"Дунё ўзбеклари" сайтини энди телефонда, планшетда ва комьютерда ихчам мобиль версияда кўришингиз мумкин:
  • Асосий
  • Ассалому алайкум!
  • Муаллиф ҳақида
  • МАҚОЛА ВА ФОТОСУРАТЛАР ЖЎНАТИШ

Михаил ШОЛОХОВ: ХОЛ (Ҳикоя) Рус тилидан Ваҳоб РЎЗИМАТОВ таржимаси

Адабиёт, Ўтганлар ёди | 06/03/2015 17:31-     17 марта ўқилди

 

04

24 МАЙ — БУЮК РУС АДИБИ МИХАИЛ ШОЛОХОВ ТАВАЛЛУД ТОПГАН КУН

   У НКВД томонидан қамоққа олинишидан қўрқиб,яшириниб юрган, маст ҳолда Сталин қабулига кирган, “адабиётда ХХ аср инсонини қатъиятли тасвири учун”   Нобель мукофотига сазовор бўлган ва Лев Толстой шуҳратини орзу қилган ёзувчи эди. У 1905 йилнинг 24 майида Дон казаги оиласида дунёга келди. 1984 йилнинг 21 февралида оламдан ўтди. У жуда кўп асарлар яратди. Михаил Шолохов, энг аввало, 23 ёшида ёзган, шунинг учун ҳам «ҳеч ким бу ёшда бундай юксак асарни яратолмайди» деган шубҳа остида олинган, тўрт китобдан иборат буюк асар — «Тинч оқар Дон» романининг муаллифи сифатида тилга олинади.

011

300

ШОЛОХОВ Михаил Александрович (1905.11(24).5 — 1984.21.2) — рус ёзувчиси. Академик (1939), Меҳнат Қаҳрамони (1967).  Нобель мукофоти лауреати (1965). Фуқаролар урушида иштирок этган. 1922 й.да Москвага келиб, дастлаб «Юношеская правда», «Комсомолия» газеталари, «Прожектор», «Смена», «Огонёк» ва бошқа журналларда дастлабки ҳикояларини эълон қилган (1924—26).  Кейинчалик бу асарлар Шолоховнинг «Дон ҳикоялари» ва «Ложувард биёбон» (1926) тўпламларига кирган. Дон дарёси бўйларида шафқатсиз тўқнашув ва курашлар билан кечган фуқаролар уруши — Шолохов ижодининг бош мавзуи («Тирранча», «Чўпон», 1925; «Хундор душман», 1926 ва б.). Шолохов 1928 йилда Донга, Вёшенская станицасига кўчиб бориб, фуқаролар уруши мавзуига бағишланган «Тинч оқар Дон» (1—4-китоблар, 1928—40) романини ёзган.

Шолохов 2-жаҳон уруши йилларида «Правда» газетасининг ҳарбий мухбири бўлган. Халқ ва армиянинг уруш йилларида чеккан укубатлари, матонати ва жасоратини ўз кўзи билан кўрган  ёзувчи сўнгги йирик асари — «Улар Ватан учун жанг қилдилар» романини ёза бошлади. Мазкур роман (К.Симоновнинг «Тириклар ва ўликлар» эпопеяси б-н бирга) уруш ҳақидаги ҳақиқат илк бор тўла юзага чиққан асардир. Шолоховнинг сўнгги асарларидан бири — «Инсон тақдири» (1957) ҳикоясида уруш даҳшатларини бошидан кечирган кишининг бой ва гўзал руҳий олами катта маҳорат билан ифодаланган.

Шолохов ижоди бошқа халқлар, шу жумладан, ўзбек адабиётида реалистик тасвир методининг қарор топишига сезиларли таъсир кўрсатган. Шолоховнинг қарийб барча асарлари ўзбек тилига таржима қилинган.

011
Михаил ШОЛОХОВ
ХОЛ
Ваҳоб РЎЗИМАТОВ таржимаси
011

Столда куйган ўқ-дори анқиб турган патрон гилзаси, қўй сўнгаги, дала харитаси, маълумот, от терининг иси уриб қолган нақшдор юган, бир бўлак нон. Буларнинг ҳаммаси столда, деворнинг захидан моғор босган, чопилган харракда елкасини дераза рахига тираганча эскадрон командири Николай Кошевой ўтирибди. Уюшган, карахт бармоқларига қалам тутган. Столда ёзиб қўйилган аллақачонги плакатлар ёнида — чала тўлдирилган анкета. Дағал қоғозга қисқагина сўзлар ёзилган: Кошевой Николай. Эскадрон командири. Экинчи. РКСМ аъзоси.

“Ёши” деган катакка эран-қаран қилиб 18 деб ёзилган.

Николка ёшига қараганда яғриндор кўринади. Атрофини ажин қоплаган кўзлари ва чолларга хос букчайган елкаси уни кексанамо кўрсатарди.

— Ёш бола-я, болакай, кўк қўғанинг ўзи, — дейишади ҳазиллашиб эскадрондагилар, — аммо деярли талофат кўрмасдан иккита босмачи тўдасини тугата оладиган, эскадронни ярим йил мобайнида ҳар қандай кекса командирдан қолишмасдан жанглару олишувларга бошлаб борадиган бошқа бир одамни топиб кўр-чи!

Николка ўн саккиз ёшдалигидан ийманади. Ҳамиша “ёши” деган ёқимсиз катак қаршисига келганда қаламининг юриши секинлашиб, имиллаб қолади, Николканинг ёноқлари ўкинчдан қизғиш тортади. Николканинг отаси казак, отасига кўра у ҳам казак. Беш-олти ёшларида отаси уни ҳарбий отига миндирганини худди алоқ-чалоқ тушдай эслайди.

— Ёлидан ушла, ўғлим! — деб қичқирарди отаси, онаси эса ошхона эшигидан Николкага жилмайиб турар, отнинг дўнг сиртига қапишган жажжи оёқларига ва юган тутган отасига тикилар эди.

Бу аллақачонлар бўлган. Николканинг отаси герман урушида, худди сув ютгандек, бедарак кетди. Николкадан отасига отга ишқибозлик, беҳад довюраклик, чап оёғининг юқорисида худди отасидагига ўхшаш каптар тухумидек хол мерос қолди. Ўн беш ёшигача хизматкорликда саргардон кезди, кейин эса узун шинел сўраб олиб, станицадан ўтаётган қизил полк билан бирга Врангелга қарши курашга жўнади. Шу бу йил ёзда Николка Донда ҳарбий комиссар билан чўмилаётган эди. Комиссар Николканинг букчайган, қуёшдан қорайган елкасига қоқа-қоқа, контузияланган бошини қийшайтирганча дудуқланиб шундай деди:

— Сен ҳалиги… ҳалиги… Сен бахт… бахтли экансан! Ҳа, бахтли экансан! Хол — бахтнинг нишонаси эмиш.

Николка садаф тишларини кўрсатиб тиржайди-да, сувга шўнғиди. Сувдан туриб пишқирган кўйи:

— Бекор айтибсан, довдир! — деб қичқирди. — Гўдакликда етим, умрим бўйи хизматкорликдан қаддимни ростламаган бўлсаму бу киши бахтлисан деб ўтирса!

Шундай дедию Донни қучиб турган сариқ қумлоқ томон сузиб кетди.

2

Николка истиқомат қилаётган уй Дон устидаги учирим ёқасида жойлашган. Деразаларидан ям-яшил, ёйиқ Дон бўйлари, қорамтир сув кўриниб туради. Бўрон эсган кечалари учирим тагида тўлқинлар шалоплайди, дарчалар энтиккандек ҳасрат чекади, Николканинг назарида сув пол тирқишларидан ўғринча сизиб кираётгандек, тўлиқиб, уйни силкитаётгандек туюлади.

У бошқа квартирага кўчмоқчи эдию, ниятини амалга оширмай, кузгача шу ерда қоладиган бўлди. Аёзли тонгда мўрт сукунатни нағалбанд этигининг жарангги билан чил-чил синдирганча Николка бўсағага чиқиб келди. Олчазор боғчага тушди-да, шабнамдан гирёнзада, оқаринқираган ўланга ёстанди. Оғилдан уй бекасининг сигирни тек туришга ундаётгани, йўғон овозли бузоқнинг қистов билан мўнграётгани, тизиллаб тушаётган сутнинг пақир четига жаранглаб урилаётгани эшитилар эди.

Ҳовлида ён эшик ғижирлади, ит акиллади. Взвод командирининг:

— Командир уйдами? — деган овози эшитилди.

Николка тирсакларига таянганча қаддини кўтарди.

— Мен буёқдаман! Хўш, яна нима бўлди?

Станицадан чопар келди. Айтишича, Сал округидан босқинчилар кириб келганмиш, Грушинский совхозини босганмиш.

— Бошлаб кел уни буёққа.

Чопар қора терга ботган отини отхонага етаклади. От ҳовлининг ўртасида олдинги оёқлари билан мункиб тушди, кейин ёнбошига қулади-да, ўқтин-ўқтин, калта-калта хириллаганича, нафаси тиқилиб, дарғазаб вовуллаётган занжирбанд итга сўнаётган кўзлари билан тикилган кўйи ўлиб қолди. Чунки чопар олиб келган пакетда учта хоч белгиси бор эди, чопар уни қирқ чақирим йўлдан отга дам бермай олиб келган эди.

Николка раиснинг ундан, эскадрон билан мадад бергани етиб кел, деб илтимос қилганини ўқигач, меҳмонхонага кириб қиличини тақаркан, тинкаси қуриб ўйлади: ”Бирор ёққа ўқишга кетсам бўларди, буёқда эса банда… Ҳарбий комиссар изза қилади, бирорта сўзингни тўғри ёзолмайсан, ахир эскадрон командири бўлсанг деб… Унинг устига банда босганини айт… Яна қон тўкилади, бунақа турмуш тинка-мадоримни қуритди… Ҳаммаси меъдамга тегди…”

Йўл-йўлакай карабинини ўқлаганча бўсағага чиқди. Хаёли теп- текис, катта кўчаларда чопиб кетаётган отлардек учқур эди, шуларни ўйларди: “Шаҳарга кетсам бўларди… Ўқисам бўларди…”

Ўлиб қолган от ёнидан отхона томон ўтиб бораркан, унинг чанг босган бурун катакларидан сизиб чиқиб, қора тасмадек чизилган қонни кўриб, юзини терс ўгирди.

3

Ўнқир-чўнқир ёзлик йўл бўйлаб, шамол ялаган арава излари бўйлаб гажимдор, бўзранг баргизуб, қалин ҳурпайган шўра ва тахож тарвақайлаб ётибди. Бу — бир вақтлар хирмонжойларга пичан ташиб борилган ўша ёзлик йўл, ғарамлар дашт бўйлаб қаҳрабо қатраларидек сочилиб ётибди, серқатнов йўл эса телеграф симёғочлари тагидаги дўнглик узра ёстанган. Симёғоч соя жарлар орқали кузнинг хира тортган оқиш бағри томон шитоб интилади, симёғочлар ёнидан ўтган ялтироқ йўл бўйлаб эса атаман эллик чоғли совет ҳокимиятидан норози Дон ва Кубан казакларидан иборат босқинчилар тўдасини бошлаб кетмоқда. Улар худди қўй сурувига дариган бўридек уч кеча- кундуздан буён йўл бўйлаб ёки йўлсиз қўриқ оша қочиб бормоқда, орқадан эса уларни қоралаганча Николка Кошевойнинг отряди келмоқда.

