқчи, шекилли.
Хуллас, ўзидан кўра кўпроқ номи қолган “стадион”дан ўтиб тўрткўчага келдим.
Кун иссиқ эди. Бурчакда талабалар ошхонаси бўлиб, унда иссиқ нон ёпилаётган экан.
Бориб олти дона иссик нон олдим, қуруқ кирмай деб. Сўнгра яна тўрткўчага қайтиб, Иномжон аканинг уйларини суриштира бошладим.
Талабалардан сўрасам, биронтаси ҳам билишмади, ҳатто бу номни муталақо эшитмаган экан улар.
Мустақиллик мевалари – Усмонхўжаев кимлигини ҳам билишмас экан…
Кўзим – олтмиш-олтмиш беш ёшлардаги велосипед етаклаб кетаётган мўйсафидга тушди. Тухтатиб сурадим.
– Ҳалиги ЦК ни биринчи секретари булган Усмонхўжаевми? – деб сўради қария.
– Ҳа, худди ўша киши, бир зиёрат қилиб йўқлаб қўяй дегандим, – дедим ҳайрон бўлганини сезиб.
– Баракалла, яхши ва савоб ишга қўл урибсиз. Лекин сиз ҳозир бошқа томонга қараб юрибсиз, у кишининг эшиги катта йулнинг нариги томонида, – деди хушмуомилалик билан отахон.
Хуллас орқамга қайтиб, катта йўлнинг тагидан ўтадиган ер ости йўли орқали университетнинг математика факультети ёнидан чиқдим.
У томонда ҳам бир-икки кишидан сўрадим, анча ўтиб кетиб қолган эканман, қайтишга мажбур бўлдим…
2.
Охири шаҳар истироҳат боғи олдига келиб бир кишидан сўрасам, у одам – ўша боғ рўпарасидаги бир уйни курсатиб, мана шу уй Усмонхужаевнинг уйи, деди. Ўша киши билан бирга дарвозадаги мўъжазгина уй қўнгироғини босдик. Ҳеч ким жавоб бермади. Ёрдам бериб, уй кўрсатган одам: “Уйда хеч ким йўқ шекилли, сал туриб яна келиб кўринг”, – деб ўз ишлари билан кетди.
Бир соатлар чамаси айланиб келиб яна ўша уй қўнғирогини чалсам, уй эгаси чиқиб келди ва мен яна адашганимни айтди. У уй Иномжон аканинг уйига бир девор қўшни экан.
– Тротуардан биздан олдинги қўшни уй томон юринг, ўша ерда Иномжон акани уйи, деб айтишди. Аввал борган уйга караб юрсам, ўша уй эшигига: «Ушбу хонадонда Ўзбекистон арбоби, олим ва меҳнат қаҳрамони Бузрукхужа Усмонхўжаев яшаган» деган ёзув бор экан.
Мен бу ёзувни кўрмай ўтиб кетган эканман.
Секин чақириб кўрдим. Бир оздан сўнг эшикни бир йигит очди.
– Ассалому алайкум! Иномжон аканинг хонадонлари шуми?
– Ваалайкум ассалом, ха, шу. Келинг, марҳамат.
– Безовта килганим учун узр, мен Иномжон ака тўғрисида жуда кўп эшитганман ва ўқиганман. Шу кишини бир кўриб, дуоларини олиб, зиёрат қилай деб келдим.
– Яхши, кираверинг, опок дадам уйдалар…
3.
Шинамгина ҳовли.
Ҳовлида – уй олдида сўри қўйилган. Сўрида уч киши чордона қуриб олиб, суҳбатлашишарди. Бир киши ёнбошлаб ўтирарди.
Мен бориб салом бердим. Ҳамма билан сўрашдим. Ўша ёнбошлаган киши Иномжон ака экан. Мақсадимни айтдим.
У киши менга илиқ бир табассум билан:
– Келинг ўғлим, келинг, жуда яхши қилибсиз келиб, бугун мана қўй сўйгандик, ҳозир димлама пишади. Қайнонангиз яхши кўрган йигит экансиз… – дедилар.