Бандадагилар кўпни кўрган, пихини ёрган ҳарбийлардан бўлсалар-да, ҳар қалай атаман оғир ўйга ботади, узангига оёқ тираганчи даштни кўзлари билан пайпаслайди, Доннинг нариги томонига чўзилиб кетган ўрмоннинг мовий ҳошиясигача неччи чиқиримлигини чамалайди.

Улар шу тариқа бўридек қочишади, Николка Кошевойнинг эскадрони эса уларнинг изидан қувади.

Ёзнинг очиқ-ёруғ кунлари, шаффоф осмон остидаги Дон даштларида қалин буғдой бошоқлари кумушдек жаранглаб тебранади. Ўрим олдида сархил-сара буғдой бошоғининг мурти ўн етти яшар йигитчанинг мўйловидек қора тортган, жавдар эса одам бўйи ўсган бўлади.

Серсоқол деҳқонлар дарахтзорлар яқинидаги қумлоқ тепалардаги қумоқ пайкалларга жавдар экадилар. У яхши битмайди, қадим-қадимдан бир десятинадан ўттиз чоракка етар-этмас ҳосил беради, жавдарни шунинг учун экишадики, ундан қиз боланинг кўз ёшидек тиниқ самогон тортишади: негаки азрўйи азалдан шу таомил бор, бобою бобокалонлар ҳам ичиб келишган. Дон области казаклари қўшинининг туғросида ароқли бочка устида ялонғоч ўтирган маст казак тасвири акс эттирилганлиги, чамаси бежиз бўлмаса керак. Хуторлару станицалар куз кунлари қуюқ ва ўткир хамр бўлиб гупиради, қизғиш тол четанлар узра тепаси қизил папоқлар мастона чайқалади.

Ана шунга кўра атаман ҳам бирор кун ҳушёр бўлмайди, шу сабабдан барча аравакашлару пулемётчилар рессорли тачанкаларда кайфдан қайшайишиб ўтирадилар.

Атаман қадрдон қўраларини етти йил мобайнида кўрмади. Герман асирлиги, кейин Врангел, қуёш тиғидан эриб турган Истамбул, тикан симли лагер, мумланган, шўр қанотли турк фелюгаси, Кубанинг попилтириқли қамишзорлари ва ниҳоят — банда.

Агар елкаси оша орқасига ўгирилиб қараса — атаманнинг кечирган турмуши ана шу. Атаманнинг юраги жазирама ёз кунлари даштдаги балчиқлар бўйида ҳўкизларнинг айри туёқларидан тушган излар қотганидек тош қотди. Тушуниб бўлмайдиган ғалати бир алам ичини кемиради, мушакларини ўқчиқдан тириштиради, атаман пайқаб турадики, уни унута олмайди, бу дардга ҳеч қандай самогон билан бас кела олмайди. Шунинг учун ҳушёр тортмай кунига ичадики, Дон даштларидаги ташна бағри қуёш остида ағдарилиб ётган ғалла хушбўй ва тотли гулламоқда, қорамағиз юзли жувонлар хуторлару станицаларда шундай самогон тортмоқдаларки, шарқираб турган чашма сувидан ажратиб бўлмайди.

4

Тонготарда дастлабки аёз бошланди. Нилуфарнинг сербар япроқларига нуқра туклар сочилди, кичкина тегирмон тошида эса эрталаб Лукич слюдага ўхшаган ранг-баранг, юпқа-юпқа муз парчаларини кўрди.

Эрталабданоқ Лукичнинг тоби қочиб қолди: белига санчиқ кирди, симиллаган оёқлари оғирлашиб ердан уза олмасди. Эти сўнгакларидан ажралиб кетаётгандек бемаъни гавдасини аранг кўтарганча тегирмон бўйлаб оёқларини сургаб босарди. Тариқ жувоздан бир гала сичқон лип этиб чиққанча уриб кетди; ёшланган нам кўзлари билан юқорига тикилди: шифт тагидаги қўндоқдан туриб каптар тинимсиз бидир-бидирлаганча хониш қилмоқда эди. Бобо бамисоли қумоқ тупроқдан ясалгандек бурун катаклари билан моғор босган талх сув исини, жавдар уни ҳидини димоғига тортди. Ғижимлаб ўйга толди.

Бобо асалари кувалари турган жойда дам олиш учун ёстанди. Пўстинини устига қийғоч ташлаганча уйқуга кетди, оғзи нимочиқ, лабидан сизган илиқ, ёпишқоқ сўлаги соқолига илашган. Оқшом қоронғуси бобонинг уйини бус-бутун чулғаб олди, тегирмон сутранг туман увадалари орасида қолди…

Уйғонганида ўрмондан икки отлиқ чиқиб келмоқда эди. Улардан бири асалари кувалари орасида юрган бобога қичқирди:

— Буёққа кел, бобо!

Лукич шубҳаланиб қараганча туриб қолди. У нотинч йиллар орасида ем билан унни сўрамай-нетмай тортиб оладиган мана бундай қурама одамларни жуда кўп учратган, уларнинг ҳаммасини баб-баробар, ёппасига қаттиқ ёмон кўрар эди.

— Тезроқ юрсанг-чи, галварс чол!

Лукич ўйиб ясалган кувалар орасидан ўтиб борди, туси кетган лабларини оҳиста қимирлатганича, сассиз чапиллатди, меҳмонларга қийғос қараганча берироқда туриб қолди.

— Биз қизилларданмиз, бобожон… сен биздан қўрқма, — деди хирқираб атаман беозоргина. — Биз бандани қувиб юрибмиз, ўзимизникилардан қолиб кетдик… Балки, кўргандирсан, кеча шу ердан отряд ўтган эди?

— Аллақандай одамлар ўтган эди.

— Улар қаёққа қараб кетишди, бобо?

— Ким билсин жин урганларни!

— Тегирмонингда улардан битта-яримтаси қолмаганмиди?

— Йўқ, — деди Лукич қисқагина ва орқасига ўгирилди.

— Шошма, қария, — атаман эгардан сакраб тушди, мастлигидан маймоқ оёқларида туролмай қалқиб кетди, оғзидан самогон ҳиди бурқиганча шундай деди, — биз комунистларни йўқотамиз, бобо… Ҳа шундай… Бизнинг кимлигимизнинг сенга ҳеч бир даҳли йўқ! — Қоқилиб кетиб, юганини қўлидан тушириб юборди. — Сенга даҳлдор жойи шуки, етмиш отга ем таёрлаб берасан, унингни чиқармайсан… Ҳозирнинг ўзида!.. Тушундингми? Ғалланг қаерда?

— Йўқ, — деди Лукич атрофига аланглаганича.

— Бу омборда нима бор?

— Бало-баттар, лаш-луш… ғалла йўқ!

— Қани, юр-чи!

Чолнинг ёқасидан тутди-да, қийшайиб ерга қапишиб ётган омбор томонга тиззаси билан судраганча олиб кетди. Эшикни ланг очди. Халталарда буғдой билан тахожли арпа бор эди.

— Бу ғалла бўлмай нима, қари аблаҳ?

— Ғалла, валинеъматим… Булар супурунди… Мен буларни бир йил мобайнида битталаб йиққан бўлсам-у… сен отларга едириб увол қилмоқчисан…

— Нима, бизнинг отларимиз очидан тиришиб ўлсинми? Хўш, бу нима қилганинг — қизилларнинг тарафини олаётибсанми, ўзингга ўлим тилаётибсанми?

— Раҳминг келсин, меҳрибонгинам? Сенга нима гуноҳ қилдим? — Лукич бошидан шапкасини юлқиб олди-да, шартта тиз чўкиб, атаманнинг сержун қўлига ёпишганча ўпа кетди…

— Айт, қизилларни ёқтирасанми?

— Кечир, жафокашгинам!.. Беҳуда гапирган бўлсам, айбимдан ўт. Вой, кечир, қийнама мени, — деб ўкрарди чол, атаманнинг оёқларини қучганча.

— Қизилларга тарафдормаслигингга қасам ич… Чўқинма, тупроқ ошала!

Бобо кафтларидаги тупроққа ёш тўкканча, тиш-оғзида айлантириб кавшанди.

— Хўш, энди ишондим. Ўрнингдан тур, қария!

Атаман оёқлари увишиб қолган чолнинг туролмаётганини кўриб кулди. Етиб келган отлиқлар хомпалардан арпа билан буғдойни ташиб чиқиб, отларнинг оёқлари остига сепдилар, олтинранг донларни ҳовли юзига тўкиб-сочдилар.

5

Туман, намхуш қоронғилик қўйнидаги тонг.

Лукич соқчининг олдидан ўтиб, йўлдан эмас, ўрмондаги ўзигагина маълум бўлган сўқмоқдан пилдираганча, жарликлар оша, тонг олдидаги тетик мудроқликда сергакланган ўрмон оша хутор томон жўнади.

Елтегирмонга етиб бориб, ҳовли йўлдан тор кўчага бурилмоқчи эди, кўз ўнгида дафъатан отлиқларнинг ғира-шира шарпаси пайдо бўлди.

— Ким у келаётган? — деган ташвишли хитоб эшитилди жимжитлик қўйнида.

— Менман… — Лукич чайналиб, ўзи эса бус-бутун бўшашиб, аъзойи-бадани титрай бошлади.

— Кимсан ўзинг? Нима, пропусканг борми? Нима қилиб изғиб юрибсан?

— Тегирмончиман… шу ерда сув тегирмонда ишлайман. Хуторга зарур иш билан кетаётган эдим.

— Қанақа зарур иш экан у? Қани, командирнинг олдига юр-чи! Олдинга туш! — деб қичқирди биттаси от билан бостириб келаркан.

Отнинг буғли лаблари бўйнига тегаётганини сезган Лукич оқсоқлаганча хутор томон йўл олди.

Майдондаги черепица ёпилган уй олдида тўхтадилар. Кузатувчи инқиллаганча эгардан тушди-да, қиличини шалоплатган кўйи бўсағага кўтарилди.

— Орқамдан юр!..

Деразалардан чироқ ёруғи кўриниб турибди. Кириб боришди.

Лукич тамаки тутунидан аксириб юборди, шоша-пиша шапкасини олди-да, тўрдаги бурчакка қараб чўқинди.

— Мана бу чолни ушлаб келдик. Хуторга кетаётган экан.

Николка пару пат ёпишган пахмоқ бошини столдан кўтариб, уйқусираганча, аммо жиддий сўради:

— Қаёққа кетаётган эдинг?

Лукич олдинга бир қадам ташлаб, шодлигидан қалқиб кетди.

— Жонгинам, ўзимизники экансизлар, мен бўлсам, яна ўша ғаддорлар, деб ўйлабман… Ўтакам ёрилганидан сўрашга ҳам ботинолмабман… Мен тегирмончиман. Митроханинг ўрмонидан ўтаётганларингда меникига тушган эдинглар, мен сенга сут қуйиб берган эдим, қўзигинам… Ё эсингдан чиқдими?

— Хўш, нима демоқчисан?

— Айтадиган гапим шуки, ўргилай: кеча қоронғи тушиши билан меникига ўша бандадагилар бостириб келишди, бор дон-дунимни отларига пок-покиза едириб юборишди!.. Мени хўрлашди… Каттаси, жонингдан умидинг бўлса, олдимизда қасам ич, деди, тупроқ ошалаттирди.

— Улар ҳозир қаерда?

— Ўша ерда-да. Бир талай арақ олиб келишган экан, шимиришяпти иблислар. Менинг меҳмонхонамда, мен сиз шафқат паноҳимга хабар бергани югуриб келдим, ҳеч бўлмаса сиз уларнинг таъзирини бериб қўярсиз.

— Айт, отни эгарлашсин! — дея бобога жилмайганча харракдан сапчиб турди Николка ва ҳорғинлик билан шинелининг енгини тортди.

6

Тонг отиб боряпти.

Уйқусиз кечаларда заҳил торган Николка пулемётли двуколка томон чопиб келди.

— Атакага киришишимиз билан ўнг қанотига қараб шиғиллат. Биз уларнинг қанотини синдиришимиз керак!

Шундай деди-да, ёйилиб бораётган эскадрон томон от қўйди.

Йўлдаги бир тўп мажмағил дублардан ўтгач отлиқлар кўринди — улар тўртта-тўрттадан саф тортишган, оралиқларида тачанкалар кетмоқда эди.

— Елдиринглар! — деб қичқирди Николка ва орқасидан туёқларнинг кучайганини сезиб, айғирига қамчи босди.

Даҳанада жонҳолатда пулемёт тариллади, бояги, йўлдагилар худди машқ вақтларидагидек дарҳол ҳалқа бўлиб ёйилишди.

* * *

Айқаш-уйқаш ёғочлар орасидан тепаликка тўнғизтароқ ёпишган бўри югуриб чиқди. Бошини олдинга чўзганча ғингшиди. Яқин орада тарс-турс ўқлар отилмоқда, турли оҳангда увиллаган товушлар пайваст тебраниб янграмоқда эди.

“Тақ!” этиб қайрағочзорга келиб тушарди ўқ товуши, тепаликнинг нарёғидаги қаердадир, шудгордан нарида пайваст бидирлаган акс-садо эшитилади: “туқ!”

Яна ўқтин-ўқтин:  тақ-туқ-тақ!  Тепалик орқасидан жавоб келарди: туқ-туқ-туқ!

Бўри турди-турди-да, эран-қаран, лапанглаганча жарликдаги сарғайиб қолган, ўриб олинмаган қўғазорга қараб йўналди…

— Бўшашма!.. Тачанкаларни ташламанглар!.. Чакалакка… Чакалакка, дейман онангни эмгурлар! — деб қичқирарди атаман, узангига оёқ тираб турганча.

Тачанкалар атрофида эса ҳовлиқиб қолган аравакашлар билан пулемётчилар ён қайишларини кесмоқда, пулемётдан узлуксиз ўт очилаётгани туфайли узилиб кетган ҳалқадагилар тирақайлаб қочишга киришган эдилар.

Атаман отини бурди, унга томон қанот ёзгандек, қиличини ўйнатиб бир киши от чоптириб келмоқда эди. Кўкрагидан чайқалаётган дурбинидан, буркасидан атаман от чоптириб келаётган оддий қизил аскар эмаслигин пайқади-да, тизгинни тортди. Узоқдан ёш йигитнинг ғазабдан буришган муйлабсиз юзини, шамолдан юмилаётган кўзларини кўрди. Атаманнинг тагидаги от орқа оёқларига чўккудек бўлиб ўйноқларди, ўзи эса камарига илиниб қолган маузерини юлқилаб тортаркан, шундай деб қичқирди;

— Итвачча гўдак!… Ўйнатавер, ўйнатавер, ўйнатишни мендан кўрасан ҳали!…

Атаман яқинлашиб келаётган қора буркага қараб ўқ узди. От саккиз саженча чопиб келиб, қулаб тушди, буркасини ирғитиб ташлаган Николка эса ўқ уза-уза, югурганча атаман томон тобора яқинлашиб келмоқда эди…

Чакалакнинг орқасидан кимдир ваҳшиёна чинқириб юборди-да, овози ўчиб қолди. Қуёш юзини булут босди, даштга, йўлга куз ва шамоллар дастидан яланғочланган ўрмонга сузиб борувчи соялар тўшалди.

“Нодон, гўдак, ҳовлиқма, шунинг учун ҳам бу ерда ажалга дучор бўлади”, деб ўйларди атаман, шошқинлик билан, ниҳоят йигитнинг обоймасидаги ўқлари тамом бўлгач, тизгинини бўшатди-да, калхат бўлиб отилди.

Эгардан оғганча қиличини силтади, зарбдан йигитнинг гавдаси шилқ этиб бўшашганини бир лаҳза ҳис этди, кейин жасад сирғалганча ерга аста қулаб тушди. Атаман сакраб тушиб марҳумнинг дурбинини юлқиб олди, унинг увишиб титраётган оёқларига қаради, атрофига аланглади-да, ўликнинг хром этигини ечиб олиш учун чўнқайиб ўтирди. Қирсиллаётган тиззасига оёғини тираганча этикнинг бир пойини чаққонлик билан ечиб олди. Иккинчисининг ичида пайпоқ йиғилиб қолганми, ечилмасди. Ғазаби ошиб сўкинганча этикни пайпоғи билан қўша суғуриб олди-да, оёғининг тўпиқдан юқорироғидаги каптар тухумидек келадиган холга кўзи тушди. Йигитни уйғотиб юборишдан қўрқаётгандек унинг совиб келаётган бошини аста-секин юзини юқорига қилганча ўнглаб қўйди, қўли оғзидан лахта-лахта бўлиб чиқаётган қонга беланди, тикилиб қаради-да, шундан кейингина унинг ўхшовсизроқ елкаларини ноқулай қучганча, бўғиқ овоз билан шундай деди:

— Ўғлим!.. Николушка!.. Жоним!.. Жигарбандим…

Унниқиб бораркан, қичқирди:

— Ақалли бир оғиз сўз айтсанг-чи! Нима бўлди ўзи-я?

Сўнаётган кўзларига қараганча ўзини ерга ташлади; қон қуйилган қовоқларини очиб қараркан, ихтиёрсиз, мажолсиз жасадини силкитарди… Николка эса бениҳоя зўр ва муҳим нарсаси ҳақида сўзлаб юборишдан қўрқаётгандек мўматалоқ тилининг учини ғарчча тишлаб олган эди.

Атаман ўғлининг совуб бораётган қўлларини бағрига босиб ўпди-да, тер инган маузерининг пўлат милини тишлари билан тишлаб, оғзига ўқ узди…

* * *

Кечқурун чакалакнинг нарёғида отлиқлар кўриниб, шамол ғала-ғовур товушларни, отларнинг пишқиришлари ва узангиларининг жаранглашини олиб келаркан, атаманнинг бошидан ўлимтикхўр калхат истар-истамас учиб кетди. Учиб кетди-да, кузнинг хира, бўзрайган осмонида ғойиб бўлди.

 

МИХАИЛ ШОЛОХОВНИНГ БОШҚА ҲИКОЯЛАРИНИ САLAMEO ДАСТУРИ ЁРДАМИДА ЎҚИШИНГИЗ,ПРИНТЕРДАН ЧИҚАРИШИНГИЗ ВА ЮКЛАБ ОЛИШИНГИЗ МУМКИН.
Mixail Sholoxov. Inson taqdiri.Hikoyalar. / Михаил Шолохов. Инсон тақдири.Ҳикоялар.

Publish at Calameo or read more publications.

011

055SHOLOXOV Mixail Aleksandrovich (1905.11(24).5 — 1984.21.2) — rus yozuvchisi. Akademik (1939), Mehnat Qahramoni (1967). Nobel` mukofoti laureati (1965). Fuqarolar urushida ishtirok etgan. 1922 y.da Moskvaga kelib, dastlab «Yunosheskaya pravda», «Komsomoliya» gazetalari, «Projektor», «Smena», «Ogonyok» va boshqa jurnallarda dastlabki hikoyalarini e’lon qilgan (1924—26). Keyinchalik bu asarlar Sholoxovning «Don hikoyalari» va «Lojuvard biyobon» (1926) to’plamlariga kirgan. Don daryosi bo’ylarida shafqatsiz to’qnashuv va kurashlar bilan kechgan fuqarolar urushi — Sholoxov ijodining bosh mavzui («Tirrancha», «Cho’pon», 1925; «Xundor dushman», 1926 va b.). Sholoxov 1928 yilda Donga, Vyoshenskaya stanitsasiga ko’chib borib, fuqarolar urushi mavzuigabag’ishlangan «Tinch oqar Don» (1—4-kitoblar, 1928—40) romanini yozgan.

Sholoxov 2-jahon urushi yillarida «Pravda» gazetasining harbiy muxbiri bo’lgan. Xalq va armiyaning urush yillarida chekkan ukubatlari, matonati va jasoratini o’z ko’zi bilan ko’rgan yozuvchi so’nggi yirik asari — «Ular Vatan uchun jang qildilar» romanini yoza boshladi. Mazkur roman (K.Simonovning «Tiriklar va o’liklar» epopeyasi b-n birga) urush haqidagi haqiqat ilk bor to’la yuzaga chiqqan asardir. Sholoxovning so’nggi asarlaridan biri — «Inson taqdiri» (1957) hikoyasida urush dahshatlarini boshidan kechirgan kishining boy va go’zal ruhiy olami katta mahorat bilan ifodalangan.

Sholoxov ijodi boshqa xalqlar, shu jumladan, o’zbek adabiyotida realistik tasvir metodining qaror topishiga sezilarli ta’sir ko’rsatgan. Sholoxovning qariyb barcha asarlari o’zbek tiliga tarjima qilingan.

011
Mixail SHOLOXOV
XOL
Vahob RO’ZIMATOV tarjimasi
011

Stolda kuygan o’q-dori anqib turgan patron gilzasi, qo’y so’ngagi, dala xaritasi, ma’lumot, ot terining isi urib qolgan naqshdor yugan, bir bo’lak non. Bularning hammasi stolda, devorning zaxidan mog’or bosgan, chopilgan xarrakda yelkasini deraza raxiga tiragancha eskadron komandiri Nikolay Koshevoy o’tiribdi. Uyushgan, karaxt barmoqlariga qalam tutgan. Stolda yozib qo’yilgan allaqachongi plakatlar yonida — chala to’ldirilgan anketa. Dag’al qog’ozga qisqagina so’zlar yozilgan: Koshevoy Nikolay. Eskadron komandiri. Ekinchi. RKSM a’zosi.

“Yoshi” degan katakka eran-qaran qilib 18 deb yozilgan.

Nikolka yoshiga qaraganda yag’rindor ko’rinadi. Atrofini ajin qoplagan ko’zlari va chollarga xos bukchaygan yelkasi uni keksanamo ko’rsatardi.

— Yosh bola-ya, bolakay, ko’k qo’g’aning o’zi, — deyishadi hazillashib eskadrondagilar, — ammo deyarli talofat ko’rmasdan ikkita bosmachi to’dasini tugata oladigan, eskadronni yarim yil mobaynida har qanday keksa komandirdan qolishmasdan janglaru olishuvlarga boshlab boradigan boshqa bir odamni topib ko’r-chi!

Nikolka o’n sakkiz yoshdaligidan iymanadi. Hamisha “yoshi” degan yoqimsiz katak qarshisiga kelganda qalamining yurishi sekinlashib, imillab qoladi, Nikolkaning yonoqlari o’kinchdan qizg’ish tortadi. Nikolkaning otasi kazak, otasiga ko’ra u ham kazak. Besh-olti yoshlarida otasi uni harbiy otiga mindirganini xuddi aloq-chaloq tushday eslaydi.

— Yolidan ushla, o’g’lim! — deb qichqirardi otasi, onasi esa oshxona eshigidan Nikolkaga jilmayib turar, otning do’ng sirtiga qapishgan jajji oyoqlariga va yugan tutgan otasiga tikilar edi.