– Иномжон ака, катта раҳмат, қорним тўқрок эди, бир кўришиб кетай дегандим… – дейман хижолат чекиб.
– Болам, ризқдан қочиб кутула олмайсиз, буни қаранг, овқат пишишига келибсиз, энди биз билан бирга ўтириб баҳам кўрасиз, қани дастурхонга каранг!
Иномжон аканинг меҳри ва самимий сўзлари мени мафтун этди. Сўрига чиқиб ўтирдим. Ўша заҳотиёқ каттакон ва гулдор чинни лаганда қўй гуштидан пишган димламани олиб келишди. Иштаҳа очилиб кетди. Мазза қилиб едик.
Сўнгра, Иномжон ака мени – дастурхон атрофида биз билан бирга ўтирган кўзойнакли киши – ўғли билан, набираси (менга эшик очган) йигит билан ҳам таништирдилар.
Меҳмонлар сал ўтириб, жўнаб кетишди. Ўзимиз ёлғиз қолдик.
Мен Иномжон акага Москвадан – Рафик Нишонович салом айтганини етказдим. У киши ҳам, Москвага яна борганда, кўришсангиз, мендан ҳам унга салом айтиб қўйинг деди.
Мен Иномжон акага Рафиқ Нишоновичнинг – Москвадан совға қилиб бериб юборган рус тилидаги «Деревья зеленеют до метелей» китобини топширдим.
Китобни олиб Иномжон ака: “Мени росса ёмонлагандура”, – деб сўрадилар кулиб. “Йўқ, Иномжон ака, у киши Сизни ёмонламаган, шунчаки бир-икки оғиз айтиб ўтган, холос, у киши бу китобни асосан ўзи ва ўтган кунлари ҳақида ёзган”, – дедим…
4.
Ўша куни Иномжон ака билан анчагача гурунглашиб ўтирдик.
“Иномжон ака, Сиз хам мемуарлар ёзсангиз яхши бўларди”, – деган таклифимга у киши самимийлик билан: “Бир кунмас бир кун чиқиб қолар”, – дедилар. Чоп этишга ёрдам берайми, деб сўрасам, раҳмат, ўғлим, ёрдам берадиганлар жуда кўп, Худо хоҳласа китоб килиб чиқарарман, деб миннатдорчилик билдирдилар.
Кейин кулимсираб: “Майли, ҳозир ҳаммаси чиқариб олишсин, кейин охирида мен чиқараман китобни”, – деб қўшиб қўйдилар.
– Ўғлим, агар айбга буюмасангиз ёнбошлаб олсам, белим оғриб туради, мен кўп ўтира олмайман. Ёнбошлаб олишим керак, дедилар хижолатомуз. Мен эса: “Иномжон ака, бемалол, бемалол, ўзингизга қулай ҳолатда ўтираверинг, хижолат бўлманг, дедим, ўзим хижолат чекиб…
Иномжон ака миннатдорчилик билдириб, ёнбошлаб олдилар. Ўша куни анча суҳбатлашиб ўтирдик. Иномжон акани Москвага таклиф қилдим. Фарғонадан тўғри учадиган рейслар бор дедим ва ичимда шу табаррук ёшда самолётда учишга ярармикинлар деб ўйлаб: “Поездда ҳам борса бўлади”, – деб қўшиб қўйдим.
У киши маъюслик билан кулиб қўйдилар-да, Москвага бориш хоҳишлари йўқлигини айтдилар…
5.
Иномжон ака қаерликлигимни сўрадилар ва Андижонда обком секретари бўлган даврларини гапириб бердилар. Сўнг Рафиқ Нишонович нима қилиб юрибди, деб сўрадилар.
Подмосковьедаги уйида яшаётганини, пенсияда эканини айтдим. Мен у кишидан Горбачев ҳақида сўрадим, лекин Иномжон аканинг “Қайта қуриш ва ошкоралик” асосчиси ҳақида негадир гапиргилари келмади. Факатгина «Горбач» деган сўзни айтдилар, холос.