Bu allaqachonlar bo’lgan. Nikolkaning otasi german urushida, xuddi suv yutgandek, bedarak ketdi. Nikolkadan otasiga otga ishqibozlik, behad dovyuraklik, chap oyog’ining yuqorisida xuddi otasidagiga o’xshash kaptar tuxumidek xol meros qoldi. O’n besh yoshigacha xizmatkorlikda sargardon kezdi, keyin esa uzun shinel so’rab olib, stanitsadan o’tayotgan qizil polk bilan birga Vrangelga qarshi kurashga jo’nadi. Shu bu yil yozda Nikolka Donda harbiy komissar bilan cho’milayotgan edi. Komissar Nikolkaning bukchaygan, quyoshdan qoraygan yelkasiga qoqa-qoqa, kontuziyalangan boshini qiyshaytirgancha duduqlanib shunday dedi:

— Sen haligi… haligi… Sen baxt… baxtli ekansan! Ha, baxtli ekansan! Xol — baxtning nishonasi emish.

Nikolka sadaf tishlarini ko’rsatib tirjaydi-da, suvga sho’ng’idi. Suvdan turib pishqirgan ko’yi:

— Bekor aytibsan, dovdir! — deb qichqirdi. — Go’daklikda yetim, umrim bo’yi xizmatkorlikdan qaddimni rostlamagan bo’lsamu bu kishi baxtlisan deb o’tirsa!

Shunday dediyu Donni quchib turgan sariq qumloq tomon suzib ketdi.

2

Nikolka istiqomat qilayotgan uy Don ustidagi uchirim yoqasida joylashgan. Derazalaridan yam-yashil, yoyiq Don bo’ylari, qoramtir suv ko’rinib turadi. Bo’ron esgan kechalari uchirim tagida to’lqinlar shaloplaydi, darchalar entikkandek hasrat chekadi, Nikolkaning nazarida suv pol tirqishlaridan o’g’rincha sizib kirayotgandek, to’liqib, uyni silkitayotgandek tuyuladi.

U boshqa kvartiraga ko’chmoqchi ediyu, niyatini amalga oshirmay, kuzgacha shu yerda qoladigan bo’ldi. Ayozli tongda mo’rt sukunatni nag’alband etigining jaranggi bilan chil-chil sindirgancha Nikolka bo’sag’aga chiqib keldi. Olchazor bog’chaga tushdi-da, shabnamdan giryonzada, oqarinqiragan o’langa yostandi. Og’ildan uy bekasining sigirni tek turishga undayotgani, yo’g’on ovozli buzoqning qistov bilan mo’ngrayotgani, tizillab tushayotgan sutning paqir chetiga jaranglab urilayotgani eshitilar edi.

Hovlida yon eshik g’ijirladi, it akilladi. Vzvod komandirining:

— Komandir uydami? — degan ovozi eshitildi.

Nikolka tirsaklariga tayangancha qaddini ko’tardi.

— Men buyoqdaman! Xo’sh, yana nima bo’ldi?

Stanitsadan chopar keldi. Aytishicha, Sal okrugidan bosqinchilar kirib kelganmish, Grushinskiy sovxozini bosganmish.

— Boshlab kel uni buyoqqa.

Chopar qora terga botgan otini otxonaga yetakladi. Ot hovlining o’rtasida oldingi oyoqlari bilan munkib tushdi, keyin yonboshiga quladi-da, o’qtin-o’qtin, kalta-kalta xirillaganicha, nafasi tiqilib, darg’azab vovullayotgan zanjirband itga so’nayotgan ko’zlari bilan tikilgan ko’yi o’lib qoldi. Chunki chopar olib kelgan paketda uchta xoch belgisi bor edi, chopar uni qirq chaqirim yo’ldan otga dam bermay olib kelgan edi.

Nikolka raisning undan, eskadron bilan madad bergani yetib kel, deb iltimos qilganini o’qigach, mehmonxonaga kirib qilichini taqarkan, tinkasi qurib o’yladi: ”Biror yoqqa o’qishga ketsam bo’lardi, buyoqda esa banda… Harbiy komissar izza qiladi, birorta so’zingni to’g’ri yozolmaysan, axir eskadron komandiri bo’lsang deb… Uning ustiga banda bosganini ayt… Yana qon to’kiladi, bunaqa turmush tinka-madorimni quritdi… Hammasi me’damga tegdi…”

Yo’l-yo’lakay karabinini o’qlagancha bo’sag’aga chiqdi. Xayoli tep- tekis, katta ko’chalarda chopib ketayotgan otlardek uchqur edi, shularni o’ylardi: “Shaharga ketsam bo’lardi… O’qisam bo’lardi…”

O’lib qolgan ot yonidan otxona tomon o’tib borarkan, uning chang bosgan burun kataklaridan sizib chiqib, qora tasmadek chizilgan qonni ko’rib, yuzini ters o’girdi.

3

O’nqir-cho’nqir yozlik yo’l bo’ylab, shamol yalagan arava izlari bo’ylab gajimdor, bo’zrang bargizub, qalin hurpaygan sho’ra va taxoj tarvaqaylab yotibdi. Bu — bir vaqtlar xirmonjoylarga pichan tashib borilgan o’sha yozlik yo’l, g’aramlar dasht bo’ylab qahrabo qatralaridek sochilib yotibdi, serqatnov yo’l esa telegraf simyog’ochlari tagidagi do’nglik uzra yostangan. Simyog’och soya jarlar orqali kuzning xira tortgan oqish bag’ri tomon shitob intiladi, simyog’ochlar yonidan o’tgan yaltiroq yo’l bo’ylab esa ataman ellik chog’li sovet hokimiyatidan norozi Don va Kuban kazaklaridan iborat bosqinchilar to’dasini boshlab ketmoqda. Ular xuddi qo’y suruviga darigan bo’ridek uch kecha- kunduzdan buyon yo’l bo’ylab yoki yo’lsiz qo’riq osha qochib bormoqda, orqadan esa ularni qoralagancha Nikolka Koshevoyning otryadi kelmoqda.

Bandadagilar ko’pni ko’rgan, pixini yorgan harbiylardan bo’lsalar-da, har qalay ataman og’ir o’yga botadi, uzangiga oyoq tiraganchi dashtni ko’zlari bilan paypaslaydi, Donning narigi tomoniga cho’zilib ketgan o’rmonning moviy hoshiyasigacha nechchi chiqirimligini chamalaydi.

Ular shu tariqa bo’ridek qochishadi, Nikolka Koshevoyning eskadroni esa ularning izidan quvadi.

Yozning ochiq-yorug’ kunlari, shaffof osmon ostidagi Don dashtlarida qalin bug’doy boshoqlari kumushdek jaranglab tebranadi. O’rim oldida sarxil-sara bug’doy boshog’ining murti o’n yetti yashar yigitchaning mo’ylovidek qora tortgan, javdar esa odam bo’yi o’sgan bo’ladi.

Sersoqol dehqonlar daraxtzorlar yaqinidagi qumloq tepalardagi qumoq paykallarga javdar ekadilar. U yaxshi bitmaydi, qadim-qadimdan bir desyatinadan o’ttiz chorakka yetar-etmas hosil beradi, javdarni shuning uchun ekishadiki, undan qiz bolaning ko’z yoshidek tiniq samogon tortishadi: negaki azro’yi azaldan shu taomil bor, boboyu bobokalonlar ham ichib kelishgan. Don oblasti kazaklari qo’shinining tug’rosida aroqli bochka ustida yalong’och o’tirgan mast kazak tasviri aks ettirilganligi, chamasi bejiz bo’lmasa kerak. Xutorlaru stanitsalar kuz kunlari quyuq va o’tkir xamr bo’lib gupiradi, qizg’ish tol chetanlar uzra tepasi qizil papoqlar mastona chayqaladi.

Ana shunga ko’ra ataman ham biror kun hushyor bo’lmaydi, shu sababdan barcha aravakashlaru pulemyotchilar ressorli tachankalarda kayfdan qayshayishib o’tiradilar.

Ataman qadrdon qo’ralarini yetti yil mobaynida ko’rmadi. German asirligi, keyin Vrangel, quyosh tig’idan erib turgan Istambul, tikan simli lager, mumlangan, sho’r qanotli turk felyugasi, Kubaning popiltiriqli qamishzorlari va nihoyat — banda.

Agar yelkasi osha orqasiga o’girilib qarasa — atamanning kechirgan turmushi ana shu. Atamanning yuragi jazirama yoz kunlari dashtdagi balchiqlar bo’yida ho’kizlarning ayri tuyoqlaridan tushgan izlar qotganidek tosh qotdi. Tushunib bo’lmaydigan g’alati bir alam ichini kemiradi, mushaklarini o’qchiqdan tirishtiradi, ataman payqab turadiki, uni unuta olmaydi, bu dardga hech qanday samogon bilan bas kela olmaydi. Shuning uchun hushyor tortmay kuniga ichadiki, Don dashtlaridagi tashna bag’ri quyosh ostida ag’darilib yotgan g’alla xushbo’y va totli gullamoqda, qoramag’iz yuzli juvonlar xutorlaru stanitsalarda shunday samogon tortmoqdalarki, sharqirab turgan chashma suvidan ajratib bo’lmaydi.

4

Tongotarda dastlabki ayoz boshlandi. Nilufarning serbar yaproqlariga nuqra tuklar sochildi, kichkina tegirmon toshida esa ertalab Lukich slyudaga o’xshagan rang-barang, yupqa-yupqa muz parchalarini ko’rdi.

Ertalabdanoq Lukichning tobi qochib qoldi: beliga sanchiq kirdi, simillagan oyoqlari og’irlashib yerdan uza olmasdi. Eti so’ngaklaridan ajralib ketayotgandek bema’ni gavdasini arang ko’targancha tegirmon bo’ylab oyoqlarini surgab bosardi. Tariq juvozdan bir gala sichqon lip etib chiqqancha urib ketdi; yoshlangan nam ko’zlari bilan yuqoriga tikildi: shift tagidagi qo’ndoqdan turib kaptar tinimsiz bidir-bidirlagancha xonish qilmoqda edi. Bobo bamisoli qumoq tuproqdan yasalgandek burun kataklari bilan mog’or bosgan talx suv isini, javdar uni hidini dimog’iga tortdi. G’ijimlab o’yga toldi.

Bobo asalari kuvalari turgan joyda dam olish uchun yostandi. Po’stinini ustiga qiyg’och tashlagancha uyquga ketdi, og’zi nimochiq, labidan sizgan iliq, yopishqoq so’lagi soqoliga ilashgan. Oqshom qorong’usi boboning uyini bus-butun chulg’ab oldi, tegirmon sutrang tuman uvadalari orasida qoldi…

Uyg’onganida o’rmondan ikki otliq chiqib kelmoqda edi. Ulardan biri asalari kuvalari orasida yurgan boboga qichqirdi:

— Buyoqqa kel, bobo!

Lukich shubhalanib qaragancha turib qoldi. U notinch yillar orasida yem bilan unni so’ramay-netmay tortib oladigan mana bunday qurama odamlarni juda ko’p uchratgan, ularning hammasini bab-barobar, yoppasiga qattiq yomon ko’rar edi.

— Tezroq yursang-chi, galvars chol!

Lukich o’yib yasalgan kuvalar orasidan o’tib bordi, tusi ketgan lablarini ohista qimirlatganicha, sassizchapillatdi, mehmonlarga qiyg’os qaragancha beriroqda turib qoldi.

— Biz qizillardanmiz, bobojon… sen bizdan qo’rqma, — dedi xirqirab ataman beozorgina. — Biz bandaniquvib yuribmiz, o’zimiznikilardan qolib ketdik… Balki, ko’rgandirsan, kecha shu yerdan otryad o’tgan edi?

— Allaqanday odamlar o’tgan edi.

— Ular qayoqqa qarab ketishdi, bobo?

— Kim bilsin jin urganlarni!

— Tegirmoningda ulardan bitta-yarimtasi qolmaganmidi?

— Yo’q, — dedi Lukich qisqagina va orqasiga o’girildi.

— Shoshma, qariya, — ataman egardan sakrab tushdi, mastligidan maymoq oyoqlarida turolmay qalqib ketdi, og’zidan samogon hidi burqigancha shunday dedi, — biz komunistlarni yo’qotamiz, bobo… Ha shunday… Bizning kimligimizning senga hech bir dahli yo’q! — Qoqilib ketib, yuganini qo’lidan tushirib yubordi. — Senga dahldor joyi shuki, yetmish otga yem tayorlab berasan, uningni chiqarmaysan… Hozirning o’zida!.. Tushundingmi? G’allang qaerda?

— Yo’q, — dedi Lukich atrofiga alanglaganicha.

— Bu omborda nima bor?

— Balo-battar, lash-lush… g’alla yo’q!

— Qani, yur-chi!

Cholning yoqasidan tutdi-da, qiyshayib yerga qapishib yotgan ombor tomonga tizzasi bilan sudragancha olib ketdi. Eshikni lang ochdi. Xaltalarda bug’doy bilan taxojli arpa bor edi.

— Bu g’alla bo’lmay nima, qari ablah?

— G’alla, valine’matim… Bular supurundi… Men bularni bir yil mobaynida bittalab yiqqan bo’lsam-u… sen otlarga yedirib uvol qilmoqchisan…

— Nima, bizning otlarimiz ochidan tirishib o’lsinmi? Xo’sh, bu nima qilganing — qizillarning tarafini olayotibsanmi, o’zingga o’lim tilayotibsanmi?

— Rahming kelsin, mehribonginam? Senga nima gunoh qildim? — Lukich boshidan shapkasini yulqib oldi-da, shartta tiz cho’kib, atamanning serjun qo’liga yopishgancha o’pa ketdi…

— Ayt, qizillarni yoqtirasanmi?

— Kechir, jafokashginam!.. Behuda gapirgan bo’lsam, aybimdan o’t. Voy, kechir, qiynama meni, — deb o’krardi chol, atamanning oyoqlarini quchgancha.

— Qizillarga tarafdormasligingga qasam ich… Cho’qinma, tuproq oshala!

Bobo kaftlaridagi tuproqqa yosh to’kkancha, tish-og’zida aylantirib kavshandi.

— Xo’sh, endi ishondim. O’rningdan tur, qariya!

Ataman oyoqlari uvishib qolgan cholning turolmayotganini ko’rib kuldi. Yetib kelgan otliqlar xompalardan arpa bilan bug’doyni tashib chiqib, otlarning oyoqlari ostiga sepdilar, oltinrang donlarni hovli yuziga to’kib-sochdilar.

5

Tuman, namxush qorong’ilik qo’ynidagi tong.

Lukich soqchining oldidan o’tib, yo’ldan emas, o’rmondagi o’zigagina ma’lum bo’lgan so’qmoqdan pildiragancha, jarliklar osha, tong oldidagi tetik mudroqlikda sergaklangan o’rmon osha xutor tomon jo’nadi.

Yeltegirmonga yetib borib, hovli yo’ldan tor ko’chaga burilmoqchi edi, ko’z o’ngida daf’atan otliqlarning g’ira-shira sharpasi paydo bo’ldi.

— Kim u kelayotgan? — degan tashvishli xitob eshitildi jimjitlik qo’ynida.

— Menman… — Lukich chaynalib, o’zi esa bus-butun bo’shashib, a’zoyi-badani titray boshladi.

— Kimsan o’zing? Nima, propuskang bormi? Nima qilib izg’ib yuribsan?

— Tegirmonchiman… shu yerda suv tegirmonda ishlayman. Xutorga zarur ish bilan ketayotgan edim.

— Qanaqa zarur ish ekan u? Qani, komandirning oldiga yur-chi! Oldinga tush! — deb qichqirdi bittasi ot bilan bostirib kelarkan.

Otning bug’li lablari bo’yniga tegayotganini sezgan Lukich oqsoqlagancha xutor tomon yo’l oldi.

Maydondagi cherepitsa yopilgan uy oldida to’xtadilar. Kuzatuvchi inqillagancha egardan tushdi-da, qilichini shaloplatgan ko’yi bo’sag’aga ko’tarildi.

— Orqamdan yur!..

Derazalardan chiroq yorug’i ko’rinib turibdi. Kirib borishdi.

Lukich tamaki tutunidan aksirib yubordi, shosha-pisha shapkasini oldi-da, to’rdagi burchakka qarab cho’qindi.

— Mana bu cholni ushlab keldik. Xutorga ketayotgan ekan.

Nikolka paru pat yopishgan paxmoq boshini stoldan ko’tarib, uyqusiragancha, ammo jiddiy so’radi:

— Qayoqqa ketayotgan eding?

Lukich oldinga bir qadam tashlab, shodligidan qalqib ketdi.

— Jonginam, o’zimizniki ekansizlar, men bo’lsam, yana o’sha g’addorlar, deb o’ylabman… O’takam yorilganidan so’rashga ham botinolmabman… Men tegirmonchiman. Mitroxaning o’rmonidan o’tayotganlaringda menikiga tushgan edinglar, men senga sut quyib bergan edim, qo’ziginam… YO esingdan chiqdimi?

— Xo’sh, nima demoqchisan?

— Aytadigan gapim shuki, o’rgilay: kecha qorong’i tushishi bilan menikiga o’sha bandadagilar bostirib kelishdi, bor don-dunimni otlariga pok-pokiza yedirib yuborishdi!.. Meni xo’rlashdi… Kattasi, joningdan umiding bo’lsa, oldimizda qasam ich, dedi, tuproq oshalattirdi.

— Ular hozir qaerda?

— O’sha yerda-da. Bir talay araq olib kelishgan ekan, shimirishyapti iblislar. Mening mehmonxonamda, men siz shafqat panohimga xabar bergani yugurib keldim, hech bo’lmasa siz ularning ta’zirini berib qo’yarsiz.

— Ayt, otni egarlashsin! — deya boboga jilmaygancha xarrakdan sapchib turdi Nikolka va horg’inlik bilan shinelining yengini tortdi.

6

Tong otib boryapti.

Uyqusiz kechalarda zahil torgan Nikolka pulemyotli dvukolka tomon chopib keldi.

— Atakaga kirishishimiz bilan o’ng qanotiga qarab shig’illat. Biz ularning qanotini sindirishimiz kerak!

Shunday dedi-da, yoyilib borayotgan eskadron tomon ot qo’ydi.

Yo’ldagi bir to’p majmag’il dublardan o’tgach otliqlar ko’rindi — ular to’rtta-to’rttadan saf tortishgan, oraliqlarida tachankalar ketmoqda edi.

— Yeldiringlar! — deb qichqirdi Nikolka va orqasidan tuyoqlarning kuchayganini sezib, ayg’iriga qamchi bosdi.

Dahanada jonholatda pulemyot tarilladi, boyagi, yo’ldagilar xuddi mashq vaqtlaridagidek darhol halqa bo’lib yoyilishdi.

* * *

Ayqash-uyqash yog’ochlar orasidan tepalikka to’ng’iztaroq yopishgan bo’ri yugurib chiqdi. Boshini oldinga cho’zgancha g’ingshidi. Yaqin orada tars-turs o’qlar otilmoqda, turli ohangda uvillagan tovushlar payvast tebranib yangramoqda edi.

“Taq!” etib qayrag’ochzorga kelib tushardi o’q tovushi, tepalikning naryog’idagi qaerdadir, shudgordan narida payvast bidirlagan aks-sado eshitiladi: “tuq!”

Yana o’qtin-o’qtin: taq-tuq-taq! Tepalik orqasidan javob kelardi: tuq-tuq-tuq!

Bo’ri turdi-turdi-da, eran-qaran, lapanglagancha jarlikdagi sarg’ayib qolgan, o’rib olinmagan qo’g’azorga qarab yo’naldi…

— Bo’shashma!.. Tachankalarni tashlamanglar!.. Chakalakka… Chakalakka, deyman onangni emgurlar! — deb qichqirardi ataman, uzangiga oyoq tirab turgancha.

Tachankalar atrofida esa hovliqib qolgan aravakashlar bilan pulemyotchilar yon qayishlarini kesmoqda, pulemyotdan uzluksiz o’t ochilayotgani tufayli uzilib ketgan halqadagilar tiraqaylab qochishga kirishgan edilar.

Ataman otini burdi, unga tomon qanot yozgandek, qilichini o’ynatib bir kishi ot choptirib kelmoqda edi. Ko’kragidan chayqalayotgan durbinidan, burkasidan ataman ot choptirib kelayotgan oddiy qizil askar emasligin payqadi-da, tizginni tortdi. Uzoqdan yosh yigitning g’azabdan burishgan muylabsiz yuzini, shamoldan yumilayotgan ko’zlarini ko’rdi. Atamanning tagidagi ot orqa oyoqlariga cho’kkudek bo’lib o’ynoqlardi, o’zi esa kamariga ilinib qolgan mauzerini yulqilab tortarkan, shunday deb qichqirdi;

— Itvachcha go’dak!… O’ynataver, o’ynataver, o’ynatishni mendan ko’rasan hali!…

Ataman yaqinlashib kelayotgan qora burkaga qarab o’q uzdi. Ot sakkiz sajencha chopib kelib, qulab tushdi, burkasini irg’itib tashlagan Nikolka esa o’q uza-uza, yugurgancha ataman tomon tobora yaqinlashib kelmoqda edi…

Chakalakning orqasidan kimdir vahshiyona chinqirib yubordi-da, ovozi o’chib qoldi. Quyosh yuzini bulut bosdi, dashtga, yo’lga kuz va shamollar dastidan yalang’ochlangan o’rmonga suzib boruvchi soyalar to’shaldi.

“Nodon, go’dak, hovliqma, shuning uchun ham bu yerda ajalga duchor bo’ladi”, deb o’ylardi ataman, shoshqinlik bilan, nihoyat yigitning oboymasidagi o’qlari tamom bo’lgach, tizginini bo’shatdi-da, kalxat bo’lib otildi.

02Egardan og’gancha qilichini siltadi, zarbdan yigitning gavdasi shilq etib bo’shashganini bir lahza his etdi, keyin jasad sirg’algancha yerga asta qulab tushdi. Ataman sakrab tushib marhumning durbinini yulqib oldi, uning uvishib titrayotgan oyoqlariga qaradi, atrofiga alangladi-da, o’likning xrom etigini yechib olish uchun cho’nqayib o’tirdi. Qirsillayotgan tizzasiga oyog’ini tiragancha etikning bir poyini chaqqonlik bilan yechib oldi. Ikkinchisining ichida paypoq yig’ilib qolganmi, yechilmasdi. G’azabi oshib so’kingancha etikni paypog’i bilan qo’sha sug’urib oldi-da, oyog’ining to’piqdan yuqorirog’idagi kaptar tuxumidek keladigan xolga ko’zi tushdi. Yigitni uyg’otib yuborishdan qo’rqayotgandek uning sovib kelayotgan boshini asta-sekin yuzini yuqoriga qilgancha o’nglab qo’ydi, qo’li og’zidan laxta-laxta bo’lib chiqayotgan qonga belandi, tikilib qaradi-da, shundan keyingina uning o’xshovsizroq yelkalarini noqulay quchgancha, bo’g’iq ovoz bilan shunday dedi:

— O’g’lim!.. Nikolushka!.. Jonim!.. Jigarbandim…

Unniqib borarkan, qichqirdi:

— Aqalli bir og’iz so’z aytsang-chi! Nima bo’ldi o’zi-ya?