“Пахта иши” бўйича ҳибсга олинган давр хотираларини эслатмоқчи эдим, лекин оғир олмасинлар, ранжимасинлар деб, ботинаолмадим. Гдлян ва Ивановлар ҳақида ҳам сўрамабман, лекин кейин афсус қилдим. Сўраб-суриштирсам бўларкан…
6.
Кетишимдан олдин, хайрлашаётиб, суратга олсам бўладими, деб сўрадим.
– Мен костюм ва галстукдамасман-ку, қандай бўларкин, – дедилар хижолатомуз Иномжон ака.
– Бўлаверади Иномжон ака, эсдалик учун бу, – дедим.
– Ҳа майли, эсдаликка бўлса тушаверайлик, лекин унда тўхтаб туринг, мен ёнбошламасдан ўтириб олай, дедилар ва мен эсдалик учун деб Ўзбекистонни 1983 йилдан 1988 йилгача 5 йил давомида бошқарган ажойиб ва тарихий инсонни суратга туширдим.
Кетаётиб: – Иномжон ака, мен олдингизга келиб турсам майлими?” – деб сўрадим.
– Албатта, бемалол келаверинг, мен доим набираларим билан шу уйдаман ўғлим, келсангиз суҳбатлашиб ўтирамиз, – дедилар.
Биз ота болалардек қучоқлашиб хайрлашдик…
Адолат,
Дунё ўзбеклари” махсус мухбири
Фарғона – Тошкент – Москва.
Иловада фото.
Суратда: Ўзбекистон Компартияси Марказий Комитетининг биринчи секретари Иномжон Бузркович Усмонхўжаев, декабрь, 2015 йил, Фарғона…
“Дунё ўзбеклари” учун махсус
6 шарҳ
1 шарҳ
МАҚОЛАНИ ДЎСТЛАР БИЛАН БАҲАМЛАШИНГ
-
Кўп йиллар йирик ловазимларда ишлаган, Ўзбекистон раҳбари бўлган Иномжон Усмонхўжаев ҳалол ишлаб оз моз бўлсада бойлик орттириб, арзигулик уй жой ҳам қуролмабтида. Мустақилликкача ишлаган бирор катта лавозимдор бойиб кетганини билмайман. Ҳозирги даврда эса ўртамиёна СНБчи, прокурор, милиса бирнеча йилда Ўзбекистонда данғиллама қасрлар, чет элларда эса беҳисоб бойлик орттириб олади. Гуллаб яшнаб келаётган мамлакатни лаънати ўғри порахўрлар талаб қақшаттирди.
Узоқ умр сизга Иномжон ака!4 шарҳ
-
Шох
Карилик узини билдирибди…
-
AK
Усмонхўжаевнинг битта ўғли, янглишмасам 1985 йил эди, 1- курс талабаси эди. Ҳамма талабалар қатори Сирдарёга пахтага борган ва ҳамма билан бирга баракда яшаб, пахта териб юрарди.
-
Шаркшунос
Уларнинг углилари Шавкат ТошДУ нинг Шарк факультетида укиган. Жуда аклли ва камтарин йигит эди. Пахта кампанияси пайтида, 80-йиллар эди, у хамма катори пахта териб юрарди. Эшитишимча, отаси пахтага якинларининг пакет-пакет нарса олиб, хадеб хабар олиб бораверишини такиклаб куйган. Таниш билишлар Иномжон акадан беркитиб хабар олиб келишар экан.
-
-
I Inomjon akani umrlari uzoq bolsin, sog bolsinlar…
-
Шарҳ қолдириш
Фақат 500 белгигача рухсат этилади. Мақола ёки хабарларни МАҚОЛА ВА ФОТОСУРАТЛАР ЖЎНАТИШ ёки Биз билан алоқа шакли орқали жўнатинг.
Dunyo uzbeklaruga ham, maqola muallifi – Adolatga ham ming raxmat.
Lekin Inomjon akani hech taniyolmadim. Uziga uxshamas ekan.
Nima bulganida ham umri uzoq bulsin.