So’nayotgan ko’zlariga qaragancha o’zini yerga tashladi; qon quyilgan qovoqlarini ochib qararkan, ixtiyorsiz, majolsiz jasadini silkitardi… Nikolka esa benihoya zo’r va muhim narsasi haqida so’zlab yuborishdan qo’rqayotgandek mo’mataloq tilining uchini g’archcha tishlab olgan edi.

Ataman o’g’lining sovub borayotgan qo’llarini bag’riga bosib o’pdi-da, ter ingan mauzerining po’lat milini tishlari bilan tishlab, og’ziga o’q uzdi…

* * *

Kechqurun chakalakning naryog’ida otliqlar ko’rinib, shamol g’ala-g’ovur tovushlarni, otlarning pishqirishlari va uzangilarining jaranglashini olib kelarkan, atamanning boshidan o’limtikxo’r kalxat istar-istamas uchib ketdi. Uchib ketdi-da, kuzning xira, bo’zraygan osmonida g’oyib bo’ldi.

021

(Tashriflar: umumiy 75, bugungi 1)

Ўхшаш мақолалар:

  1. Набижон Боқий: ҚОРАҚАЛПОҚ ҚОМУСИ (Эссе)
  2. 8 декабр куни устозимиз Ғанижон Холматов (Муғанний) вафотига 6 ой тўлди…
  3. “Дунё ўзбеклари” тақдим этади – Орзиқул Эргаш: Ёзилмаган достон
  4. Набижон БОҚИЙ: ОҒАМ БИЛАН СУҲБАТ (МАТНАЗАР АБДУЛҲАКИМ ЁДИ)
  5. Шукур Холмирзаев: ЎТТИЗ БЕШ ЁШДА ҲАМ (Ёзувчи Эркин Аъзамовга мактуб)
  6. Тоғай Мурод: ЁШ ҚАЛАМКАШЛАРГА ТИЛАКЛАРИМ
  7. Устоз Эркин Воҳидовга бағишлов (Шоирнинг ўзи ўқиган шеърлар)
  8. Набижон БОҚИЙ: НОВҚАТ ТОҒИДАГИ ЎТОВ ТАРИХИ
  9. Асқар Маҳкам: Бу уйда бир вақтлар бувим яшаган…
  10. Фарид Усмон: Устоз Эркин Воҳидов ёди Биринчи мақола
  11. Абдулла Орипов: Йўқлов (Ўлмас Умарбеков хотираси) “Ўтганлар ёди” туркумидан
  12. Сиз севган ёзувчилар – Тоғай Мурод. Кузнинг бир кунида (ҳикоя)
МАҚОЛАНИ ДЎСТЛАР БИЛАН БАҲАМЛАШИНГ

Шарҳ қолдириш

Фақат 500 белгигача рухсат этилади. Мақола ёки хабарларни МАҚОЛА ВА ФОТОСУРАТЛАР ЖЎНАТИШ ёки Биз билан алоқа шакли орқали жўнатинг.

Click here to cancel reply.

 characters available

    ЕР ЮЗИ БЎЙЛАБ ТАШРИФЛАР

    Количество уникальных посетителей
    Flag Counter

    Энг кўп ўқилганлар

    • Исмат Хушев – Самарқанд: Бир тарихий учрашувдан туғилган таассуротларим…  - 94130 марта ўқилган
    • Тошкент вилоятининг собиқ ҳокими ҳибсга олинди  - 31249 марта ўқилган
    • Фарғонада 8 март куни хотин-қизларга транспорт текин бўлди  - 31196 марта ўқилган
    • Шукрилла Мирсаидов вафот этганига ропа роса бир йил бўлди…  - 31163 марта ўқилган
    • Улуғ файласуф шоир Абдулла Ориповнинг Ҳамза ҳақидаги икки хил фикри…  - 31097 марта ўқилган
    • Ўзбекистон Республикасининг янги Бош прокурори И.Б Абдуллаевга  - 30880 марта ўқилган
    • “Ўзбекистон овози” нашри: Россияда қонуний ишлаш имкониятлари кенгаймоқда  - 30801 марта ўқилган
    • Улуғ ўзбек шоири Абдулла Ориповнинг Хьюстон (АҚШ) да ёзган янги шеърлари (38)  - 30794 марта ўқилган
    • Карим Баҳриев: Бугун 2017 йил 31 июлда Зангиота бобони зиёрат қилдик…  - 30792 марта ўқилган
    • Ҳофиз Комилжон Отаниёзов таваллудининг 100 йиллик байрами кенг нишонланди  - 30791 марта ўқилган
    • Севги бамисоли лолақизғалдоқ, Тегинмай бўлмайди, Тегсанг тўкилар…  - 30791 марта ўқилган
    • Мухолиф сиёсатчи Доктор Намоз Нормўминнинг СовМинга йўлланган дастури  - 30791 марта ўқилган
    • Разговор Путина и Трампа COMEDY CLUB  - 30789 марта ўқилган
    • Буюк ўзбек шоири Абдулла Орипов вафот этганига ропа роса қирк кун бўлди…  - 30788 марта ўқилган
    • Кокаин для товарища Сталина или Сталина подсадили на кокаин перед смертью  - 30786 марта ўқилган
    • Сиз севган адиблар – Ўткир Ҳошимов: Янга (ҳикоя)  - 30782 марта ўқилган
    • Сиз севган санъаткорлар: Шаҳзода ва Алишер Файз – Қилпиллама  - 30781 марта ўқилган
    • Сиз севган санъаткорлар – Жўрабек Жўраев “Озод Шоу”да  - 30781 марта ўқилган
    • Ислам Каримов-младший: мою мать оклеветали, доказательств нет  - 30780 марта ўқилган
    • Журналисты нашли подтвер ждение причастности их к спецслужбам – Новое Время  - 30780 марта ўқилган
    • Отабек Тошев: Янги Президент ва янги имкониятлар…  - 30777 марта ўқилган
    • Эврил Турон: Қора дўлана (роман) (Тўққизинчи қисм)  - 30776 марта ўқилган
    • Улуғ ўзбек шоири Абдулла Ориповнинг Хьюстон (АҚШ) да ёзган янги шеърлари (22)  - 30775 марта ўқилган
    • Поездки в Афганистан, Ташкент и Самарканд! (Ч-1)  - 30772 марта ўқилган
    • Ўлмас Умарбеков: СЕВГИМ-СЕВГИЛИМ… Қисса (3-қисм)  - 30771 марта ўқилган
    • Канададаги ўзбек адвокати Бахтиёр Шоҳназаров – “Дунё ўзбеклари” меҳмони!  - 30770 марта ўқилган
    • Моҳигул Назарова: Гуноҳ (кичик қисса) 16. Кутилмаган учрашув  - 30770 марта ўқилган
    • Малика Салимова: Сиз мени севмайсиз. Биламан. Шунчаки қолгансиз ёқтириб….  - 30767 марта ўқилган
    • Исмат Хушев номидан бораётган видеоларда вирус тарқатилмоқда, очманг!!!  - 30767 марта ўқилган
    • Сергей Ежков информирует:  Дата поминок выбрана не случайно – Дочь без дефиса   - 30766 марта ўқилган
    • ЙИҒЛАТИБ КЕТГАН ҲОФИЗ – (Охунжон Мадалиев ёди)  - 30765 марта ўқилган
    • «Стоп кран» от Uzcard  - 30760 марта ўқилган
    • Саломат Вафонинг янги асари: АЖДАРҲО БОҒИ (Ҳикоя) 1-қисм  - 30758 марта ўқилган
    • Эта видеозапись И.Каримова публикуется впервые. 2-13 июля 1990 года. Кремль…  - 30758 марта ўқилган
    • Малайзия пойтахтида ўзбекистонлик фоҳишалар қўлга олинди  - 30754 марта ўқилган
    • Дада Зафар: Ўзбекистон Халқ шоири Муҳаммад Юсуф ҳотирасига бағишланади  - 30754 марта ўқилган
    • Абдулла Орипов: СОҲИБҚИРОН АМИР ТЕМУР (шеърий драмадан парча)  - 30754 марта ўқилган
    • Поездки в Афганистан, Ташкент и Самарканд! (Ч-2)  - 30753 марта ўқилган
    • Муҳаммад Солиҳ: Ойдин душанба куни ўлишни орзу қиларди… (“Ёднома”)  - 30752 марта ўқилган
    • Юсуф Жума. Тангрининг  мўжизаси  - 30751 марта ўқилган
    • Ислом Холбой: Бўлган, бўлмаган (Роман) 8-қисм  - 30751 марта ўқилган
    • Дадахон Хасан: Бизга мана шундай Президент керак эди…  - 30751 марта ўқилган
    • Моҳигул Назарова: Гуноҳ (кичик қисса) 15. Хайрли иш  - 30749 марта ўқилган
    • Суҳайлийдан Муҳаммад Юсуфга битилган мадҳиялар  - 30749 марта ўқилган
    • Улуғбек ҲАМДАМ: ОЙБЕКНИНГ ШОҲ АСАРИ  - 30747 марта ўқилган
    • Шавкат Мирзиёев сиёсий партиялар фаолиятини жиддий танқид қилди  - 30746 марта ўқилган
    • “Озодлик”: Хорижда OVIRи тугаган ўзбекистонликларга жазо бекор қилинди  - 30741 марта ўқилган
    • Заявление по поводу клеветы НДУ против Бухарбаевой  - 30740 марта ўқилган
    • Наврўзинг муборак Ўзбекистоним!  - 30739 марта ўқилган
    • “Телевидениенинг энг катта режиссёри Оқсаройда ўтирибди” – Шароф Убайдуллаев  - 30738 марта ўқилган
    • Моҳигул Назарова: Гуноҳ (кичик қисса) 17-якуний қисм. Умид – яшаш асоси  - 30738 марта ўқилган
    • Улуғ ёзувчи Одил Ёқубов умр йўлдошининг хотиралари (38-42)  - 30738 марта ўқилган
    • Тошкентлик “Робин Гуд”: Шайтон – Алайҳиссалом билан тўқнашув. (10-қисм)  - 30736 марта ўқилган
    • Исмат Хушев: Отишма бўлган Оттавага сафар (8-якуний қисм)  - 30735 марта ўқилган
    • Эврил Турон: ‘Ислом ака Ўзбекистонни гўрга орқалаб кетмади’  - 30729 марта ўқилган
    • Как понимать намеки президента Узбекистана на либерализацию?  - 30729 марта ўқилган
    • Абдиҳамид Парда: “Жаҳон адабиёти” шарофати  - 30728 марта ўқилган
    • Истеъдодли ижодкор Алишер Назар ижодий саҳифасига сафар…  - 30728 марта ўқилган
    • Фальсификации дел и подкуп прокуроров, судей и милиционеров продолжаются…  - 30726 марта ўқилган
    • Андижон “Нафосат” клуби: Ижод сирларини ўрганиш дарси…  - 30726 марта ўқилган
    • Президентская дочь — лишь винтик в системе коррупции  - 30726 марта ўқилган
    • Запрещенное к показу видео о Путине  - 30726 марта ўқилган
    • На Ближнем Востоке затевается что-то очень-очень крупное  - 30725 марта ўқилган
    • Моҳигул Назарова: Надомат – Олти саҳнали пьеса  - 30724 марта ўқилган
    • “Жаҳон адабиёти” журнали бош муҳаррири Шуҳрат Ризаевга шеърий мактуб  - 30723 марта ўқилган
    • Атамбаев о выборах – Возможный список депутатов шестого созыва  - 30722 марта ўқилган
    • Комилжон Отаниёзов таваллудининг 100 йиллигига (2-мақола)  - 30719 марта ўқилган
    • Насрулло Сайид: “Ватанга қайтишимга изн беринг” – BBC O’zbek  - 30717 марта ўқилган
    • “Главному редактору “Дунё узбеклари”: Теперь я понял Вашу учесть, жизнь за границей…  - 30717 марта ўқилган
    • Зрители потеряли дар речи, когда этот мужчина из индейского племени начал играть  - 30716 марта ўқилган
    • “Дунё ўзбеклари” Бош муҳарририга Бухородан мактуб…  - 30714 марта ўқилган
    • Муҳаммад Солиҳ: Унутма – фақат сен ҳурсан!  - 30712 марта ўқилган
    • Мирзиёев ҳукумат йиғилишида Розуқулов ва Ибрагимовга ҳайфсан берди  - 30710 марта ўқилган
    • ”Тимирскиланаётган одам”ни ўқиб…  - 30709 марта ўқилган
    • Лола Исломова Матбуот агентлиги бош директорига очиқ хат билан мурожаат қилди  - 30709 марта ўқилган
    • Бу қиз айрим юлдузларга қандай қўшиқ айтишини кўрсатиб қўйди. Офарин!  - 30707 марта ўқилган
    • Таниқли журналист, устоз Муҳаммаджон Обидовнинг Исмат Хушевга норозилик хати  - 30707 марта ўқилган
    • Аёл бўлмаса, адабиёт бўлмасди. Адабиёт аёлни англаш учун яратилган…  - 30706 марта ўқилган
    • Президент Шавкат Мирзиёев “Озодлик” радиосини кузатиб боришини тан олди…  - 30703 марта ўқилган
    • Инвалида-колясочника посадили за разбойное нападение на спецназовца  - 30702 марта ўқилган
    • Ўзбекистон телевидениеси илк бор Каримов сиёсатини танқид қилди (ВИДЕО)  - 30699 марта ўқилган
    • Президент Каримовдан кейин Ўзбекистонни нималар кутмоқда?  - 30694 марта ўқилган
    • Абдулла Орипов: Биринчи ўзбек генерали Собир Раҳимовнинг порлоқ хотирасига  - 30690 марта ўқилган
    • Ўрта-махсус таълим тизимидаги инқироз ҳақида  - 30688 марта ўқилган
    • Зилолабону: Биздан рози бўл, Муҳаммаджон…  - 30687 марта ўқилган
    • Алексей Венедиктов о Путине и его преемнике…  - 30685 марта ўқилган
    • Туркия: Садоқатли ит ҳожасининг жаноза маросимларида қатнашди…  - 30685 марта ўқилган
    • Абдулла Орипов: Бўлурман суҳбат ичра гоҳо Исмат билан бир кун… (2-шеър)  - 30684 марта ўқилган
    • …что означает слово «Кока» в названии напитка….  - 30683 марта ўқилган
    • Муҳаммад Исмоил: ИЛМИМНИ ЗИЁДА ҚИЛ, ПАРВАРДИГОРИМ !  - 30683 марта ўқилган
    • Қашқадарё: Қаршидан Китобга тез юрар поезд қатнайди…  - 30681 марта ўқилган
    • Буюк Абдулла Орипов хотирасига ёзилган шеърлар (“Ўтганлар ёди” туркумидан)  - 30676 марта ўқилган
    • Ўзбек мухолифатининг таниқли шоираси Гулчеҳра Нуруллаева ижодидан намуналар  - 30674 марта ўқилган
    • Сиз севган санъаткорлар: Зиёда – Хаёлим…  - 30671 марта ўқилган
    • Фахриддин ҚОРАТОЕВ: “СЕНГА БАХТДАН ТАХТ ТИЛАРМАН”  - 30671 марта ўқилган
    • Бердиёр ЖУМАЕВ: Аёл — иқбол — истиқбол… (3-қисм)  - 30671 марта ўқилган
    • ЎРТА ЙЎЛНИ ҚАНДАЙ ТОПАМИЗ ? (8)  - 30671 марта ўқилган
    • Шавкат Мирзиёевнинг ажойиб нутқини қўйибсиз, эшитиб мазза қилдим, раҳмат…  - 30671 марта ўқилган
    • Алишер Навоий ва Заҳириддин Муҳаммад Бобур ижодида аёл васфи  - 30670 марта ўқилган
    • Ўлмас Умарбеков: СЕВГИМ-СЕВГИЛИМ… Қисса (1-қисм)  - 30670 марта ўқилган
    • Ислам Каримов. Сильный человек в “заложниках” у слабого государства? (штрихи к политпортрету)  - 30670 марта ўқилган
    • То, что нашли в животе у этого кашалота, должно перевернуть наш мир  - 30670 марта ўқилган
    • Гулбаҳор Саид Ғани: Тошни ёриб чиқар бир куни гулим…  - 30670 марта ўқилган
    • Абдураҳим Пўлат: Ўзбекистонга қайтиб, сиëсат билан шуғулланаман…  - 30669 марта ўқилган
    • Сиз севган санъаткорлар – Маҳмуд Намозов хонадонида  - 30669 марта ўқилган
    • Муслимбек Йўлдошев: Тушимга Абдумўмин кирибди. Кўриниши хотиржам…  - 30669 марта ўқилган
    • Малоҳат Эшонқулова: Наманганлик Дилмурод Жумабоевга жавоб ўрнида…  - 30669 марта ўқилган
    • Ислом Холбой: Бўлган, бўлмаган (Роман) 6-қисм  - 30669 марта ўқилган
    • Моҳигул Назарова: Гуноҳ (кичик қисса) 14. Қайтиш  - 30669 марта ўқилган
    • Ўлмас Умарбеков: СЕВГИМ-СЕВГИЛИМ… Қисса (2-қисм)  - 30668 марта ўқилган
    • Kanadada yashash huquqini qanday qo’lga kiritish mumkin? (Birinchi maqola)  - 30668 марта ўқилган
    • Абдулла Орипов Абдулла Искандарга: Машрабни осган элдан мен қадр тилармидим…  - 30667 марта ўқилган
    • Абулқосим МАМАРАСУЛОВ: МЕН ҚАНДАЙ ЁЗУВЧИ БЎЛГАН ЭДИМ (10)  - 30667 марта ўқилган
    • Бердиёр Жумаев: Эътирофларим ва эътирозларим…  - 30665 марта ўқилган
    • Невероятная польза банана: почему никогда не стоит выбрасывать это богатство  - 30665 марта ўқилган
    • Ҳайдарали Маматов: Шерзоджоннинг рафиқаси ҳақидаги чин севги иқрори…  - 30663 марта ўқилган
    • Тўра Мирзо: Бир кун аввал негадир Баҳодирни кўргим келаверди…  - 30662 марта ўқилган
    • Помогаем иммигрировать: 10 ЛУЧШИХ СТРАН МИРА ДЛЯ ЖИЗНИ  - 30660 марта ўқилган
    • Тожикистонлик ўзбекзабон адиб адабий мукофот билан тақдирланди  - 30658 марта ўқилган
    • Иқбол Мирзо. Қўнғироқ (“Ўтганлар ёди” туркумидан)  - 30643 марта ўқилган
    • Ўзбек махсус хизмат агенти Абвер немис разведкасига қарши… (МХХ тарихидан)  - 30642 марта ўқилган
    • Исмат ХУШЕВ: ДАВЛАТ МАСЛАҲАТЧИСИ БЎЛГАН БИРИНЧИ ШОИР  - 30641 марта ўқилган
    • Моҳигул Назарова: Хотинини ўғирлаган йигит (Ҳикоя)  - 30641 марта ўқилган
    • Шодмонов ва унинг командаси ЎзТВ дан албатта кетиши керак…  - 30641 марта ўқилган
    • Предъявление обвинений дочери – приурочено к годовщине кончины ее отца  - 30639 марта ўқилган
    • Страсбург суди ватандошимиз Али Феруз ҳимоясига келди…  - 30638 марта ўқилган
    • Таниқли журналист Шароф Убайдуллаев 9 май ҳақида…  - 30638 марта ўқилган
    • “ОЗОДЛИК” РАДИОСИ – Ўзбекистон Бош прокурори Рашид Қодиров ишдан олинди  - 30638 марта ўқилган
    • Мирзиëев Каримов молиявий тизими бошқарувчисини пенсияга жўнатди  - 30637 марта ўқилган
    • Игорь Николайчук: Первый холм Шавката Мирзиёева…  - 30636 марта ўқилган
    • “Дунё ўзбеклари” тақдимоти: “Севишни билмайди шарқлик аёллар!”  - 30634 марта ўқилган
    • Умида Ахмедова: Рауф Парфи мени Александр Блок шеьрияти билан таништирган….  - 30632 марта ўқилган
    • Ислом Холбой: Бўлган, бўлмаган (Роман) 7-қисм  - 30632 марта ўқилган
    • Президент Мирзиёев назоратдагиларга нисбатан умумий Авф эълон қилди…  - 30632 марта ўқилган
    • ГУЛРУХСОР ХУДОЙБЕРДИЕВА: АЙТСАМ ТИЛИМ, АЙТМАСАМ ДИЛИМ – ОИЛА ЁКИ КАСБ?  - 30631 марта ўқилган
    • Нашримиз архивидан: “Дунё ўзбеклари” Бош муҳарририга мусиқий совға  - 30631 марта ўқилган
    • Узбекистан – Таджикистан: дружба, испытанная временем (ТВ «O‘zbekiston»)  - 30631 марта ўқилган
    • Шароф Убайдуллаев билан Сарвар Усмон суҳбати: Сенат қаридими?  - 30630 марта ўқилган
    • ШАВКАТ МИРЗИЁЕВ ПОСЕТИЛ КОННЫЙ ЗАВОД В ТАШКЕНТСКОЙ ОБЛАСТИ  - 30629 марта ўқилган
    • Хворостовский до полусмерти избил жену и её любовника  - 30627 марта ўқилган
    • Не сломают ли Шавката Мирзиёева, как 16 февраля 1999 года сломали Каримова?  - 30626 марта ўқилган
    • Алишер Усманов: «У меня нет наследников»  - 30624 марта ўқилган
    • Опровержение клеветы в отношении журналиста Малохат Эшонкуловой  - 30623 марта ўқилган
    • Гулнора Каримованинг музлатилган миллионлари тақдири нима бўлди?  - 30623 марта ўқилган
    • МХХнинг икки адвокатга қарши тутуриқсиз иддаоси рад этилди – “Озодлик”  - 30622 марта ўқилган
    • Маддоҳ журналисту латтачайнар амалдор кимга ҳам керак? (2-мақола)  - 30622 марта ўқилган
    • Язык мой – враг мой или о том, как в Таджикистане запретили говорить по-узбекски  - 30621 марта ўқилган
    • 2016-й унес вместе с Каримовым легендарных современников его времени  - 30621 марта ўқилган
    • Установлен памятник Михаилу Массону и Галине Пугаченковой  - 30621 марта ўқилган
    • Одил Ёқубов. Яхшилик (ҳикоя) (“Ўтганлар ёди”)  - 30620 марта ўқилган
    • Биз Тошкентдан бўламиз… (Муҳокама учун мавзу)  - 30620 марта ўқилган
    • ШАВКАТУ МИРЗИЁЕВУ ИСПОЛНЯЕТСЯ 60 ЛЕТ  - 30619 марта ўқилган
    • Қулман Очил: ҚАСД (Қисса) – Тўққизинчи қисм  - 30618 марта ўқилган
    • Россия “Бош саҳнаси”да ўзбек йигити ҳаммани лол қолдирди  - 30617 марта ўқилган
    • МИЛЛАТ РУҲИГА ЭЪТИҚОД (Ўзбекистон Халқ шоири Хуршид Даврон билан суҳбат)  - 30616 марта ўқилган
    • Сиз севган адиблар – Эркин Аъзам: Таъзия (Ҳикоя)  - 30615 марта ўқилган
    • Исмат Хушевга мактуб: Сизда ҳам цензура борми?  - 30614 марта ўқилган
    • Шуҳрат Бобожон: Оддий алоқачининг Бош вазирликкача бўлган йўли…  - 30614 марта ўқилган
    • Кенжабий: АҲМАД ҲОЖИ МАКТУБЛАРИГА ШЕЪРИЙ ЖАВОБЛАР  - 30614 марта ўқилган
    • Борис Сапрыкин: Письмо в редакцию «Дунё Узбеклари»  - 30613 марта ўқилган
    • Андижон адабий гурунгида Наврўз ва Оналар мадҳи  - 30607 марта ўқилган
    • Маддоҳ журналисту латтачайнар амалдор кимга ҳам керак? (1-мақола)  - 30607 марта ўқилган
    • Бердиёр ЖУМАЕВ: АМИР ТЕМУР ВА ЧИНГИЗХОН АМАКИВАЧЧАЛАРМИ? (3)  - 30606 марта ўқилган
    • Бугун истеъдодли ўзбек шоири Ҳамроқул Асқар туғилган кун. Табриклаймиз!  - 30604 марта ўқилган
    • “Дунё ўзбеклари” тақдим этади – Эргаш Каримов ёди…  - 30603 марта ўқилган
    • Ажойиб инсон, таниқли болалар шоири Олқор Дамин вафот этди!   - 30602 марта ўқилган
    • Чашмаи Айюбдан ўғирланган 800 йиллик кошин Ўзбекистонга қайтарилди  - 30602 марта ўқилган
    • Элбек Раҳмат: Пулни тўла… (Айрим ноинсоф солиқчилар таърифида)  - 30602 марта ўқилган
    • Сирожиддин Ислом: Соғиниб яшайман Озод бўзтўрғайни…  - 30601 марта ўқилган
    • Кетгим келмаяпти, онажон (Карим Баҳриев шеъри, Раҳматилла Юсупов ашуласи)  - 30599 марта ўқилган
    • Ўзбекистоннинг Украинадаги фуқаролари ва сиёсий қочқинлари диққатига  - 30599 марта ўқилган
    • ИСМАТ ХУШЕВ – ТОШКЕНТДА!  - 30598 марта ўқилган
    • Возвращение «узбекской принцессы»: что ждет Гульнару Каримову  - 30598 марта ўқилган
    • Миллий телерадиокомпания раиси ишдан олинди…  - 30594 марта ўқилган
    • “Дунё ўзбеклари” тақдим этади: Ўшлик мухлисамиз Нозима Раҳмонова шеърлари…  - 30593 марта ўқилган
    • Бошда дўппи, эгнимда атлас, Зилоламан Ўзбекистондан!  - 30592 марта ўқилган
    • Сергей Ежков информирует: Усечённая арифметика …  - 30591 марта ўқилган
    • Uyga qachon qaytamiz? Chetda ishlab non topish juda xam azob ish…  - 30588 марта ўқилган
    • Сергей Ежков информирует: Сидят девчонки, сидят в сторонке – Слеза запоздалая  - 30587 марта ўқилган
    • Неожиданная оттепель: что происходит в узбекских СМИ  - 30587 марта ўқилган
    • Биография премьер-министра Узбекистана Шавката Мирзиеева  - 30586 марта ўқилган
    • Шавкат Мирзиёев: Ижодкорларга Паркентда уй қуриб берилади  - 30586 марта ўқилган
    • Ислом Холбой: Бўлган, бўлмаган (Роман) 9-қисм  - 30581 марта ўқилган
    • Отабек Усмон: Эстетлар диктатураси (Абдували Қутбиддин ижоди ҳақида)  - 30580 марта ўқилган
    • Ўлмасбек Самарқандий: ТАҚДИРНИНГ ТУҲФАСИ (ёхуд ўғирланган китоб)  - 30580 марта ўқилган
    • Муслимбек Йўлдошев: 24 апрель – Абдумўминнинг туғилган куни эди…  - 30579 марта ўқилган
    • ГЕНЕРАЛЬСКИЕ ИГРЫ: УМЕР КОРОЛЬ! ДА ЗДРАВСТВУЕТ КОРОЛЬ!  - 30579 марта ўқилган
    • First Lady Michelle Obama Carpool Karaoke  - 30579 марта ўқилган
    • “Дунё ўзбеклари” орқали Ўзбекистон раҳбарларига мурожаат  - 30572 марта ўқилган
    • Марғилонлик Тошболтаевлар оиласини “Галатой”дан кўчиришмоқчи…  - 30571 марта ўқилган
    • Катта Ўзбек трактидаги Китоб Тошкент йўли 24 километрга қисқарди…  - 30571 марта ўқилган
    • Алишер НАЗАР: ТЎЙ ФОЖЕАСИ (долзарб масала)  - 30570 марта ўқилган
    • Ҳабиб Саъдулла ижоди (“Ўтганлар ёди” туркумидан)  - 30568 марта ўқилган
    • “Ўзбекистон овози” нашри: ҲАР ИССИҚ НОНИНГНИ ҚУЁШДАЙ КЎРДИМ…  - 30568 марта ўқилган
    • ЎзМУнинг журфакидан “Дунё ўзбеклари”га яна шикоят келди…  - 30567 марта ўқилган
    • Моҳигул Назарова: Гуноҳ (кичик қисса) 13. Дилдаги ғалаён.  - 30566 марта ўқилган
    • Dilmurod Jumaboyev: Barkamol avlod (advanced generation) compete in Jizzakh  - 30565 марта ўқилган
    • Ўзбекистонлик АҚШга келган куни бедарак йўқолди – Ватандош  - 30565 марта ўқилган
    • ДИЛДАН ДИЛГА КЎЧГАН САТРЛАР (Ҳамроқул Асқар ижодига чизгилар)  - 30565 марта ўқилган
    • Расследование против Трампа. Чем это может закончиться  - 30565 марта ўқилган
    • Ҳамза Ҳакимзода Ниёзий: Ўйласам, ул дилбарим маккорга ўхшайди-ку…  - 30562 марта ўқилган
    • СМИ России: Кремль ведет страну к полной изоляции  - 30562 марта ўқилган
    • Лола Хатамова: «Я не состояла в любовных отношениях с Каримовым»  - 30560 марта ўқилган
    • Абдиҳамид Пардаев: УСМОННОМА (Ўзбекистон халқ шоири Усмон Азимга)  - 30559 марта ўқилган
    • Сделаем день ярче: узбекистанцы готовятся поздравить Мирзиёева с юбилеем  - 30558 марта ўқилган
    • ЎЗБЕКИСТОНДА СУД-ТИББИЁТ ЭКСПЕРТИЗАЛАРИ ҒАРИБ АҲВОЛДА  - 30556 марта ўқилган
    • Ўзбек йигити қандай қилиб Amazon компанияси ходимига айлангани ҳақида  - 30553 марта ўқилган
    • Сотрудники МНБ Туркменистана открыто интересуются обстановкой…  - 30553 марта ўқилган
    • ББС: Ўзбек олтинининг тақдири нима бўлади?  - 30553 марта ўқилган
    • Фоторепортаж с бала в Институте костюма в Нью-Йорке  - 30551 марта ўқилган
    • Сувсиз қишлоқ “Обод” бўладими? (танқидий мақола)  - 30550 марта ўқилган
    • Сенатор Шуҳрат Ғаниевнинг “Озодлик” ҳақидаги фикри ўзгардими?  - 30549 марта ўқилган
    • Исёнкор дарахтлар ёки Шукур Содиқнинг “Ҳурлик салтанати” китобига чизгилар…  - 30548 марта ўқилган
    • Абитуриентлар: “МХХчиларнинг ўзлари телефон олиб кириб беришди”  - 30547 марта ўқилган
    • Эхо – Матвей Ганапольский: Приглашение на казнь?  - 30546 марта ўқилган
    • Туркиядаги давлат тўнтариши уринишига роппа роса бир йил бўлди…  - 30545 марта ўқилган
    • Танишинг – Қулман Очил: ҚАСД (Қисса) – Еттинчи қисм  - 30539 марта ўқилган
    • Давронбек Тожиалиевга оналари вафоти муносабати билан таъзия билдирамиз…  - 30539 марта ўқилган
    • Танишинг: Ўзбек “Мартин Иден”и – Даврон Султонов…  - 30537 марта ўқилган
    • «Маддоҳ журналистларнинг ковушини ўнглаб қўйиш фурсати келди». Учинчи мақола  - 30536 марта ўқилган
    • Ги де Мопассан: Алвидо! (Инглиз тилидан Гулноза Мамарасулова таржимаси)  - 30532 марта ўқилган
    • Халқаро”Олтин мерос” хайрия фонди янги ёдгорлик мажмуини барпо этди  - 30532 марта ўқилган
    • Ўзбекистон ва Тожикистон иқтисодий ҳамкорликка бел боғлашди  - 30528 марта ўқилган
    • Что происходит с корреспондентом «Новой газеты» Али Ферузом  - 30528 марта ўқилган
    • Сиз севган адиблар – Улуғбек Ҳамдам: Узоқдаги Дилнура (Ҳикоя)  - 30525 марта ўқилган
    • Пресса США: Россия теперь – наш главный враг  - 30524 марта ўқилган
    • Абдулла Орипов: Битта бўричалик топмадим ўлим…  - 30524 марта ўқилган
    • “Дунё ўзбеклари” Бош муҳаррири Германиядан Амстердам (Ҳолландия)га келди  - 30523 марта ўқилган
    • Ўзбекистон халқ шоири Омон Матжоннинг Президентга шеърий табриги  - 30523 марта ўқилган
    • Кетаверинг, ортингиздан югурмайман, Ўтказмайди, ғуруримнинг тоғи баланд  - 30522 марта ўқилган
    • Ҳамроқул Асқар: “Жаннат Оналарнинг оёғи остидадир..,” (Ҳадисдан)  - 30517 марта ўқилган
    • Тошпўлат Йўлдошев: Шарқшунос олим Шоислом Шомуҳамедов хотираси  - 30513 марта ўқилган



Интернетдаги RSS каналимизни ўқинг Твиттердаги саҳифамиз! Facebook орқали дўстлашамиз!



Мактуб ёзиш

ЖАҲОН ОММАВИЙ АХБОРОТ
ВОСИТАЛАРИ

"Ўзбекистон овози" газетаси
Прямой эфир ДОЖДЯ
СНОБ.РУ
ИНО TV
Colta.Ru
Украинская правда
Корреспондент.Нет
Русская служба ББС
ББС Ўзбек хизмати
Голос Америки
Америка овози
Озодлик
Uznews.Net
Фергананьюс.Ру
РосБалт -информационное агентство
Эхо Москвы
Радио Свобода
Ньюс.Ру
Московский Комсомолец
Литературная газета
Комсомольская правда
Новая газета
Союз независимых журналистов Центральной Азии
Центразия.Ру
NEWS-ASIA-Центральноазиатский информационный портал
Каспаров.Ру
Аргументы и факты
Однако
Китоб дунёси
Узметроном
Новое Время - The New Times
Альтернативная литература Узбекистана

Copyright © 2014 — ДУНЁ ЎЗБЕКЛАРИ. Барча ҳуқуқлар ҳимоя қилинган